Қазақстандағы 1921-1922 және 1931-1933 жылдардағы ашаршылық: себептері, демографиялық шығындары және репрессиялық саясат

Қазақстан Республикасының білім және ғылым министрлігі

Әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университеті

СӨЖ

Тақырыбы:Қазақстандағы 1921-1922 жж, 1931-1933 жж ашаршылық

(Қуғын-сүргін, ашаршылық құрбандарын еске алу)

Орындаған:Мырзахмет Бекарыс

Факультет:ГЕО(жерге орналастыру)

Курс:1

Жоспары:

*Республикадағы 1921-1922 жылдардағы және 1931-1933 жылдардағы аштық.

*Оның сабақтары: жаппай репрессия, 1928-1931 ж 1937-1938 жылдардағы қызыл қырғын

*Қорытынды

Ашығушылар республика халқының1/3 бөлігін қамтыды. 1921 жылғы қарашада 1млн 508 мың адам ашықты. 1922 жылғы наурызда 2млн 303200 адам ашықты. Аштыққа індет қосылып, 1922 жылы маусымда Батыс Қазақстанда ашығушылар 82%-ға жетті.

1930 жылы-313 мың адам; 1931 жылы-755 мың адам; 1932 жылы-769 мың адам қайтыс болды. 1930-1932 жылдары барлығы 1 млн, 750 мың қазақ немесе халықтың 40%-ы жаппай қырылды. Ақтөбе облысында 1930 жылы 1млн, 12500 адам болса, 1932 жыл 725800 адамға кеміген(71%)

1921 жылы жазда қуаңшылық болып, малдың 80%-ы қырылды. Астық мол болған аймақтардан азық-түлік отрядтары ауылшаруашылық өнімінің 80%-н әкетті. Ұжымдастыру қарсанында 40, 5 млн мал болды 1933 жылы 4, 5 млн мал қалды

С. Мендешевтің аштық кезеңіндегі қызметі шексіз. Оның басшылығымен құрылған Аштар комитеті тоқтаусыз қызмет етіп, қолдағы бар мүмкіншілікпен аштықты қалай да болса ауыздықтауға тырысты. Ол елдегі аштықпен күресіп жатқан кезде үстінен «кеңес үкіметіне жат, жікшіл» деген жалған құпия түрде іс ашылды. Мұрағат қорынан С. Мендешевтің 20-жылдары үкіметке қарсы құрылған үш топтың бірін басқарды деген дерек кездестіруге болады. Оның сыртынан жиналған мәліметте қазақ арасында аса беделді, көпшілікпен жақсы қарым-қатынаста екендігі келтірілген . Осы жазылғаннан-ақ, қайраткердің қандай адам екенін тануға болады.

Мендешевдің көрсетуі бойынша Қазақстанда 1921 жылдың соңында 1 476 985 адам ашыққан. Соның ішінде:

927593 Ересектер

158392 Балалар ашыққан

1933 жылдың наурызында Т. Рысқұлов Сталинге хат жазады. Хатта республикадан тыс жерлердегі қазақтардың саны туралы мәлімет келтіріледі:

Т. Рысұловтың хатта жазған ұсыныстары:

Қазақтар қонысынан ауып барған жерлерге қазақтарды қайтадан Қазақстанға қайтарып жібермей, өнеркәсіп салалары бойынша және сол өлкелер көлеміндегі ауыл шаруашылығына жұмысқа орналастыру.

2. . Қазақстан өлкелік партия комитетіне қазақтардың қонысынан ауып, Қазақстаннан тыс жерлерге көшуін тоқтату шараларын қолға алу ұсынылсын.

3. Қазақтарды отырықшыландыру жоспарын қайта қарау керек

4. Сондай-ақ осы мерзім ішінде Қазақстанда мал шаруашылығын өркендетудің жоспарын жасап, табыс табу

5. негізгі қазақ аудандарында халық санағын өткізу және ондағы шаруашылықтардың жай-күйін сараптау, сонымен бірге егін шығымдылығын анықтау жөніндегі комиссиямен бірлесе отырып, көктемгі егіс аяқталғаннан кейін осы аудандардағы егіс алқабының есебін алу

Орта Волгада - 40 мың адам

Қырғызстанда - 100 мың адам

Батыс Сібірде - 50 мың адам

Қарақалпақстанда - 20 мың адам

Орта Азияда - 30 мың адам

көшпенділер тіпті Калмыкия, Тәжікстан, Солтүстік өлке сияқты шет жерлерге дейін шығып кетті.

Халықтың бір бөлігі Батыс Қытайға қоныс аударды.

ЗАРДАПТАРЫ

Демографиялық жағдай қиындады. Орынбор, Қостанай, Ақтөбе, Орал, Торғай губернияларында халық саны 1/3-не дейін азайды. 700 мыңнан астам адам республикадан көшіп кетті.

Қазақтардың осы жылдардағы саны 40 жылдан кейін, 1969 жылы ғана қалпына келді. 1930-1932 жылдардағы аштық тарихта «Ұлы Жұт» атанды