Тұлға теориялары

Презентация қосу

ЖОО психологиялық
пәндерді оқытудың
әдістемесі
Дәріс №5 Тақырыбы: Тұлға теориялары
Жоспар:

1. Тұлға теориялары
2. Тұлға теорияларының негізгі авторлары
3. Қазіргі жаңа тұлға теориялары
4. Қазіргі Ресейдегі бағыттар
5. З.Фрейд, Э. Зриксон, Э.Фромм, А.маслоу, К.Юнг, К.Роджерс
теорияларына сипаттама
1. Тұлға теориялары (З.Фрейд, Э.Эриксон, Э.Фромм, А.Маслоу, К.Юнг,
К.Роджерс)

-
Фрейдтің психоанализдік негізгі тұжырымдамалары
мен принциптері.
Зигмунд Фрейд 1856 жылы 6 мамырда Австрияның
Фрайберг қаласында дүниеге келген. 3.Фрейдтің
"психоанализ" терминін алғаш енгізуін, оның ғылымға
қоскан үлкен үлесі деп тануға болады.
"Психоанализ" терминінің үш мағынасы бар олар:

-
1. тұлға және
психопатология теориясы

2. тұлға көңілінін бұзылуының
терапиялық әдісі

3. индивидиумның саналы түрде сезілмейтін
ойлары мен сезімдерін зерттеу әдісі
"Ид" латынның "Ол" сөзінен шығады. З.Фрейд бойынша "Ол" тұлғаның
карапайым, инстинктивті және тума аспектілерін білдіреді. Ид
бейсаналықта өмір сүреді және инстинктивті биологиялық оянулармен
(тамак, уйкы, т.б.), ягни біздіц жүріс-тұрысымызды қуатпен камтамасыз
ететін оянулармен тығыз байланысты.

"Эго" (латын. "Эго" - "Мен") — шешім кабылдауға
жауапты психикалық акпараттың компоненті. Эго идтің
тілектерін сырткы әлемге байланысты шектеу коя отырып,
канағаттандыруға тырысты. Эгоның қызметі — ағзаның
тутастығы мен тепе-тендігін сактау.
"Жогарғы Эго" (латын. "super" - "жоғарғы" және "ego" - "мен"). Адам
қоғамда өмір сүру үшін қоршаган ортаға сәйкес құндылықтар, нормалар және
әдептер жүйесіне ие болуы керек. Муньың барлығы "әлеуметтену" процесі,
яғни құрылымдық модельдің тілі бойынша "жоғарғы эгоның" калыптасуы
барысында жүзеге асады. Фрейд "жоғарғы эгоны" екі жүйеге бөледі: ар-ұят
және "эго-идеал". Ар-ұят ата-ананың жазалауының аркасында пайда
болады, ал суперэгоның мадақтаушы аспектісі — бұл эго-идеал.

Инстинктер. Фрейд инстинктің екі негізгі тобын мойындады: өмір және
өлім инстинктері. Бірінші топ (Эрос) өмірге маңызды процестерді колдау
мақсатындағы күштерді қамтиды. З.Фрейд өмір инстинктерінін индивидиумның
физикалық құрылымына үлкен маңыздылығын мойындай отырып, тұлғаның
дамуындағы сексуалды инстинктердің орнын айкындайды. Сексуалды
инстинктерді куаттарын либидо (лат. "қалау", "тілеу") деп атайды.
З.Фрейд сексуалды тұлға дамуының төрт деңгейін көрсетеді: оралды,
аналды, фаллистік жэне гениталды. Баланың 6-7 жас аралығын
жыныстық дамудың бастамасы деп қарастырған, ол бұл кезенді латенттік
кезең деп атайды. Бірінші үш деңгей туғаннан бес жаска дейінгі аралықты
камтиды. З.Фрейд оны прегениталды деңгей деп атайды. Өйткені жыныс
мүшелерінің аймағы тұлға қалыптасуында әлі басты рөлге ие болмайды.
Төртінші деңгей пубертанттық кезеңнің басталуымен дәл келеді.
-
К.Юнг бойынша тұлға тұжырымдамасы
КГ.Юнг (1875-1961) - швейцар психолога, психиаторы,
- мәдениеттанушысы, "терең" психологияның практигі,
психологияның " аналитикалық психология" деп аталатын
бағытының негізін қалаушы. Бұл пәндермен катар К.Юнг
философия, теология сұрақтарымен айналыскан. К.Юнг
бастапкыда З.Фрейдпен бірге ұзак жылдар бойы қызмет жасап,
1913 жылы Мюнхендегі психоаналитикалық конгрестен кейін
екеуі мүлдем айрылысты. Ұзақ мерзімді зерттеулер нетижесінде
К. Юнг аналитикалық психологияның теориясы мен сол теорияға
сүйенген психотерапиялық практиканы қалыптастырды.
- Эрих Фромның махаббат теориясы
Эрих Фромм 1900 жылы Германияда, Франкфуртта дүниеге
келді. Фромм жанұясының жағдайы керемет емес еді, ол өзінің
ата-анасын “өте тынымсыз”, ал өзін “сондай шыдамсыз бала”
деп суреттейді. Еуропада бірінші дүниежүзілік соғыс өрті
тұтанғанда Э.Фромм он төрт жаста болатын. Ол қару алып,
соғысуға әлі жас болса да, өзін қоршаған қатыгездік пен
иррационалдық мінез-құлыққа таң қалды. Кейіннен ол: “Мен осы
соғыстың қалай басталғанын, адамдар тобырының
иррационалдық мінез-құлқын және әлемнің астан-кестен күйін,
ұлттар арасындағы түсіністікті білуге құмартқан жас адам едім”-,
деп жазды.
Генетикалық психология.
Швейцария ғалымы Ж.Пиаже - психология ғылымындағы
генетикалық бағыттың ірі өкілдерінің бірі. Ж.Пиаже жүйелі
құрылымдық талдауды пайдалана отырып, ол өздігінен,
қандайда бір құбылысты ғылыми тұрғыдан түсіндірудің жеткілікті
құралы бола алмайтынын айтты. Құрылымдардың даму заңдары
мен құбылыс шарттарын зерттеу арқылы ғана олардың
табиғатын және қызметінің заңдылықтарын түсінуге болады. Ол
өз психологиялық зерттеудің әдістемелік ұстанымы ретінде
генетикалық әдіс ережесін пайдалануды ұсынды. Ж.Пиаженің
пікірі бойынша, жекелеген ғылымдар ғана емес, танымдық
теория да генетикалық негіз бойынша жасалуы керек.
Когнитивтік психология.
Когнитивтік психология бағыты 60-шы жылдардың аяғында
АҚШ-та бихевиористердің әрекет-қылық талдауында психологиялық
элементтерді елемеуі мен танымдық процестерді ескермеуіне
қарсылық білдіруімен ғылым сахнасына келген еді. Когнитивтік
психология небихевиористер зерттеулерінің нәтижесінде пайда
болды. Оның өкілдері - Дж.Брунер, Д.Норман, Л.Фестингер,
Ф.Хайдер, У.Найссер, П.Лиднсей, Г.Саймон. Қазіргі кездегі бұл бағыт
бірқатар нұсқалар түрінде беріледі. Танымдық процестер механистік
түрде сипатталатын, психика сигналдары өзгертуші қабілеттілігі бар
аппарат ретінде болады.
Гуманистік психология.
Бихевиоризм мен психоанализге тікелей қарсылығымен танылған
бағыттардың бірі гуманистік психология болып саналады. Гуманистік
психологияның негізін салушылар бихевиоризм мен психоанализдің
адамды сипаттауындағы қисынсыздығын түзетіп, шындыққа жақындау,
өміршең психологияны таңдауды мақсат етті. Дені сау, шығармашыл
тұлғаны - зерттеудің обьектісі болып белгіленді. Мұндай міндетті
осыған дейін ешбір ғылыми теория алдына қоймаған еді.

Ұқсас жұмыстар

Тұлғаның психологиялық қасиеттері

Тұлғаның танымдық іс-әрекетін қарым – қатынас арқылы дамыту

Тұлға және мотивация

Тұлғаның теориялары

Заңды тұлға ұғымын қарастыру

Әлеуметтену және бірегейлік теориялары

Мотивацияның психологиялық теориялары

Қажеттілік теориялары

Карневалидің мейірбикелік күтімді жоспарлау теориясы

Лидерлік басқару стилі мен менеджер имиджі

Пәндер