ГЕНДІК ИНЖЕНЕРИЯНЫҢ ЖАНУАРЛАРҒА ҚОЛДАНЫЛУЫ

Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылық министрлігі

Жәңгір хан атындағы Батыс Қазақстан аграрлық техникалық университеті

Кафедра:»Жүқпалы емес аурулар және морфология»

Орындаған: Адыров Ғ. Б.

Вм 23 тобының студенті

Тексерген: Еркінғали Азаматович

Гендік инженерия

Гендік инженерия - функционалдық активті генетикалық құрылымдарды рекомбинаттық ДНҚ молекулалары түрінде қолдан құрастыру. Гендік иженерияның мәні жеке гендерді бір организмнен алып басқа организмге көшіру.

Ген инженериясының дүниеге келген уақыты 1972 жыл деп есептеледі. Сол жылы АҚШ-та П. Бергтің тобы алғаш рет пробиркада үш түрлі маймылдың SV 40 онкогендік вирусының толық геномы, λ-бактериофагының геномының бөлшегі және Е. соlі (ішек таяқшасы) лактозалық оперонының гені) микроорганизмдерінен ДНҚ-ның фрагменттерінен жаңа гибридтік ДНҚ құрастырды. Бірақ маймылдың рак вирусының, бактериофагтың және ішек бактериясының гендік ДНҚ-ларынан құрастырылған ол гибридтік ДНҚ-ның клетка ішінде ойдағыдай жұмыс істей алатындығы тексерілмеді.

Клеткада жүмыс істей алатын гибридтік ДНҚ-ны 1973 жылдары алғаш С. Коэн, Д. Хелински мен Г. Бойер құрастырды. Олар басқа организмнен бөліп алған ДНҚ фрагментін (генін) бактерия плазмидасының құрамына еңгізді. Ол плазмидадағы бөтен гендердің алғаш рет жаңа организм ішінде жұмыс істей алатынын көрсетті. Соның артынша-ақ дүние жүзінің көптеген лабораторияларында жүмыс істей алатын әр түрлі плазмидалар алынды. Совет елінде ондай бөтен гені бар плазмида академик А. А. Баевтың басшылығымен жасалды.

1988 жылы 1993 жылы ХХ ғасырдың аяғы Ең алғаш трансгенді дақылдарды “Монсанто” фирмасы өндіріп шығарды. Гендік модификацияланған ағзалар сауда айналымына түсуі үшін өндіріле бастады. Ресей мемлекетінде ГМО өнімдері қолданыла бастады.

Генді химиялық немесе ферментті қолдану жолымен синтездеу; Әртүрлі организмнен алынған ДНҚ фрагменттерін бір-бірімен жалғастыру (ДНҚ рекомбинанттарын алу) ; Бөтен генді жаңа клеткаға векторлық ДНҚ аркылы жеткізу және олардың қызмет жасауын қамтамасыз ету; Клеткаларға гендерді немесе генетикалық жүйелерді еңгізу және бөтен белокты синтездеу; Бөтен генге ие болған клеткаларды таңдап бөліп алу жолдарын ашу.

Ген инженериясы шешетін мәселелер:

Гендік инженерия жетістіктерін қазіргі кезде өнеркәсіптік көлемде жануарлар мен адамның антибиотиктерін, витаминдерін, гормондарын синтездейтін микроорганизмдердің жаңа штамдарын шығаруға пайдалануда. Соңдай-ақ, адамның көптеген ауруларына

бөліп алынған гендері бактерия клеткасына енгізіліп жан-жақты зерттелуде. Олай болса, адамзатты бірқатар тұқым қуалайтын аурулардан арылтуда гендік инженерияның болашағы зор деп есептеледі. Гендік инженерия жетістіктерінің қолданылуы

себепші болатын вирустың

ДНҚ молекуласын молекулалық клондау

Клондау - гендік инженерияның ауқымды бөлімі. Клондау гректік «clon» - «қашу, тармақ» сөзінен шыққан. Клондау генетикалық ақпарат негізінде бір клеткадан сол клетканың өзінен айнымайтын клетка пайда ету. Яғни, донордың клеткасынан генетикалық ақпарат алынады. Ол ақпарат бүкіл гентикалық ақпараты алынып тасталған жұмыртқа жасушасына салынады. Осының нәтижесінде донордан айнымайтын дара пайда болады.

Клондауды ауру әке-шешеден сау бала дүниеге келтіру үшін қолдану мүмкін.

Гендік инженерияның жануарларға қолданылуы

жоғары сатыдағы организмдердің, өсімдіктер мен жануарлардың жеке жасушаларын және ұлпаларын жасанды көректік орта жағдайында өсіру.

Жасушалық инженерия

Жасушалық инженерия әдісі арқылы бір жасушаның ядросын екінші жасушаға көшіру және ядросыз жасушаларды өсіріп алуға болады.

Жасаңды көректік ортада, яғни "in vitro" (жасанды) жағдайында жануарлардың (ит пен мысықтың, тышқан мен адамның) гибридтік жасушасын алған. Жануарлар жасушасын коректік ортада ұзақ өсіруге болады.

1997-1999 жылдары жануарлар инженериясын зерттейтін ғалымдар үлкен табысқа жетті. Англияда Розлин атындағы институттың ғалымдары алты жастағы саулық қойдың желінінің жасушасын "in vitro" жағдайында өсіріп, анасы тектес ұрпақ алды. Жапон елінде осындай өдісті қолданып, ірі қара малдың тұқымын, Оңтүстік Африка мен АҚШ-та кұрбақа мен тышқанның дараларын шығарды. Қазір өсімдіктер биотехнологиясының ауыл шаруашылығында маңызды бағыттары коп-ақ. Біріншіден, есімдіктердің кез келген органдарынан жасушасын алып, коректік орта жағдайында өсіріп, тұтас өсімдік алуға болады.

Екіншіден, осы әдіспен бір жылда 1 млн есімдік алуға болар еді.

Үшіншіден, жасушалық биотехнологияға негізделген жасанды коректік ортада синтезделетін экономикалық маңызды косымша заттарды (алка-лоидтер, гликозидтер, хош иісті майлар, дәмді заттар, табиғи бояулар, т. б. ) алуға болады.

Төртіншіден, өсімдіктерді клондық көбейтуге және сауықтыруға болады.

Трансгендік ағзалар.

Трансгендік ағзалар- бұлар тірі ағзалар, басқа ағзаның генін өзіне ендіру арқылы тіршілік ететін ағзалар болып табылады.

Трансген дегеніміз- ағзаның генетикалық материалының жасанды қолмен өзгертілуі

Трансгендік ағзаларға:

- жануарлар;

- өсімдіктер;

- микроағзалар;

- вирустар жатады.

Гендік модификацияланған ағзалар мен гендік модификация өнімдері туралы адамдар арасында проблема туындады. Ең алғаш трансгендік ағзалар туралы ХХ ғ 80 жылдарында айтылды. 1983жылы “Монсанто” компаниясының америка зерттеушілер тобы ең бірінші генетикалық модификацияланған өсімдік жасап шығарды.

Ұқсас жұмыстар

Гендік инженерия түсінігі

Гендік инженерияның мәні жеке гендерді бір организмнен алып басқа организмге көшіріп орналастыру

Гендік инженерия

Гендік инженерияның әдістері

ГЕНДІК МОДИФИКАЦИЯЛАНҒАН ӨСІМДІКТЕРДІ ӨСІРУ

Микроорганизмдерді гендік инженерия мен биотехнологияда қолдану мысалдары

Гендік инженерияның мәселері

Гендік инженерия технологиялары

Биотехнологиялық үдерістердің негізгі кезеңдері

Гендік инжинерия

Пәндер