МАТЕМАТИКА ҒЫЛЫМЫНЫҢ ТҰҢҒЫШ

Презентация қосу

МАТЕМАТИКА
ҒЫЛЫМЫНЫҢ ТҰҢҒЫШ
ОТАНДЫҚ ПРОФЕССОРЫ
А.А. ЕРМЕКОВТЫҢ ӨМІРІ
МЕН ҚЫЗМЕТІ
Дайындаған: ПО-17-1 тобының
студенті Қуаныш Ақнұр Асқарқызы
Әлімхан Әбеуұлы Ермеков
Ә. Ермеков Томскінің технологиялық институтын бітіріп жоғары білім алған
және жоғары математикадан алғашқы оқулықтың авторы болған қазақтың
бірінші математигі еді.Әлімхан Әбеуұлы Ермеков Қарағанды облысы Ақтоғай
ауданының Бөріктас елді мекенінде 1891 жылы дүниеге келген.
Ол 1920 жылы Халық Комиссарлары кеңесінің төрағасы В.И.Лениннің
қабылдауында болып, кеңейтілген мәжілісте – Қырғыз (Қазақ) өлкесіндегі
жағдай, әсіресе, шекара мәселесі туралы мазмұнды баяндама жасаған.
Ә.Ермеков өз баяндамасында патшалық билік кезінде жергілікті халық –
қазақтардың ең шұрайлы деген жерлерінен айрылғанын, әсіресе Столыпин
реформасы кезінде орасан зор зорлық-зомбылықты бастан кешкенін нақты
деректермен мәлімдеп береді.
1920 жылдың 26 тамызында
Қырғыз (Қазақ) Автономиялық
Социалистік Республикасын құру
туралы декрет қабылданады, 12
қазанда Орынборда
Бүкілқазақстандық кеңестердің
бірінші съезі өтеді де, 1921 жылдың
сәуірінде партияның Орталық
Комитеті мен РСФСР Халық
Комиссарлары кеңесінің жоғарыда
аттары аталған жерлерді
(Коростылев даласын, Семей,
Ақмола облыстарын және Каспий
жағалауындағы өңірді) Қазақстан
құрамына беру туралы қаулысы
шығады
Университетте оқып жүргенде-ақ озық ойлы, орыстың белгілі саяхатшысы, Шоқын
Уәлихановтың досы Г.Н.Потанинмен, орыс жазушылары В.Я.Шишковпен,
В.М.Бахметьевпен, революционер Бауэрмен таныс болды. Олар Әлімханның саяси
көзқарасының қалыптасуына ықпал етті. Алашорда басшылары Әлихан Бөкейханов, Халел
Ғаббасовтармен пікірлес болды. Қазақ республикасын құру мен оның территориялық
шекарасын белгілеуде зор еңбек сіңірген қоғам қайраткері ғана емес, жастарға білім беруге
жан-тәнімен берілген ұлағатты ұстаз. 1921 жылы Ермеков туған жері Қарқаралыға келіп екі
басқышты мектеп ашады. Қарқаралы – Ұлытау, Баян өлкесінің жастарына өнер-білім алуға
ұйытқы болады. Қызыларай өңірінде бастауышмектептер ашты. Бұдан кейін әртүрлі жауапты
қызметтерде болады. 1926 жылы Ташкентте тұңғыш қазақ педагогика институты ашылғанда,
оған Ә.Ермеков алдырылып, математикадан сабақ бергізген институт ректоры Т.Жүргеновпен
дос болады. Олар институтты Алматыға ауыстырады. Ол Қазақ Мемлекеттік университеті
болып қайта құрылды. Бұдан кейін де бірнеше оқу орнының ашылуына себін тигізіп, онда
математикадан сабақтар береді. 1935 жылы Қызылордадан көлемі 10 баспа табақ “Ұлы
математика курсын” бастырып шығарды.
Марат Ескендірұлы, ғалым, мұрағаттанушы:
– Әлімхан Ермеков туралы кезінде «Қазақ» газеті «Технологический
институтқа асқан зеректер ғана түседі. Әлімхан білімді, шешен, өткір, халыққа
қызмет етуді өзіне парыз санаған жігерлі азамат» деп үкілі үмітпен зор баға
берген еді. Ол осы сынға әбден лайықты болды, 1920 жылы 17 тамызда
В.И.Лениннің төрағалығымен өткен Халық Комиссарлары Кеңесі мәжілісінде
Қазақ автономиясы туралы баяндама жасады, нәтижесінде республикамыздың
шекаралық тұтастығын қорғап, отаршыларға тойтарыс бере отырып қалпына
келтіріп, заңды құжатпен бекіттірді. Ә.Ермеков сонымен бірге, ұланғайыр
жеріміз бен еліміздің ертеңгі иесі білімді жастар екенін түсініп, терең күрес
жүргізді, барша ғылымның патшасы саналған математиканы халқымызға
жақындатты, сол арқылы ұлттық ой-сананы жаңа кезеңге көтеріп тастады.
Ибатолла Арыстан, Қарағанды мемлекеттік техникалық университеті,
профессор:
– Математика – қиын пән. Құпиясы терең. Ал Әлімхан ағаның түсіндіруі
арқылы оған ынтамыз аса оянды. Бұл ілімнің тарихы, тіпті кейбір
теоремалардың қалай пайда болғандығына дейін айтып, сабақтарды
қызғылықты ете түсетін. Біз ол кісінің халқының болашағы үшін күресте ауыр
жолдан өткенін, ұлттық математиканың негізін қалаушы екенін көп жылдардан
соң барып білдік. Қуғын-сүргін зардабымен арпалыса жүріп “Ұлы математика
курсы” оқулық кітабын жазғанын тәуелсіздік таңы атқанда ғана естідік.
Кітапта жоғары математика элементтері аса қарапайым, жеңіл тілмен
түсіндіріледі, автор тілінің айқындығы, теориялық топшылаулары, есептердің
шығарылу дәрежесі, келтірген мысалдары үйренушіні баурап алады.
Тағы бір ерекшелігі, кітаптағы жоғары математика элементтері аса
қарапайым, жеңіл тілмен және терең ұғымды, кең ауқымды түсіндіріледі. Жаңа
ұғым, ережелерді талдағанда, автор өз тәжірибесінен жинақталған тәсілдерді
молынан қолданады. Кітапты жаңадан баспаға дайындаған кезімізде, Советтік
және әлемдік математика ғылымындағы қалыптасқан терминдер, теңдеулер,
формулалар тиісінше енгізілді. Бұрынғы латын әрпінен бүгінгі алфавитімізге
көшірілгенде, оның мазмұнына ешқандай нұсқан келмеуі ескертіледі.
Бастапқы басылымдағы әріптен, емледен, жеке сөздер мен сөйлемдерден
кеткен қателердің баршасы түзетілді, кейбір тұжырымдардың ғылыми
ұғымдық жағы бір ізге келтіріледі.
Бүгінгі кураторлық сабақты қортындылай келе айтарым, Әлімхан адам болмысы – тылсымы
терең құбылыс. Сонда Ермеков кім еді? Ол ел тарихында қандай із қалдырды деген
сауалдардың әрбір оқырманның көкейіне оралары заңды. Тарихтың сын сағатында еліне
танылған Ермеков құбылысы сан қатпарлы екені сөзсіз. Ермеков – ғұмыры ғибратқа толы
азамат әрі елін сүйген патриот! Ермеков – парасат пайымы заңғар, білікті ұстаз! Ермеков –
қоғам және мемлекет қайраткері! Ол елі мен жерінің берекесін, тұтастығын жеке мүддесінен
жоғары қойған дипломат! Ермеков – азаматтық ұстанымы берік, рухы биік тұлға!
Әлімхан Әбеуұлы Ермеков стилдік ерекшеліктері де жете сақталды. Мұның өзі қазіргі
кезде, ана тілімізде жазылған оқулықтарға зәру кеземізде, бұл оқулықтың аса пайдалы
екендігіне күмән келтірмейді. Сонымен қатар ана тілімізде оқулықтар жазып жүрген
оқымысты оқытушыларымыз үшін де үлгі бола алады.
Әлімхан Әбеуұлы Ермеков – білім мен өнерге ерте қол созған, әйгілі ғалым, парасатты
педагог, ірі қоғам қайраткері әдебиет және мәдениеттің үлкен жанашары деп білемін.
Назарларыңызға рахмет

Ұқсас жұмыстар

Қазақстанның ұлы математиктері

Қазақ елінің тұңғыш президенті

АРТҚА БИОЛОГИЯ

МАТЕМАТИКАНЫҢ ТУУЫ

Ғылымдар тізбегі немесе Ғылымдар классификациясы, Алмагеске қосымша кітабы

Қазақстанда ғылымның қандай салалары дамығын

Қазақ Ұлттық Университетінің құрылу тарихы

Фарабидің энциклопедиясы

Математиканы оқытудың пәні. Математиканы оқытудың теориясы мен әдістемесі

Орта ғасыр тіл білімі

Пәндер