Термин қай тілдің сөзі

І. Ұйымдастыру кезеңі. 1) Алдын ала тағайындалған топтарды шақыру. 2) Әділқазылар алқасын сайлау. 3) Сайыстың мақсатымен таныстыру. 4) Топтардың аттарымен, ұранымен, таңбасымен танысу

Сабақтың мақсаты: 1. Оқушылардың тіл туралы танымдық деңгейін көтеру. 2. Жас ұрпақты ана тілінің қадір - қасиетін білуге шақыру; 3. Оқушылардың ой - өрісін кеңейтіп, сөздік қорын молайту.

Әдісі: сайыс сабақ Көрнекілік: интерактивті тақта, слайд, қима қағаздар. Пәнаралық байланыс: ауыз әдебиеті, шет тілі, өнер, халық педагогикасы.

Қызықты қазақ тілі әлемі (танымдық сайыс сабақ)

І топтың аты - «Құлагер», ұраны «Жүзден жүйрік, мыңнан тұлпар», таңбасы - аттың суреті.

ІІ топтың аты - «Домбыра», ұраны «Бабамның үні, бабамның тілі - домбыра», таңбасы - домбыра суреті.

. Мұғалім:

Тіл- адамзат баласына тән ғажайып құбылыс. Адамзат қоғамының аясында халық, ұлт және оның тілі жүздеген, мыңдаған жылдар бойы қалыптасады. Әр ел өз тілі арқылы әлемді, дүниені, өмірдің құнды тағылымдарын таниды. Өз елінің мәдениетін жасайды, өмірден түйген тағылым, тұжырымдарын келешек ұрпақтарына жеткізеді. Тіл - халық тарихы, тіл - ұлттық қазына, тіл - біздің намысымыз, арымыз, байлығымыз, барымыз. Ана тілі - бұл атаңның, анаңның тілі, туған халқыңның тілі. Ана тілін біз кішкентай кезімізден қастерлеп, құрметтеп үйрене бастаймыз. Әр халықтың жер бетінде жасағаннан бергі басынан кешкен өмірі, ерлік істері, аңыз-ертегілері, шығарған өлең-жырлары, жазған кітаптары, табиғат пен қоғам құбылыстары атаулары, көрген білген жалпы дүние жайындағы ұғымдары, ойы, сезімі - бәрі- бәрі де ана тілінде сақталады, ана тілі арқылы атадан балаға ауысып отырады. Қазақ халқы өз тілін ардақтап, кие тұтқан. Тіл құдіретін танып, «Өнер алды-қызыл тіл», «Бас кеспек бар да, тіл кеспек жоқ» деп дәріптеген. Ананың әлдиімен ұрпақ бойына таралып, ананың бал сүтімен сүйегіне сіңетін тілді ана тілі деп аялаған. Атаның ақылы мен даналығына суарылған сөз аталы сөз боп есептелген. Ана тілім -арың бұл

Ұятың тұр бетте

Өзге тілдің бәрін біл

Өз тіліңді құрметте, - деп, Қадір Мырзалиев жырлағандай, ана тілімізді әр уақытта құрметтейік

Құрметті оқушылар, енді сайыс-сабағымызды бастайық. Сайыс кешіне қатысушы 2 топ өздерін таныстырып өтеді.

Сабақтың мазмұны:

“Бәйге”

“Тапқырлар” аялдамасы

Полиглот

«Алты жұмбақ»

«Мақал-сөздің атасы» «Ойлан тап».

Суретке қарап мәтін құрастыру

Қорытынды.

І топ «Құлагер» тобына сұрақтар 1. «Термин» қай тілдің сөзі 2. Қазақ тіліндегі тыйым салуға қатысты сөздер қай терминге жатады? 3. Сөз мағынасын не зерттейді? 4. «Фразеология» сөзінің баламасын табыңыз. 5. Тілдің ең кіші бөлшегі не? 6. Жалғаудың түрлерін ата. (көптік, тәуелдік, септік, жіктік) 7. Неше септік жалғауы бар? 8. «Ақ киізге көтерді» мағынасы не? 9. Зат есім құрамына қарай нешеге бөлінеді? 10. Дыбысты немен таңбалайды? 11. 42 әріптің жүйелі тізбегі қалай аталады? 12. Қазақ әліпбиінде қанша дыбыс бар? 13. «Ерінбесең - емерсің» тақырыбы не? 14. Қосарлы дыбыстардың саны нешеу? 15. «Әліпби» сөзі қай тілден енген? 16. Дауысты дыбыс тілдің қатысына қарай нешеге бөлінеді? 17. Дауысты дыбыс жақтың қатысына қарай нешеге бөлінеді? 18. Дауыссыз дыбыстың түрлерін ата. 19. Әліпбидегі алғашқы 7 дауыссыз қалай аталады? 20. Дауыссыздар ненің қатысына қарай 3-ке бөлінеді?

ІІ топ «Домбыра» тобына сұрақтар 1. Екпін түрі нешеу? 2. Үндестік заңы нешеу? 3. Қосымшаны тіл білімінің қай саласы зерттейді? 4. «Лексика» сөзі қай тілден енген 5. Тыныс белгісін не зерттейді? 6. Фонетика нені зерттейді? 7. Пәлеқор сөзі буын үндестігіне бағына ма? 8. Көзқарас қандай сөз? 9. Дыбыс үндестігінің түрлерін ата. 10. Орфография нені зерттейді? 11. «Жаны зәр түбіне жету» мағынасы не? 12. «Досы жоқпен сырлас, досы көппен сыйлас» тақырыбы не? 13. Дауысты дыбыс еріннің қатысына қарай нешеге бөлінеді? 14. Дауыстылардың саны қанша? 15. Әліпбидегі 10-шы дыбыс қандай дыбыс? 16. Сөз таптары нешеу? 17. Қосымша нешеу? 18. Жұрнақтың түрлерін ата. ) 19. Зат есімнің мағыналық түрлерін ата. 20. Сын есімнің шырайларын ата. І турдың қорытындысын тыңдау.

“Бәйге”

"Тапқырлар" аялдамасы

Notes: Задачи 28-30 - на применение формулы Герона

1. “бірақ, дегенмен, сонда да, сөйтсе де, әйтсе де, алайда, сөйткенмен” жалғаулықтарымен салалас қ. с. қай түрі жасалады

2. Себеп-салдар салалас құрмалас сөйлемнің жалғаулықтары

3. Кезектес салалас құрмалас сөйлемнің жалғаулықтары

4. Талғаулы салалас құрмалас сөйлемнің жалғаулықтары

5. және, әрі, да, де, та, те жалғаулықтарымен салалас қ. с. қай түрі жасалады

6. Одағайдың тыныс белгілері

7. Сын есімнің сұрағы

8. Сөйлемнің тұрлаулы мүшелері

9. Жуан дауысты дыбыстар

10. “Мереке” сөзінің синонимі

11. Қосымшаның түрлері

12. Үндестік заңына бағынбайтын септік

13. Буын түрлері

14. Реттік сан есімнің жұрнақтары

15. Толықтауыш мағынасына қарай қалай бөлінеді?

16. Етістіктің неше шағы бар?

17. Ілік септігі сөйлемнің қандай мүшесі болады?

18. Бастауышы жоқ сөйлем

19. Сөйлемнің тұрлаусыз мүшелері

20. Шығыс септігінің сұрақтары

III тур Полиглот (Тиісті сөзді қойып бірнеше тілде айту)

1. . . . қылды қақ жарған. 2. Атадан жақсы ұл туса, Есіктегі басын төрге сүйрер. Атадан . . . ұл туса, Төрдегі басын жерге сүйрер. 3. Ел қонбаса - . . . азады, Жер болмаса - ер азады. 4. . . . ала болса, ауыздағы кетеді, Төртеу түгел болса, төбедегі келеді.

5. . . . тас жарады, Тас жармаса, бас жарады. 6. . . . көпті жау алмайды, Ақылы көпті дау алмайды. 7. . . . өссе елдің көркі, Гүл өссе жердің көркі. 8. . . . таумен кездеспейді, Адам адаммен кездеседі. 9. Қына тасқа бітеді, . . . басқа бітеді. 10. . . . сүйектен өтеді, Таяқ еттен өтеді.

ІV. «Алты жұмбақ» (Оқушылар берілген үзіндінің қай шығармадан екенін анықтап, қандай салт -дәстүрдің бар екенін анықтауы керек. )

І. Топ “Құлагер” тобына

“1-сұрақ:

-Сенің сегіз қызың бір төбе, Кенжекейің бір төбе болса, менің сегіз ұлым

бір төбе, тоғызыншы ұлым бір төбе. Кенжекейің тоғызыншы ұлымдікі болсын, - деп

бай тоғыз қызға қандай салт-дәстүрдің түрін жасап келіпті? Қай шығармадан алынған

2-cұрақ:

Мен айыптымын, менен бір қателік болды, шайтанның азғырғанына ердім.

Оған себеп - мына уәзірлер. Бұлар енді я саған, я маған бір қатер қылар.

Сен енді іргеңді көтер, бөтен елге көш деп, - хан өзінің досына разы болып,

бірнеше түйеге асыл заттар арттырып, мал беріп, досын Ақша ханның еліне

көшіріп салады. (Қай шығармадан алынған, қандай дәстүр бар?)

3-сұрақ:

Алтынмен ішін безеген, Сырты күміс ақ отау Келістіріп түзеген Арттыруға сайланды. Қырық түйе қазына, Қырық құл мен қырық күң, Қосып берді қызына. (Қай шығармадан алынған, қандай дәстүр бар?) .