Аралар гигенасы

Презентация қосу

Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі
Семей қаласының Шәкәрім атындағы мемлекеттік университеті
Аграрлық факультет
Ветеринариялық санитария

СӨЖ
Тақырыбы: Аралар гигенасы

Орындаған: Уалихан Ж.Ш

Тобы: ВС- 505
Тексерген: Қойгельдинова А.С
Жоспар

І.Кіріспе:
ІІ.Негізгі бөлім:
1) Ара особьтарының қызметі
2) Аралар гигенасы
3) Аралардың қыс мезгіліндегі климаты
ІІІ.Қорытынды:
IV.Пайдаланылған әдебиеттер
Кіріспе

Бал ара
(Apis mellifera)Бал арасы (apis mellifera)
Ғылыми топтастыруы Ара,үй арасы, бал арасы (Apіs
mellіfera) –жарғаққанаттылар отрядының
өкілі. Қазақстанның барлық облыстарында кездеседі. Ара
топталып, үлкен ұя болып тіршілік етеді. Бір ұяда
бір ұрғашы Ара. (аналық Ара), бірнеше жүз еркек Ара және
ондаған мың (100 мыңға дейін) «жұмысшы» Ара болады.
Ұрғашы ара ұяда ұрпақ өсіреді. Ол аралардың ішіндегі ең ірісі,
жыл маусымына қарай денесінің ұзындығы 20 – 25 мм, ал
салм. 150 – 300 мг-ге жетеді. Тәулігіне 2 – 3 мың, маусымына
200 мың ұрықтандырылған жұмыртқаға дейін (кейде
ұрықтандырылмаған жұмыртқа да) салады. Ұрықтанған
жұмыртқадан ұрғашы, жұмысшы және аналық Аралар, ал
ұрықтандырылмаған жұмыртқадан тек еркек Аралар ғана
шығады.
Аналық Ара ұяның анасы болып есептеледі,
ол 3 – 5 жыл, кейде 10 жылға дейін өмір
сүреді. Күзде салқын түсісімен жұмыртқа
салуды тоқтатып, оны қайтадан
ақпанның 2-жартысынан бастайды. Еркек
Ара денесінің ұзындығы 15 – 17 мм, салмағы
250 мг болады. Ол негізінен ұрғашы Араны
ұрықтандырады да, одан кейін өліп
қалады. Омартаның негізін қалайтын
жұмысшы Аралардың денесінің ұзындығы
12 – 15 мм, салмағы 90 мг болады.
Жұмысшы Аралар көбею мүшелері
жетілмеген ұрғашы аралар. Олар
жұмыртқадан жаңа шыққан ұрпақты
қоректендіреді, балауыз ұяшықтардың
тазалығын, ауа алмасуын қадағалайды,
тәтті шырын мен гүл тозаңдарын
жинайды.
Жұмысшы Аралар 7 – 8 ай тіршілік етеді. Ұяда тұратын әрбір Ара өзінің
қызметі мен міндеттерін жақсы біледі және оны мүлтіксіз орындайды.
Аралардың ішінде дербес тіршілік ететін түрлері де бар. Қазақстанда Іле
Алатауының етегінде Араның антофора деген түрі дара тіршілік етеді. Ара
ұясынан емдік, тағамдық қасиеті бар бал алынады. Арадан алынатын ара
балы, араның уы, перга, аналық сүтше, балауыз және ара желімі (прополис)
медицинада және техникада кеңінен қолданылады. Аралардың 20 мың
түрінің ішінен тек 1 мың ғана түрі ұйымшыл жәндіктер санатына
жатады.
Бал араларының басқа барлық аралардан ерекшеленетін себебі,оның
тозаңды жинайтын және таситын арнайы икемі: олардың артқы
аяқтарының кең жіліншіктерінде талшықпен жиектелген иілімді
аумақ болады (ол қоржынша деп аталады). Шірені бал арасы
тұмсығының жәрдемімен тартып алады және оны жемсауында
балға айналдырады. Ара отбасысының басым бөлігін жұмысшы
аралар (аналықтарды төлдетуге қабілетсіз) құрайды. Олар шіре мен
тозаң жинайды, ұяшықтар тұрғызады, дернәсілдерді қоректендіреді,
ұяшықты тазалайды және қорғайды. Ара мен сонаның бізгегі - бұл
түрі өзгерген жұмыртқалаушы мүше. Бізгегі тегіс және көп мәрте
пайдалану құралы болып табылатын сонадан ерекше арада ол кетік
болып келеді. Дұшпанын шаншып алғаннан кейін бізгегі жараның
ішінде қалғандықтан,олардың көпшілігі өлім құшады.
Ара особьтарының қызметі

Еркек ара - отбасысындағы еркек дарақ. Еркек аралар омартада
ешқандай жұмыс атқармайды, шіре мен тозаңды жинамайды.
Олардың жалғыз ғана қызметі - аналықпен некелік ұшып келу кезінде
шағылысу. Күзге қарай жұмысшы аралар еркек араларды өлтіріп
тастайды немесе қыстық азық қорына масыл болмасы үшін
омартадан қуып жібереді. Аналық - бұл отбасының отанасы, ол
жұмысшы арадан екі еседей дерлік үлкен. Оның міндеті - ұрпақ
жалғастығы. Омартадан неке уақытында ұшып кеткенде ол әуеде 9-
10 еркек арамен бірге самғайды,содан кейін жұмыртқаларды
ұяшықтарға тастайды. Бұл ұяшықтардың кейбірі өте үлкен және
бұрыс пішінде - бұл болашақ анаға арналған ұяшықтар. Бал араларын
адамдар 5 мың жыл бұрын қолға үйреткен. Адамдар олардан бал,
балауыз, прополис және көптеген аурулардың емдеуде қолданылатын
ара уын алуды үйренді.
Дәрнәсілдері

Үлкен ұяшықтағы аналық пен
дернәсілді жұмысшы аралар арнайы
ара сүтімен қоректендіреді, ал
еншісіне жұмысшы ара және еркек ара
болу жазылған дернәсілдерді ара
сүтімен тек дүниеге келген сәттен
алғашқы үш күнде ғана
азықтандырады. Содан кейін олардың
негізгі тамағы балтозаңға (балмен
дәмі келтірілген тозаң) айналады.
Жаңа аналық шыққан кезде бұрынғы
аналық бір топ жұмысшы аралармен
бірге ұяны тастап шығады және жаңа
орынға жайғасады.
Бал сақталатын және дернәсілдер бүр жаратын ара ұялары
балауыздан құралады (ол жұмысшы аралардың ағзасында әзірленеді).
Дұрыс алты бұрышты пішінінің арқасында ара ұялары
таңғаларлықтай үнемді,мығым және сыйымды. Дайындалуына бар
болғаны 40 г балауыз кеткен ұялар 2 кг-ға жуық балды сыйдыруға
жарамды! Не ағаш саңылауы болсын, немесе олар үшін арнайы
тұрғызылған омарта болсын, ара баспанасы өзінің мінсіздігімен таң
қалдырады. Аралар онда қажетті микроклимат жасау үшін көп
күш жұмсайды: суықта омартаның жүздеген тұрғындарының кеуде
бұлшықеттері жылу шығарып, жайлап қысқарады, ал ыстықта
олардың бір бөлігі омартаға су тасиды (буланған су температураны
төмендетеді).
Жұмысшы балараның құрылысы

Баларалар ұяшықтар жасағанда
балауызды жақсы жетілген кеміргіш
Баларалардың түк басқан ірі басының жоғарғы жақтарымен илеп өңдейді.
екі жағында екі күрделі көзі, олардың Олар гүлдерге қонғанда аталықтардан
аралығында үш жай көзшелері тозаң алады. Төменгі жақтарымен
болады. Алдыңғы жағынан ұзын имек және төменгі ұзын ерінімен балара
мұртшалары шығып тұрады. шірінін жалап, сорады, сондықтан
Балара тіршілігінде сезім мүшелері баларалардың ауыз мүшлері кеміріп
маңызды роль атқарады. жалағыш мүшелер деп аталады.
Қараңғы ұялардың ішінде негізінен Гүлден сорылып алған шірін көлемділеу
мұртшаларына орналасқан сипап сезу келген жемсауға түседі, жемсау
мүшелерінің маңызы зор. Балараларға бездерінен бөлініп шыққан
гүл іздеуі үшін иіс сезімі мен көру сұйықтықпен араласады. Осыдан соң
сезімі қажет. Баларалар сары және ара шірінді кәрез ұяшықтарына
көк түстерді , адам көре алмайтын орналастырады, ол сонда балға
ультракүлгін сәулелерді ажыратады, айналады.
бірақ қызыл түсті көрмейді. Балараның көкірегін қалың түк басқан,
оның арқасында екі жұп мөлдірлеу
жарғақ қанаттары болады.
Жұмысшы баларалардың аяқтары гүл
тозаңын жинауға, кәрез ұяшықтарын
жасауға бейімделген. Жұмысшы балараларда
құрсағының ұшында шаншары болады. Оны
жануарлардың немесе адамның денесіне
шанышқанда у құйылып, қатты ауыртады.
Ұсақ жәндіктер араның уына өліп кетеді.
Омартаға орын таңдау

Омартаны балдық шырындарға бай кең алқаптарға орналастырады.
Омартаның орналасқан жерінің бал жинайтын көздерден 1,0-1,5 км
қашықтығы балдың түсімін төмендетеді. Омартаны басқа омартадан
аралардың ұшатын жолдарына орналастыруға болмайды. Ондай кездерде
аралардың қарқынның төмендеп, тіпті басқа омартаның аралары мен
төбелесіп, бірін-бірі өлтіруге дейін барады.
Омартаға территория таңдағанда әр араның ұясына орта есеппен 30-
40 шаршы метр жер керек екендігін ескеру қажет омартаға таңдаған
жер біраз су көздері бар аймаққа таяу болып, желден жақсы қорғалған
және қатынас жолдары болуы керек. Омарталар құрғақ, желсіз, мал
фермаларына 1 км жақын болмай, темір жолдар мен тас жолдардан 500
м, ал басқа аралардың омартасы мен химия өндірістері және тәтті
тағамдар дайындап шығаратын фабрикалардан 5-7 км таяу орналаспауға
керек. Тұрақты омартаның территориясын қоршап, айналасына бал
шырынды ағаштар және бұталар егіп, ал омартаның аймағындағы бос
жерлерді жыртып, бал шырынды өсімдіктер егеді.
Ауыстырылмайтын
омартаның ұяларының ара
ұшатын алдының өсімдік
қыртысын алып тастап,
ал үстіне құм сеуіп қояды.
Омарта территориясын
тегістеп, басқа заттардан
тазалап, мезгіл-мезгіл
шөбін шауып, өлген
араларды және
қоқыстарды жинап жағып
жібереді. Омартаның
территорисында арнайы
орындар бөліп, оған
бақылау ұясын, аралардың
ішетін суын,
дезинфекциялау алаңын, кір
сулардың ағып жиналатын
жабық орындары және
туалеттер
орналастырылады.
Ара ұяларының микроклиматы

Ұядағы (семья) аралардың барлық түрлерінің қалыпты өсуі үшін,
ұядағы температура бір қалыпты, тұрақты 34-35С болып азық
қоры жеткілікті және асырағыш аралардың болуы қажет.
Аралардың ұясында, әсіресе өну зонасында, сыртқы ортаның
температурасына байланыспай-ақ тұрақты қалыпты
температураны ұстап тұрады. Бұл жерде температураның
тәуліктік ауытқуы еш уақытта болмайды. Ұяның өну
орталығының шеткі аймақтарында температура +33,5С болады.
Сыртқы ортаның температурасы төмендеп +10С болғанда,
ұяның шет жағындағы температураның қалыптыдан ауытқуы
1,5С ғана болады. Аналық аралардың өсу зонасындағы
температурада, өте тұрақтылығы мен сипатталады.
Ол арадағы орташа температура 34С болады. Ұяның
сыртындағы ауа температурасы 23С тан 11С дейін төмендегенде
аналықтар ұясының температурасы 0,5С артық өзгермейді.
Ұядағы салыстырмалы ылғалдылықтың мөлшері сыртқы ауаның
температурасы мен ондағы су буының шамасына, сол сияқты
аралардың жағдайы және қарқынына байланысты болады. Сыртқы
ортаның ауа температурасы жоғары болғанда ұядағы ылғалдылықта
жоғарлайды да 20% дан 100 % дейін көтеріледі. Ең тұрақты
салыстырмалы ылғалдылықтың мөлшері ұяның ортасында болады да,
72-78 % шамада тұрады, ал ұшып шығатын өңешінде (летка)
ылғалдылық – 63 % болады.
Жыл мезгілдеріне байланысты ұяларда ауаның құрамы да біркелкі
болмайды. Араның өсіп-өнуі басталған көктем-жазғы мезгілдерде,
олардың ұяларында ең жоғарғы мөлшерде оттегі және ең аз
көмірқышқылы газының концентрациясы болады. Осы кезде ұяның
ортасында көмір қышқыл газының мөлшері – 0,1 % дан 1 % дейін болса,
ал шеткі жақтарында – 0,05 % дан 1 % дейін өзгермейді. Тек мерзімнің
аяғында ғана оның концентрациясы ұя ортасында 2 % дейін, ал қыста
3 - 4 % көбейеді.
Ұяның ауасындағы газдың концентрациясы
оның желдетуіне байланысты болады. Ауадағы
көмірқышқыл газының мөлшері – 0,3 % болғанда
6-7 ара желдетеді, ал 8 % болса желдететін
аралардың саны 20 есеге дейін көбейеді.
Көмірқышқыл газының мөлшері 1,4 % болғанда
ұяны желдету тежеледі. Қыс айларында
көмірқышқыл газының концентрациясы 4 %
көтерілгенде аралар ұяны қарқынды желдете
бастайды. Көмірқышқылы газының мөлшері өте
жоғары болғанда (4 % көп) аралардың
физиологиялық жағдайы нашарлап, көктемдегі
өсіп-өнуіне зиянды әсерін тигізеді.
Аралардың қыс мерзіміндегі гигиенасы

Ауа райы суытып, тұрақтаған кезде араларды қыстаққа (зимовка)
көшіреді. Араларға қыстақтық қораны, ауа райы суық жерлерде ара
ұяларын 5-7 ай бойы қыстату үшін салады. Қыстаққа қатты жел өтінен
жасырын, сәл атмосфералық жауын-қар сулары жиналмайтындай, су
ағары бар дөңестеу, жер асты сулары төмен орналасқан (2 м жақын емес)
құрғақ участок таңдалады. Қыстаққа кеміргіштер кіре алмайтын,
күндізгі жарық түсіп және әртүрлі шулар мазаларын алмайтын болуы
керек.
Қыстақта температура мен ылғалдық
тұрақты болуға тиіс.
Қыстақтың ішкі ауа температурасы бір
қалыпты 0-2С болып, минус 2С дан плюс 4С
дейін ауытқуы рұқсат етіледі.
Салыстырмалы ылғалдылық қыстама
қорасының ауасында 75-85 % аралығында болуы
керек.
Қыстақтағы ауаның ылғалдығын жоғарлату
үшін, шағын 20-40 ара ұяларынан артық
болмаса, жоғарыға 8-10 суланған мешоктар
(қап) іліп қояды.
Қыстама кезіндегі
араларға ең жақсы
азық болып қант пен
балдың қосындысы: Аралар ұясын тыңдаудың
80 % ұнтақ қант алдында, үсіген аралдарды
және 45С басып кетпеу үшін,
температурада сақтықпен сыпырып алады
қыздырылған
(кристалсыз) балдың
– 20 % алынады.

Аралардың қыстақтарын,
жаз айларында қойма т.б.
мақсаттарға пайдалануға рұқсат
етілмейді.
Аралар омартасындағы ветеринариялық-санитарлық режим

Шаруашылыққа немесе омартаға ескі пайдаланған ұялар, бал шығаратын
аппараттар, әртүрлі саймандар, бал салатын ыдыстар т.б. түскенде
міндетті түрде дезинфекцялаудан өткізіледі. Омартада ұялардың артық
қоры (10-15 %) болуы керек. Аралардың семьяларын бүтін, боялған,
номерлеген және жер бетінен 30 см биіктікте аяқтарға отырғызылған
ұяларда ұстайды. Омартада қол жуғыш, қақпақты шелек, дәрі-дәрмек,
жәшік, сабын, қол орамал және бір жұмысшыға екіден халаттар болуы
керек.
Әрбір жаңадан келген аралардың партиясын, басқа омартадан 5-7 км
жақын емес жекелеген омартаға орналастырады. Оны малдәрігерлік
бақылауда 30 күн ұстап, жұқпалы аурулардың қоздырғыштарының бар
жоғын тексереді. Егер лабораториялық зерттеудің нәтижелері аурулардың
жоқтығын бекітсе, семьяларды негізгі омартаға орналастырады. Көктемде
арашы адам әр ұядағы аралардың ұшу қарқынына көңіл аударады.
Омартаның жұқпалы аурулардан амандығын анықтау үшін, әрбір ара
семьясынан 10 % есебінен (50-ден кем емес) тірі араларды бөліп алып (немесе
сондай мөлшерде өлгендерден) лабораторияға жібереді.
Бал жинау аяқталғаннан соң, көктем және күзде аралар семьяларын
тексереді. Қарап тексеру кезінде ұялардың ұшу өнештеріндегі өлген
аралардың санына көңіл бөледі. Аралардың 5-10 бастарының өлуі табиғи
болуы мүмкін, ал өлгендер саны көп болса, ұяларды қараудан өткізеді.
Ұялардың алдыңғы алаңдарында жорғалаған аралар, олардың личинкалары,
өлекселері және ұшып қонатын тақтайларында, қабырғаларында ара
нәжістерінің жұғындылары болса семьяларды мұқият тексеруден өткізеді.
Ұяларды бұзып тексеру кезінде, оның ішінің ылғал-сыздығы,
рамкаларының, балауыздардың (сетка) беттерінде көгергендік, саңырау
құлақтардың өсуі, басқа буын аяқтылардың, құрт-құмырска, шыбын-
шіркейлердің барлығын қарайды. Себебі, көбі олардың жұқпалы аурулардың
қоздырғыштары және таратушылары болып саналады.
Қорытынды

Ара - жарғаққанаттылар отрядының өкілі. Қазақстанның
барлық облыстарында кездеседі. Аралар топтанып, үлкен ұя
болып тіршілік етеді. Бір ұяда бір аналық, бірнеше жүз еркек
аралар және ондаған мың жұмысшы аралар болады. Аналық
ара ұяда ұрпақ өсіреді. Ол аралардың ішіндегі ең ірісі. Аналық
ара ұяның анасы болып есептеледі, ол 3 – 5 жыл, кейде 10
жылға дейін өмір сүреді. Жұмысшы аралар 7 – 8 ай тіршілік
етеді. Ұяда тұратын әрбір ара өзінің қызметі мен міндеттерін
жақсы біледі және мұны мүлтіксіз орындайды.
Пайдаланылған әдебиет.

1. Садуақасов М.С.
Ветеринариялық –
санитариялық гигиена. -
Алматы, 2008 ж
2. Интернет желісі

Ұқсас жұмыстар

Ара шаруашылығы өнімдерін аралардың бактериалы және вирсуты ауруларына байланысты ветеринариялық санитариялық сараптау мен санитариялық бағалау, қарсы күресу және алдын алу шаралары

Араларды қысқа дайындау

Балықтардың аурулары

Қол машиналары

Бал аралары мен балықтар аурулары

Ара балы туралы

Пәндер