Баланың жоғары сынып және жасөспірімдік кезеңдері

Презентация қосу

Адам психикасындағы
жастық ерекшеліктер
Жоспар:
• Баланың жоғары сынып және
жасөспірімдік кезеңдері.
• Т.В.Снегировтың “мен”-«менi»
құнды-уақытша құрылымының 6
типi.
Баланың жоғары сынып және жасөспірімдік
кезеңдері. Адамның дене дамуының аяқталатын
кезеңі. Бойдың ұзаруы жеткіншек кезеңге қарағанда
баяулайды. Қыздардың бойының толуы орта есеппен
16 мен 17-нің арасында болады (ауытқу плюс-минус
13 ай), жігіттерде 18 мен 19-дің арасы (ауытқу плюс-
минус 10 ай). Салмағы артады, осының өзінде ер
балалар қыздардан қалып келген есесін толтырады.
Бұлшық ет күші өте тез өседі: 16 жаста ер бала 12
жастағысынан бұл тұрғыдан екі есе асып түседі.
Бойы толысқаннан кейін шамамен бір жылдан кейін
адам қалыпты ересектік бұлшық ет күшіне жетеді.
Әрине, көп нәрсе дұрыс тамақтану режимі мен дене
шынықтырумен шұғылдануға байланысты.
Спорттың кейбір түрлерінде балаң жастық – ең көп
жетістіктерге жететін кезең.
Жыныстық даму жөнінен жігіттер мен қыздардың көбі бұл жаста
постпубертаттық кезеңде болады. Көп тараған түсініктерге қарамастан,
жыныстық толысудың мерзімі нәсілдік және ұлттық ерекшеліктерге,
климатқа байланысты емес.
«Адам тұлғасының даму үрдісі бүкіл өмір бойы тоқталмайды. Осыған
сәйкес өзін-өзі бағалау дағдылары бүкіл өмір бойы қалыптасады және
дамиды. Адамның басқа адамдармен қарым-қатынас тәжірибесі
неғұрлым көп болса, ол тұлға ретінде өзі туралы соғүрлым көбірек
ақпарат алады, практикада өзі туралы өз пікірлерін басқалардың
пікірлерімен байланыстыруына тура келеді. Оның өз әрекетін,қылығын
дұрыс қабылдау және бағалау қабілеті тезірек және белсендірек дами
түседі. Сондай-ақ басқа да адамдардың түлғалық саналары дамиды».
Ерте жасөспiрiмдiлiкке өту жолында жоғары
сынып оқушыларын оқытуда оларды»
адамгершiлiк қабiлетi, сана сезiмдерi, анықтаулары
қалыптаса бастайды. Яғни, бұл кезең
адамгершiлiктi» жаңа деңгейiне өтудi бiлдiредi.
Егер төменгi сыныптағы шақта адамгершiлiк
мәселелерiн шешуде – мұғалiмдер мен ата-ана
болса, ал жасөспiрiмдер бұл сұрақтарды шешуде
өзiнiң жора-жолдастары ұжымында және де
ғылыми көркем публицистi әдебиеттi, өнер
туындыларын, теледидар т.б. жүгiнедi.
Т.В.Снегировтың зерттеуi бойынша өткен қазiргi
және болашақ “мен”-мен қатынас жасауда
жасөспiрiмдердiң жекелiк анықтауларының өзiндiк
ерекшелiктерi көрiнiс беретiн “мен”-«менi» құнды-
уақытша құрылымының 6 типiн көрсетедi.
Барлық үш “мен” бiр-бiрiмен байланысты тең дәрежеде идеал
“менге” сәйкес келедi. Бұл адамның өзiне деген субъективтi
гармониялық көзқарасы.
Нақты “мен” өткенге қарағанда жоғары деңгейде болашаққа
тартып тұрады. Өткен “мен” жат болып көрiнедi және оған деген
көзқарас өте сыншылдық болады. Ал нақты “мен” өзiн-өзi жеке
тұлға ретiнде анықтауда жаңа басқыш болып саналады.
Болашақ “мен” қазiргiнiң үзiндiсi. Барлық “мен”-» өмiр сүру
уақыты әртүрлi секiлдi. Бiрақ идеал “мен”-мен тек болашаққа сай
келедi.
Идеал “мен” болашаққа да, қазiргiге де қосылмаған, ол олардан
бөлек және жеке тұлғаны» дамуына қатыспайды.
Ал, өткен және қазiргi “мен” бiр-бiрiмен байланысты болады.
Олардан болашақ және идеал “мен” байланыстыратын жол
қалыптасады. Ондай болмаған жағдайда кейбiр адамның өзiн-өзi
бағалаулары төмен болып, өткен және қазiргi “мен”-дi идеал және
болашақ “мен”-дi байланыстарға болмайды.
Қазiргi “мен” даму процесiне тiптен қатыспайды. Ол өткеннен
қол үзiп, болашақпен байланысы жоқ, ал идеал “мен”-ге сай
келмейдi.
Жасөспірімдік шақ жыныстық толысудан басталып,
ересектіктің басталуымен аяқталатын даму кезеңі.
Биологиялық теориялар нақ өсудің биологиялық процестері
басқаларының бәрінен басым болады деген оймен
жасөспірімдікті алдымен организм эвалюциясының белгілі бір
кезеңі деп қарайды. Психологиялық теориялар психикалық
эвалюцияның заңдылықтарына ішкі дүние мен өзін-өзі
ұғынудың тән сипаттарына назар аударады. Жасөспірімнің
социологиялық теориялары оны алдымен әлеуметтіктің белгілі
бір кезеңіне тәуелді балалықтан ересектіктің дербес те жауапты
іс-әрекетіне көшуі деп қарайды. Бірақ бұлар белгілі бір
мезгілде қалыптаспайды.Өзінің психикалық қасиеттерін ұғыну
мен өзін-өзі бағалау жеткіншектік және жасөспірімдік кезеңде
неғұрлым көп маңыз алады. Бұл жас кезеңінде ол өзінің қандай
екенін ,қаншалықты құнды,қабілетті екенін барынша
толығырақ түсініп білгісі келеді.Өзін-өзі бағалаудың екі тәсілі
бар.Оның біріншісі,өз талаптарының деңгейін жеткен
нәтижелерімен салыстырып бағалау,ал екіншісі -әлеуметтік
жарыс,өзі туралы төңірегіндегілердің пікірлерін салыстыру.
Өзін анықтаудың күрделі проблемаларын жасөспірім жалғыз өзі
шешпейді, әке-шешелерімен,құрбы-құрдастарымен,мұғалімдермен
бірге, олардың қолдауы жағдайында шешеді.
Жасөспiрiмдiк кезеңмен байланысты едәуiр аңғарылған құрылыстардың
бiрi – бұл өзiн-өзi тәрбиелеуге өте күштi құштарлық. Өзiн-өзi
тәрбиелеудiң белсендi процесi дәл осы жаста басталады және әдетте
адамның кейiнгi өмiрiнiң iшiнде қандай да бiр формада жалғаса бередi.
Жеткiншектiк кезеңдегi өзiн-өзi тәрбиелеудiң бастамасы деп, бiз
баланың 12-13 жасқа келгенде ең алғаш рет интеллектуалды
мүмкiншiлiктер мен жеке даралық өздiгiнен жетiле
(самосовершенствование) туралы ойларының, пайда болу фактiсiн
айтамыз. Яғни баланың осы мақсатқа жету үшiн саналы, және мақсатты
Пайдаланылған әдебиеттер:
• Л. И. Божович. Личность и её формирование в
детском возрасте. — СПб.: Питер Пресс, 2009. —
С. 275—304. — 400 с.
• Л. Ф. Обухова. Детская Психология. — Москва:
Юрайт, 2013. — С. 359—390. — 460 с.
• Карабанова О. А. Возрастная психология. Конспект
лекций.. — Москва: Айрисс-пресс, 2005. — 238 с.
• Опевалова Е. В., Ишутинова Т. М. Страхи и опасения
воспитанников детского дома // Проблемы
психологической безопасности человека в социально
нестабильной среде. — 2007. — № 1. — С. 118—119

Ұқсас жұмыстар

Әр жас кезеңінде жас дағдарыстарының болу себептері. Д.Б Эльконин бойынша жас кезеңінің бөлінуі (толық нұсқасы)

Мектеп жасындағы балалардың диагностикасы

Оқушылардың жас және дербес ерекшеліктеріне психологиялық- педагогикалық сипаттама

Әр жас кезеңінде жас дағдарыстарының болу себептері. Д.Б Эльконин бойынша жас кезеңінің бөлінуі

Жас ерекшелік дамуының кезеңдері мен күйзелістері

Ерте жастық кезең

Жас кезеңі

БАЛАНЫҢ ЖАС ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ ТУРАЛЫ

Жас ерекшеліктер туралы ұғым

Тұлғаның қалыптасуы және дамуы

Пәндер