Термин қай тілдің сөзі

Презентация қосу

Қызықты қазақ тілі әлемі
(танымдық сайыс сабақ)

Сабақтың мақсаты:
1.Оқушылардың тіл туралы танымдық деңгейін көтеру.
2.Жас ұрпақты ана тілінің қадір – қасиетін білуге шақыру;
3. Оқушылардың ой – өрісін кеңейтіп,сөздік қорын молайту.
Әдісі: сайыс сабақ
Көрнекілік: интерактивті тақта, слайд, қима қағаздар.
Пәнаралық байланыс: ауыз әдебиеті, шет тілі, өнер,халық педагогикасы.

.
І.Ұйымдастыру кезеңі
1) Алдын ала тағайындалған топтарды шақыру.
2) Әділқазылар алқасын сайлау.
3) Сайыстың мақсатымен таныстыру.
4) Топтардың аттарымен , ұранымен, таңбасымен танысу

І топтың аты - «Құлагер», ұраны «Жүзден жүйрік, мыңнан тұлпар», таңбасы - аттың суреті.
ІІ топтың аты - «Домбыра», ұраны «Бабамның үні, бабамның тілі - домбыра», таңбасы - домбыра суреті.
. Мұғалім:
Тіл– адамзат баласына тән ғажайып құбылыс.Адамзат қоғамының аясында халық, ұлт және
оның тілі жүздеген, мыңдаған жылдар бойы қалыптасады.Әр ел өз тілі арқылы әлемді, дүниені,
өмірдің құнды тағылымдарын таниды.Өз елінің мәдениетін жасайды, өмірден түйген тағылым,
тұжырымдарын келешек ұрпақтарына жеткізеді.Тіл – халық тарихы,тіл – ұлттық қазына,тіл – біздің
намысымыз,арымыз, байлығымыз,барымыз. Ана тілі – бұл атаңның,анаңның тілі,туған халқыңның
тілі.Ана тілін біз кішкентай кезімізден қастерлеп,құрметтеп үйрене бастаймыз.Әр халықтың жер
бетінде жасағаннан бергі басынан кешкен өмірі,
ерлік істері,аңыз-ертегілері,шығарған өлең-жырлары,жазған кітаптары,табиғат пен қоғам
құбылыстары атаулары,көрген білген жалпы дүние жайындағы ұғымдары,ойы,сезімі – бәрі- бәрі де
ана тілінде сақталады,ана тілі арқылы атадан балаға ауысып отырады.
Қазақ халқы өз тілін ардақтап, кие тұтқан.Тіл құдіретін танып, «Өнер алды-қызыл тіл», «Бас
кеспек бар да, тіл кеспек жоқ» деп дәріптеген.Ананың әлдиімен ұрпақ бойына таралып, ананың бал
сүтімен сүйегіне сіңетін тілді ана тілі деп аялаған.Атаның ақылы мен даналығына суарылған сөз
аталы сөз боп есептелген.

Ана тілім –арың бұл
Ұятың тұр бетте
Өзге тілдің бәрін біл
Өз тіліңді құрметте,-
деп, Қадір Мырзалиев жырлағандай, ана тілімізді әр уақытта құрметтейік

Құрметті оқушылар, енді сайыс-сабағымызды бастайық.
Сайыс кешіне қатысушы 2 топ өздерін таныстырып өтеді.
Сабақтың мазмұны:
“Бәйге”
“Тапқырлар” аялдамасы
Полиглот
«Алты жұмбақ»
«Мақал-сөздің атасы» «Ойлан тап».
Суретке қарап мәтін құрастыру
Қорытынды.
“Бәйге”
І топ «Құлагер» тобына сұрақтар ІІ топ «Домбыра» тобына сұрақтар
1. «Термин» қай тілдің сөзі
2. Қазақ тіліндегі тыйым салуға қатысты сөздер 1.Екпін түрі нешеу?
қай терминге жатады? 2.Үндестік заңы нешеу?
3. Сөз мағынасын не зерттейді? 3.Қосымшаны тіл білімінің қай саласы зерттейді?
4. «Фразеология» сөзінің баламасын табыңыз. 4.«Лексика» сөзі қай тілден енген
5. Тілдің ең кіші бөлшегі не? 5.Тыныс белгісін не зерттейді?
6. Жалғаудың түрлерін ата. (көптік, тәуелдік, 6.Фонетика нені зерттейді?
септік, жіктік) 7.Пәлеқор сөзі буын үндестігіне бағына ма?
7. Неше септік жалғауы бар? 8.Көзқарас қандай сөз?
8. «Ақ киізге көтерді» мағынасы не? 9.Дыбыс үндестігінің түрлерін ата.
9. Зат есім құрамына қарай нешеге бөлінеді? 10.Орфография нені зерттейді?
10. Дыбысты немен таңбалайды? 11.«Жаны зәр түбіне жету» мағынасы не?
11. 42 әріптің жүйелі тізбегі қалай аталады? 12.«Досы жоқпен сырлас, досы көппен сыйлас»
12. Қазақ әліпбиінде қанша дыбыс бар? тақырыбы не?
13. «Ерінбесең - емерсің» тақырыбы не? 13.Дауысты дыбыс еріннің қатысына қарай нешеге
14. Қосарлы дыбыстардың саны нешеу? бөлінеді?
15. «Әліпби» сөзі қай тілден енген? 14.Дауыстылардың саны қанша?
16. Дауысты дыбыс тілдің қатысына қарай нешеге 15.Әліпбидегі 10-шы дыбыс қандай дыбыс?
бөлінеді? 16.Сөз таптары нешеу?
17. Дауысты дыбыс жақтың қатысына қарай 17.Қосымша нешеу?
нешеге бөлінеді? 18.Жұрнақтың түрлерін ата.)
18. Дауыссыз дыбыстың түрлерін ата. 19.Зат есімнің мағыналық түрлерін ата.
19. Әліпбидегі алғашқы 7 дауыссыз қалай аталады? 20.Сын есімнің шырайларын ата.
І турдың қорытындысын тыңдау.
20.Дауыссыздар ненің қатысына қарай 3-ке
"Тапқырлар" аялдамасы

1 2 3 4 5

6 7 8 9 10

11 12 13 14 15

16 17 18 19 20
1.“бірақ, дегенмен,сонда да, сөйтсе де,әйтсе де, алайда, сөйткенмен”
жалғаулықтарымен салалас қ.с. қай түрі жасалады
2.Себеп-салдар салалас құрмалас сөйлемнің жалғаулықтары
3.Кезектес салалас құрмалас сөйлемнің жалғаулықтары
4.Талғаулы салалас құрмалас сөйлемнің жалғаулықтары
5. және, әрі, да, де, та, те жалғаулықтарымен салалас қ.с. қай түрі жасалады
6. Одағайдың тыныс белгілері
7.Сын есімнің сұрағы
8. Сөйлемнің тұрлаулы мүшелері
9. Жуан дауысты дыбыстар
10. “Мереке” сөзінің синонимі
11. Қосымшаның түрлері
12. Үндестік заңына бағынбайтын септік
13. Буын түрлері
14. Реттік сан есімнің жұрнақтары
15. Толықтауыш мағынасына қарай қалай бөлінеді?
16. Етістіктің неше шағы бар?
17. Ілік септігі сөйлемнің қандай мүшесі болады?
18. Бастауышы жоқ сөйлем
19. Сөйлемнің тұрлаусыз мүшелері
20. Шығыс септігінің сұрақтары
III тур Полиглот
(Тиісті сөзді қойып бірнеше тілде айту)

1. ...қылды қақ жарған. 5. ... тас жарады,
Тас жармаса, бас жарады.
2. Атадан жақсы ұл туса,
6. ... көпті жау алмайды,
Есіктегі басын төрге сүйрер.
Ақылы көпті дау алмайды.
Атадан ... ұл туса,
Төрдегі басын жерге сүйрер. 7. ... өссе елдің көркі,
Гүл өссе жердің көркі.
3. Ел қонбаса - ... азады,
Жер болмаса – ер азады. 8. ... таумен кездеспейді,
Адам адаммен кездеседі.
4.... ала болса, ауыздағы
9. Қына тасқа бітеді,
кетеді,
... басқа бітеді.
Төртеу түгел болса, төбедегі
келеді. 10. ... сүйектен өтеді,
Таяқ еттен өтеді.
ІV.«Алты жұмбақ»
(Оқушылар берілген үзіндінің қай шығармадан екенін анықтап, қандай салт –дәстүрдің бар екенін анықтауы керек.)
І.Топ “Құлагер” тобына
“1-сұрақ:
-Сенің сегіз қызың бір төбе, Кенжекейің бір төбе болса, менің сегіз ұлым
бір төбе, тоғызыншы ұлым бір төбе. Кенжекейің тоғызыншы ұлымдікі болсын, - деп
бай тоғыз қызға қандай салт-дәстүрдің түрін жасап келіпті? Қай шығармадан
алынған
2-cұрақ:
-Мен айыптымын, менен бір қателік болды, шайтанның азғырғанына ердім.
Оған себеп – мына уәзірлер. Бұлар енді я саған, я маған бір қатер қылар.
Сен енді іргеңді көтер, бөтен елге көш деп, - хан өзінің досына разы болып,
бірнеше түйеге асыл заттар арттырып, мал беріп, досын Ақша ханның еліне
көшіріп салады.
(Қай шығармадан алынған, қандай дәстүр бар?)
3-сұрақ:
-Алтынмен ішін безеген,
Сырты күміс ақ отау
Келістіріп түзеген
Арттыруға сайланды.
Қырық түйе қазына ,
Қырық құл мен қырық күң,
Қосып берді қызына.
(Қай шығармадан алынған, қандай дәстүр бар?) .
ІІ.Топ “Домбыра ” тобына
“1-сұрақ:
Балаға таңсық болып жүрген байғұс,
Үйіне алып келіп қылды тойды.
Туғандай тумаса да қылайын деп,
Кім деп ол баланың несін қойды?
(Қай шығармадан алынған, қандай дәстүр бар?) .

2-cұрақ:
Көтібар қызды қосты Әлібекке
Атақты өзі батыр асыл текке.
Жүз-жүзден кілем, тон, ішік қылып,
Арттырды елу нарды әділетке.
(Қай шығармадан алынған, қандай дәстүр бар?)
3-сұрақ:
Балталы , Бағаналы ел, аман бол!
Бақалы, балдырғанды көл, аман бол!
Кірім жуып, кіндігім кескен жерім,
Ойнап-күліп, ер жеткен жер, аман бол!

(Қай шығармадан алынған, қандай дәстүр бар?) .
V тур .«Мақал-сөздің атасы»
(Қойылған сұрақтарға мақал-мәтелдермен жауап берулеңіз керек)

І.Топ “Құлагер” тобына ІІ.Топ “Домбыра ” тобына
1.Жыланды қалай інінен шығарамыз?
1.Кімнен кім жаман?
2.Инемен құдық қазуға бола ма?
2.Шашу мен жинаудың қайсысы оңай?
3.Аппақ қарға бола ма?
3.Білгенің қанша,білмегенің қанша?
4.Ең тәтті не?
4.Адамның қай мүшесі қорқақ,қай мүшесі батыр?
5.Қар жана ма?
5.Отқа түсіп күймеуге бола ма?
6.Оттан да не ыстық?
6.Көрдім,көрмедім деген неше сөз?
7.Тауық түс көре ме?
7.Ер қаруы неше?
8. Қандай бөшкеге су құюға болмайды?
8.Етікті қонышынан басуға бола ма?
9.Кім барлық тілде сөйлей алады?
9.Түкіріктен көл құрала ма?
10. Жұмсақ кірпі бола ма?
10.Дүние жүзінде ең көп айтылатын сөз?
VI тур
«Өтірік өлеңдер»
(Топ оқушылары берілген уақытпен ойларынан өтірік
өлеңдер шығаруы тиіс.)
VI.Суретке қарап мәтін құрастыру

Күз мезгілі Қыс мезгілі
Қорытындылау
Жеңіп шыққан топты марапаттау
№94 жалпы орта мектебі

Қызықты қазақ тілі әлемі
(танымдық сайыс сабақ 9- сынып)

Пән мұғалімі: Бейсенбаева А.

2017-2018 оқу жылы

Ұқсас жұмыстар

Қазіргі қазақ әдеби тілінің функционалды стильдері

Қазақ тілінде жай сөйлем түрлерін ата

Сөйлеу энергетикасы: теориялық ізденістер

Лексикология туралы түсінік

АХМЕТ БАЙТҰРСЫНҰЛЫ ЖӘНЕ ҚАЗАҚ

ҚАЗАҚ ТІЛІ СӨЗЖАСАМЫНЫҢ ІРГЕТАСЫНЫҢ ҚАЛАНУЫ ЖӘНЕ БАСҚА САЛАЛАРМЕН БАЙЛАНЫСЫ

Тіл алды дауыссыздары

Нөлдік форма

ДИАЛЕКТ СӨЗ КІРМЕ СӨЗ

Тіл дамуының лингвистикалық, экстралингвистикалық факторлары

Пәндер