Орталық нерв жүйесі

Презентация қосу

Жүйке жүйесі
Жоспар
Жүйке жүйесінің қызметін
маңызын көрсету
Нейрондардың құрылысын көрсету
Орталық және шеткі жүйке жүйесі.
Жүйке жүйесінің
қызметін маңызын
көрсету
Жүйке жүйесі - адам мен жануарлар
организмдерінің қоршаған ортаға бейімделуін
реттейтін жүйе. Жүйке жүйесін зерттейтін
морфологияның бөлімін гр.
neurologia (грек, neuron — жүйке, жүйке
жасушасы; logos — ілім) деп атайды. Жүйке
жүйесінің қызметтері рефлекстер арқылы іс
жүзіне асады.
Жүйке жүйесіның құрылысы
адам таит өзіне үлкен
мүмкіндіктер бар. Алайда,
олардың жүзеге асырылуы әлі
иық қазіргі заманғы адам.
Оның себептері көп. Солардың
бірі — жеткілікті осознанности
біздің мүмкіндіктерін. Бірақ
негізгі себебі — жеткіліксіз
білімді өзі туралы. Қазіргі
заманғы деңгейі туралы білімді
адамның нерв жүйесіндегі
әзірге негізделеді гипотезах,
болжамдарға және
оңайлатылған модельдер.
Жүйке жүйесі орындайды организмдегі
функциялары
• Функциясын реттейді барлық
органдар мен организм жүйесі.
• Үйлестіреді ағзаның қамтамасыз
ете отырып, олардың келісілген іс
-, соның арқасында ағза кез
келген әсер жауап беруші ретінде
біртұтас.
• Қолдайды тұрақтылығы ішкі
ортаның ағза.
• Талдау жүргізеді және синтездеу
келіп түскен барлық ағзаға
ақпарат рецепторлардың және
приспосабливает ағзаға өзгермелі
орта жағдайына.
Нейрондардың
құрылысын
көрсету
Жүйке жасушалары - нейронның денеден, ұзын және
қысқа өсінділерден тұратыны сендерге жүйке ұлпасынан
таныс. Нейронның денесінде цитоплазма мен ядро болады.
Ұзын өсіндісі - аксон ми мен жұлынның дененің кез келген
бөлімімен байланысуын қамтамасыз етеді. Аксонның
сырты май текті ақ қабықшамен қапталған. Бұлар
шоғырланып ми мен жұлынның ақ затын түзеді.
Нейронның тарамдалған көптеген қысқа өсінділері -
дендриттердің сыртында ақ қабықша болмайды.
Бұлардың жиынтығы мен нейронның денесі сұр зат түзеді.
Нейронда ұзын әрі тарамдалмаған (тек ең ұшы сөл ғана
тарамдалады) бір аксон болады. Нейронның денесіне қозу
(хабар, сигнал) дендриттер арқылы келеді.
Құрылымы мен қызметіне қарай
нейрондар 3 топқа бөлінеді:

байланыстырғыш қозғалтқыш -
сезгіш (қозу
- козуды сезгіш қозуды орталық
шеткі
нейрондардан жүйке жүйесінен
мүшелерден
қозғалтқыш бұлшықеттер мен
орталық жүйке
нейрондарға ішкі мүшелерге
жүйесіне өтеді);
өткізеді; өткізеді.
Орталық және шеткі
жүйке жүйесі
Нерв жүйесін негізгі 2 бөлімге
бөліп қарастырады:

1) Орталық нерв жүйесі.

2) Шеткі нерв жүйесі.
Орталық нерв жүйесіне жұлын мен ми жатады.
Шеткі нерв жүйесіне орталық нерв жүйесінен
тараған нервтер мен орталық нерв жүйесінен тысқары
орналасқан нерв жасушаларының шоғыры (ганглилер)
жатады.
Нерв жүйесі қызметтік жағынан 2 бөлімге жіктеледі:
1) Соматикалық нерв жүйесі.
2) Вегетативтік нерв жүйесі.
Тірек – қимып аппаратын нервтендіріп, денеміздің
сезімталдығын қамтамасыз ететін нерв жүйесінің
бөлігін соматикалық нерв жүйесі деп атайды. Ішкі
органдарды нервтендіріп, олардың қызметін реттейтін,
ондағы зат алмасуға әсер ететін нерв жүйесінің бөлігін
вегетитивті нерв жүйесі деп атайды.
Бас ми НЕРВТЕРІ

Орталық нерв жүйесінің негізгі бөлігі – ми. Ол ми
сауытында орналасқан. Ересек адамда мидың салмағы
1400-1450 грамм құрайды. Мидан 12 жұп жүйкелер тарап,
миды көптеген ішкі мүшелермен, беттің, мойынның
еттерімен, тілмен, көзбен байланыстырады және сезім
мүшелерінен келген ақпаратты миға жеткізеді. Бұларға I
- иіс, II - көру, III - көз қимылдатқыш, IV - шығыршық, V
– үшкіл, VI – бұру, VII – бет, VIII – дыбыс, IX – тіл-
жұтқыншақ, X – кезеген, XI – қосымша, XII – тіласты
жүйкелері жатады. Ми артқы ми, (сопақша ми мен
варолий көпірі), мишық, ортаңғы ми, аралық ми жєне
екі ми сыңарларынан тұрады.
Артқы ми

Артқы мидың құрамына сопақша ми және
Варолий көпірі кiредi. Артқы мидың
тiршiлiктегi маңызы өте зор. Мидан
шығатын 12 жұп нepвтepдiң сегiзi артқы
мидан тарайды. Олар мыналар:
үштармақты, көз алмасын кейін тартатын,
бет, есту, жұтқыншақ, кезеген, қосымша
және тiл асты нepвтеpi. Осы жүйкелердің
қатысуымен тыныс алу, журек соғу, қан
айналымы, тамақтану, түшкiру, құсу,
терлеу, жылау, кiрпiк қағу, жөтелу сияқты
тiршiлiкте маңызды рефлекстер
орталықтары бар.
Сопақша ми

Сопақша ми жұлынмен тікелей байланысқан және
екі түрлі қызмет өткізгіштік және рефлекторлық
қызмет атқарады. Сопақша ми мидың сұр заты
жұлындағыдай бiр ғана жерге топтаспай, ақ зат
аралықтарында жеке-жеке шоғырлар құрып,
көптеген ядроларға, кызметi әр түрлi
орталықтарға айнaлған. Ақ зат жүйке
тaлшықтарынан тұрады. Бұл талшықтар қозуды
жоғары және төмен қарай өткiзетiн жұлын
жолдарының жалғасы және жұлынды мидың басқа
бөлiмдерiмен, сопақша мимен байланыстырып
тұрады. Сопақша ми арқылы өтетін кейбiр жұлын
жолдары осы мида бiр-бiрiмен айқасып оң жақтан
келген тaлшықтар сол жаққа, сол жақтан келген
талшықтар оң жаққа шығады.
Ортаңғы ми

Варолий көпiрi және сопақша мимен бiрге
ортаңғы ми ми діңінің негiзiн құрады. Оның сырт
жағындa ми қақпағы, iшкi жағында ми
аяқшалары орналасқан. Opтaңғы мидың негізгі
құрлымдарына төрт төмпешiк, қара
зат(субстанция), қызыл ядро, III және IV жұп ми
жүйкелерiнiң түйiнiсi мен торлы құрылым болады.
Ортаңғы ми арқылы жоғары қарай таламусқа,
мишыққа баратын жолдар, ми қыртысынаң
жолақ денеден гипоталамустан төмен қарай
бағытталған ортаңғы миға, сопақша миға,
жұлынға баратын жолдар өтедi.
Төрт төмпешiк пен көз алмасын қозғайтын ІІІ жұп
жүйкелер түйiндерi ортаңғы мидың сырт жағына,
ал iшкi жағында қара зат, қызыл ядро және IV жұп
шиыршық жүйкенің нейрондары орналасқан.
Мишық
Мишық үш бөлімнен тұрады: мишықтың құрты деп аталатын ортаңғы
бөлімнен және мишықтың екі жарты шарларынан. Мишықтың бетінде
толып жатқан иректер болады. Сондықтан ол өте үлкен болып келеді және
сұр заттан немесе қыртыстан тұрады. Қыртыста үш қабат бар беткі
немесе молекулалық, аралық немесе Пуркинье жасушаларының қабаты;
терең я дәнді қабат.

Мишық барлық қозғалу актыларының орындалуына қатысады: оған
өзгерістер енгізеді, сөйтіп әрбір жеке қимылдардың нақты дұрыс орындалуын
қамтамасыз етеді. Мишық – тонустық рефлекстердің жоғары дєрежелі
реттеушісі болып табылады. Сонымен қатар, мишық тыныс алуды,
жүректің жиырылуын қимылдың түріне байланысты лайықтап отырады.

Адамда мишықтың қызметі бұзылса қозғалу қызметінің реті бұзылады,
теңдік жоғалады. Мишықты толығымен алып тастағанда атония
байқалады – еттер тонусын жоғалтады. Астазия туады – бір орында басын,
денесін теңселтпей тұра алмайды. Дизметрия – еттің жиырылуы күші мен
орындалатын қызметтің арасында сәйкестік жоғалады .
Аралық ми

Ортаңғы ми мен ми сыңарларының арасында
аралық ми орналасқан. Аралық ми төмпешіктен -
таламус және төмпешік асты аймақтан –
гипоталамустан тұрады.
Төмпешіктің құрамына шығу тегі және
функционалдық жағынан өзгеше бірнеше ядролар
кіреді. Төмпешік ми қыртысымен екі жақты
байланыста болады. Ядроларда барлық эфференттік
жұйелерден үлкен жарты шарлар қыртысына
баратын өткізгіш жолдардың ақырғы звеносының
нейрондары орналасады. Таламус арқылы мидың
барлық сезгіш жолдары (иіс сезуден басқа) өтеді.
Бірақ, оны жай ғана өткізгіш қақпа ретінде
қарастыруға болмайды. Таламуста импульстер
өзгеріп, жаңа, түрлі комбинацияға түседі. Таламус
төменгі түйсік пен эмоцияны жасауға қатысады.
Шеткі нерв жүйесі- адам мен жануарлар организмінде орталық нерв
жүйесінен тыс орналасқан нервтер жиынтығы. Шеткі нерв жүйесі миды,
жұлынды дене органдары, тканьдерімен байланыстырады. Адам мен
омыртқалы жануарлардың( бауырымен жорғалаушылар, құстар, сүт
қоректілер) миынан 12 жұп нерв шығады. Бұлар;1 иіс сезу,2 көру,3 көз
қозғағыш, 4 блокты, 5 үш тармақты, 6 ортадан тепкіш, 7 бет, 8 есіту, тіл-
жұтқыншақ,10 кезеген, 11 қосымша, 12 тіл асты нервтер. Балықтар мен
қос мекенділерде тек алғашқы 10 жұп қана нервтер болады. Адам
жұлынынан 31 жұп нерв шығады. Бұлардың әр жұбы дененің белгілі бір
бөлеміндегі эффекторолар мен рецепторларға барады, сондықтан
олардың 8 жұбы мойын, 12-сі кеуде, бесеуі бел, бесеуі сегізкөз, біреуі
құйымшақ нервтері деп аталады. Бұл нервтер жұлыннан екі түбір
түрінде шығады. Бұдан кейін бұл екі түбір бірігіп, жалпы, аралас баған
құрады. Жақын орналасқан бірнеше нервтер нерв талшықтары арқылы
өзара байланысып, нерв шумағын түзеді. Мұндай торлардың басты 3
түрі бар. Олар- мойын, иық және бел-егізкөз торлары.
Пайдаланылған әдебиеттер

1. http://referat.resurs.kz/ref/nerv-zhuyesi
2. https://lektsii.org/14-18255.html
3. https://infourok.ru/nerv-zhyke-zhyesini-rilisi-men-maizi-2014116.html
4. 1. Қ. Дүйсенбин, З. Ашакбарова.
Жасқа сай физиология және мектеп гигиенасы. Алматы 2003 ж.
2.К.Құандықова. Жасөспірімдер анатомиясы, физиологиясы
және мектеп гигиенасы. Оқу әдестемелік құрал. Түркістан.
Тұран.2003ж 45 б

Ұқсас жұмыстар

ШЕТКІ ЖҮЙКЕ ЖҮЙЕСІНІҢ СОМАТИКАЛЫҚ БӨЛІГІ

НЕРВ ЖҮЙЕСІНІҢ МАҢЫЗЫ

Нерв ұлпалары

Нейрондардың ядросы

БЕЛ ЖҮЙКЕЛЕРІ

Орталық жүйке жүйесінің қалыптасуы

Балалардың жүйке жүйесінің анатомиясы

Балалар бас миының анатомиясы туралы

Балалар бас миының анатомиясы

Жүйке жүйесінің физиологиясы

Пәндер