ЕРІК ЖӨНІНДЕГІ ПСИХОЛОГИЯЛЫҚ ТЕОРИЯЛАР

Презентация қосу

ЕРІК ЖӨНІНДЕГІ
ПСИХОЛОГИЯЛЫҚ ТЕОРИЯЛАР
ЖОСПАР:
Ерік туралы ұғым.
Еріктік іс –әрекет.
Еріктің зерттелу теориялары.
Ерік — адамның өз мінез-кұлкын саналы түрде меңгере алу қабілеті. Адамды
ЕРІК ТУРАЛЫ ҰҒЫМ.

әр алуан әрекеттер мен іске бағыттайтын нәрсе,— мақсат қою, соған талпыну.
Мұны психологияда ниет (мотив, себеп) деп атайды. Адамның мақсаты,
қалауы, әр түрлі істерді орындауға ұмтылуы, жалпы алғанда, ниеттерінің,
жиынтығы психологияда адам ниетінің өрісі делінеді. Басқаша айтқанда, бұл
— адамнын бағдарлы әрекеті. Сонымен, адам ниетінің өрісіне оның саналы
әрекеті, еріксіз істері, айқындалған істері, мақсаты, әлі жете анықталмаған
істері де жатады. Ниеттерді орындауда тіршілік үшін маңызды да, мәні аз да
істер кездесіп отырады. Ниет өрісі өзгергіш, әрі қозғалғыш, сондай-ақ сыртқы
жағдайлардық өзгеріп отыруына орай айнымалы болып келеді. Алға қойған
мақсатқа сәйкес ниеттің мазмұны да айқындала түседі. Осы тұрғыдан
алғанда, адам ниетінің мәні жекеменшікті не менмендікті, өрісі тар
тоғышарлықты не өрісі кең қоғамдық сипатты білдіреді. Адам ниетінің өрісі
белгілі мақсатқа бағытталып, оның азаматтық қасиеті мен іскерлігін,
адамгершілік сапаларынын өзгеруі мен тұр-сипатын білдіреді.
• Ерік – әрекет-қылықтың саналы
өзіндік реттелуі, қажеттік не
мүмкіндік деп субъект
пайымдаған мақсатқа жету
бағытында әрекет қылық
белсенділігін жұмылдыру.
Еріктік әрекет болашаққа
бағышталады, оның эмоциядан
ерекшелігі – ағымдағы
жағдайларға тәуелсіз.
ЕРІКТІК ІС - ӘРЕКЕТ
• Адамның еркi алдын ала қойылған
мақсатқа сай орындалатын әрекет,
қылықтардан көрiнiп отырады.
Ерiктiк әрекеттер құрылымы
жағынан өте күрделi процесс
болып табылады. Ерiктiк әрекеттер
мақсаттың және сол сияқты
оларды орындау барысында
кездесетiн кедергiлердiң,
қиындықтардың болуымен, оларды
орындау кезiнде бастан кешетiн
тебiренiс,толғаныстардың
болуымен сиптталады.
ЕРІКТІҢ ЗЕРТТЕЛУ ТЕОРИЯЛАРЫ.
• Жалпы ерiк проблемасы XVIII−XIX ғасырларда • Осындан Аристотельдің пайымдауынша, әрқандай
психологиялық зерттеулерде негiзгi мәселелердiң әрекет логикалық қорытындылардан туындайды. Ал
бiрi болып табылатын. Алайда XX ғ. психологиядағы өзінің "Никомахов этикасы" еңбегінде: "дәмдінің бәрін
жалпы дағдарысқа байланысты ерiктi зерттеу жеу керек" және "бұл алма дәмді" деген пікірлер
екiншi орынға ығыстырылып қалды. Зерттеулер санада "Бұл алманы жеу керек" деген қорытынды
жүргiзiлгенiмен, тар көлемде болды. Қазiргi пайда етпейді, адамды бірден сол алманы жеп қою
психологияның ұғымдық жүйесiн талдай келе, әрекетіне келтіреді" - деп жазған. Ерік табиғатына
психология тарихшысы М.Г. Ярошевский ерiк ұғымы болған Мұндай көзқарас қазіргі күнде де жоқ емес.
ХХ ғ.-дағы психологияның негiзгi ұғымдары Ш.Н.Чхарташвили мақсат пен саналы тану
қатарына кiрмейтiнiн атап өттi. Ал АҚШ (осознание) интеллектуалды әрекеттер
психологиясында “ерiк” терминi iс жүзiнде категориясынан туындаған деумен, еріктің өзііідік
қолданылмайды екен. Тiптi психология жайлы сипаты барлығына шек қояды, сондықтан ғылымға
көптеген оқулықтарда ерiк туралы тараулар жоқ. жаңа бір "ерік" терминін еңдірудің қажеті жоқ екенін
Тек кейiнгi кездерi ғана оған қызығу қайта ояна дөлелдеуге тырысады.
бастады. Еріктік әрекеттер табиғатын түсіну үшін • Жеке адам қасиеті сипатында ерік
бұл жөніндегі ғылыми көзқарастар өрісіне зер ортағасырлықтарға да таныс болмаған. Мұны сол
салған жөн. Ерік ұғым ретінде де, нақты болмыстық уақытта қоғамда орын алған экзорис жыншайтан қуу
құбыныс ретінде де тарихи сипатқа ие. Ежелгі және үрдісінен аңдауға болады, Бұл үрдісте адам шылғи да
орта ғасырлық дүние ерік құбылыс ын бүгінгі біздің енжар (пассив) бас-тама күйінде танылып, сыртқы
түсінігіміздей, танып білмеген \/ (Г.Л.Тульчинский). әсерлер жинайтын үяң ретінде бағаланған.Ол
Мысалы, ежелгі қоғамда адам еркі жөнінде тіпті сөз заманда ерік дербес жасайтын, нақты қайырымды не
болмаған, оның орнына «даналық мүратын ұғымын жауыз құбыжық күштер туріне енген құбылыс деп
қолданған. Адамнын қылық-әрекеттері табиғат пен есептелген. Бұл тылсым күштер қандай да мақсаттар
өмірдің ақыл бастауларына және логика белгілеуші ақылға ие деп түсінілген.
қағидалары. бағынады деп түсінген
• Осыған байланысты түсініктеме
берген И.П.Павлов ерікті - адам
белсенділігіне байлау болатын
кедергілерді женуде көрінетін
әрекетшеңдік -"еркіндік
инстинкті (рефлексі) деп
қарастырады. "Еркіндік
инстинкті ретінде ерік аштық
пен қауіп-қатерден де мэңділеу
НАЗАРЛАРЫҢЫЗҒА
РАХМЕТ!

Ұқсас жұмыстар

Ерік туралы теориялаР

Тұлғаның психологиялық қасиеттері

Конституционалды теориялар

Тұлғаның теориялары

Жекелік қасиеттердің психодиагностикасы

Мотивацияның психологиялық теориялары

ПСИХОЛОГИЯ МЕНЕДЖМЕНТІ

Менеджмент психологиясы

Тұлғаның танымдық іс-әрекетін қарым – қатынас арқылы дамыту

Мәдениет тілі

Пәндер