Педагогикалық дау-дамайлар: түрлері, себептері және шешу жолдары

Педагогикалық дау - дамайлар

Абай атындағы Қазақ ұлттық педагогикалық университеті

Орындаған: Үдербаева Г.

Тексерген: Искакова Л.

Педагогикалық дау-дамайлар әкімшілік - мұғалімдер, мұғалімдер мен мұғалімдер, ата-ана мен балалар, балалар мен мұғалімдер, балалар мен балалар арасында болып тұрады. Дау-дамайлар жақсы педагогикалық ұжымда да кездеседі. Сондықтан оның дұрыс шешу жолдарын білу қажет.

Дау-дамайлар адамдардың көзқарастарының, қызығушылықтарының, қажетіліктерінің қарама-қайшы келуі барысында туындайтын келіспеушіліктер.

Дауласу, жанжалдасудан басталған жәйт дау-дамайлық жағдаятқа ауысады. Егерде осы кезде алдын алу, үдетпей тоқтату жолдары қарастырылмаса, онда дау-дамайға ауысып үлкен дауға айналады. Үлкен дау - даумайды инцидент деп аталады.

Дау-дамайлар ашық және жабық түрде өтеді. Ғалымдар дау-дамайларды төрт түрге бөліп қарастырады:

тұлғаның өз- өзімен

тұлғааралық

тұлға мен топ арасындағы

топтар арасындағы

Тұлғааралық факторларға байланысты дау-дамайларға: эгоизм, эгоцентризм, жалқаулық, өзін жоғары бағалау т. б. жайттарды жатқызуға болады.

Тұлғаның қатынасы арқылы туындайтын дау-дамайларды, олардың бала тәрбиесіне ықпалын А. Ушатиков, А. Спиваковская т. б. зерттеген.

Дау-дамайлардың жалпы мәселелерін зерттеген В. Шуман, балалардың жастарына байланысты кризистерді И. Кон

Тұлға және қарым-қатынас арасындағы байланыс түрлерін А. А. Бодалев, Добрович А. Н.

Негізгі себептерге төмендегілерді жатқызуға болады:

- құқық, бедел, қызығушылық объектілеріне байланысты;

- қажеттіліктердің орындалмауы, «МЕН» деген позицияның, сезімнің құрметтелмеуі;

- басқа адамды бағалаұға байланысты төмен, не жоғары бағалау;

- көреалмаушылық;

- қызықты істің, алдағы перспективаның болмауы;

- жағымды эмоциялардың аз болуы, өзінің эмоциясын меңгере алмауы;

- басқаны өзіне бағындыруға тырысу, түсінушіліктің, қамқорлықтың жоқтығы;

- мәселе бойынша бір іске қатысты түсінбеушілік;

- белгілі тәртіп, қатынас нормаларына байланысты;

- бала тәрбиесіндегі келіспеушілік;

- психологиялық түсінушіліктің, үйлесімдіктің болмауы;

- құндылықтарға қатысты түсінбеушілік.

Н. В. Самоукина педагогикалық шиеленістерді үш үлкен топқа бөлген:

Мотивационды шиеленістер - оқушылар оқу іс -әрекетіне деген қызығушылықтарының төмендігінен пайда болады.

2. Мектептегі оқыту үрдісін ұйымдастырудағы кемшіліктермен байланысты шиеленістер.

3. Оқушылардың арасындағы, мұғалім мен оқушылардың, мұғалімдер мен әкімшіліктің арасындағы шиеленістер.

В. И Журавлев шиеленістің түрлерін оқушылардың жас ерекшеліктеріне байланысты бөлген:

1. Бастауыш сыныпта мұғалімнің педагогикалық әдебіне байланысты туындайтын этикалық шиеленістер: дұрыс бағаламау, мұғалімнің қызметін дегі қателіктер, дөрекілік т. б.

2. Жеткіншектермен жұмыс істеуде мұғалімнің жіберген әдістемелік қателіктеріне байланысты пайда болатын дидактикалық шиеленістер, жеткіншектердің тәртіп бұзуына әкелетін шиеленістер.

М. М. Рыбакова шиеленістерді әр түрлі педагогикалық жағдайлармен байланыстырады:

-іс - әрекеттегі шиеленістер;

-мінез - құлықтағы шиеленістер;

-қарым- қатынастағы шиеленістер.

1. Орта жастағы мектеп оқушылары өздеріне ерекше зейін қойып қарауды қажетсінеді, олардың өміріндегі өтпелі кезең, жоғарғы талаптар, сана-сезімімен ақыл-ойының өсуі, мұғалімнен жасөспірімдерге жаңа қырынан қарауға мәжбүр етеді.

2. Өтпелі кезең жасындағы балаларда теріс қылықтарын көрсетуден туындайтын тартыстарды жиі кездестіруге болады. Балалардың жас ерекшелігін және тәлім-тәрбие жұмысында соған сай әдіс− амалдарды қолдана білмеуден кейбір мұғалімдер өз жұмысында көптеген қиындықтарды кездестіреді.

Оқушылар мен мұғалім арасындағы, әсіресе мұғалім мен жеткіншектер арасындағы қарым-қатынаста кездесіп қалатын тартыстар мәселесі мынадай себептерге байланысты болып келеді :

Мұғалім мен оқушылар арасындағы шиеленістердің туындап, олардың кең етек алуының бірнеше түрлері бар. Олар:

1. Оқу ісін жүзеге асырып, оны бірізділікпен жүргізуде кедергі болатын жағдайлар мұғалімнің білім деңгейі мен оны оқушыларға тиімді әдіс- тәсілдермен жеткізе алмауы, тәжірибесінің аздығын көрсетуі.

2. Мұғалім кей бір жағдайда оқушыларға сене бермейді. Мұғалім мен оқушылар арасындағы қарым-қатынаста мұғалімнің әдістемелік жағынан қате жіберіп жаңылысуы, не оқу материалын тиянақты түсіндіре алмауы да шиеленістің себебі болады.

3. Оқушылардың жас ерекшеліктерін елемей, олардың құрдастарымен қарым-қатынастарының қыры мен сыртына мән беріп, оларды жете бағаламау салдарынан болатын шиеленістер.

4. Оқушылардың даралық ерекшеліктеріне тән жағымсыз қасиеттері мен мінез-құлқына орай туатын шиеленістер.