Амин қышқылдары

Презентация қосу

Қазақ Ұлттық Аграрлық Университеті

Тағамдық белок алу
және
аминқышқылдары

Алматы 2016
Жоспар:
I. Кіріспе
II. Негізгі бөлім
2.1 Белок пен амин қышқылдарының
пайдасы.
2.2 Белоктық тағамдардан қандай амин
қышқылын алуға болады?
2.3 Тағамдық белок өндірісі.
2.4 Аминқышқылдары.
III. Қорытынды
IV. Пайдаланылған әдебиеттер
Кіріспе
Белок, протеиндер – күрделі молекулалы табиғи
органикалық қосылыстар.
БЕЛОКТАРДЫҢ БАРЛЫҒЫ ЕКІ
ТОПҚА БӨЛІНЕДІ:
қарапайым белоктар
Мысалы, адам мен жануарлар денесінің құрғақ заттарында 45%, жасыл
өсімдіктерде 9 – 16%, дақыл тұқымында 10 – 20%, бұршақ тұқымдастар дәнінде
24 – 35%, бактерия клеткаларында 50 – 93% белоктық заттар бар. Белок барлық
организмге ортақ зат болғанымен, әр түрлі организм белоктарының құрылымы
түрліше болады. Белок – бүкіл тірі организмнің негізгі қорегі. Ол клетка
протоплазмасын құрумен қатар, организмдегі көптеген тіршілік кұбылыстарына –
тамақтану, өсу, көбею, тітіркену, козғалу, тыныс алу процестеріне тікелей
қатысады. Белоктың құрамында жиырма түрлі амин қышқылдары болады. Әр
түрлі белоктардың амин қышқылы құрамы жағынан да, олардың тізбектегі
орналасу тәртібі жағынан да бір-бірінен айырмашылығы зор.

Сурет 1 Амин қышқылдары
НЕГІЗГІ БӨЛІМ

Сурет 2
Белок =1 грамға 4,1 ккал, майда 1 грамға шаққанда 9,2 ккал
калория бар.
Макроэлменеттердің тепе-теңдігін сақтау үшін ақуыздың
бір күндік мөлшері тағамда 3,0 пайыздан аспауы керек. Ақуыз
май сияқты емес, жиналмайды және денеден тез шығып
кетеді. Ал май артық қорға қалып қояды да, салмақтың
артуына, көптеген сырқаттардың пайда болуына әкеледі.
Сурет 3

Ақуыз қандай тағамда бар?
Дұрыс тамақтану үшін өсімдікпен қатар, жануар ақуызын да пайдаланған жөн. Өсімдік ақуыздары
күріш, асбұршақ, ірі бұршақ және бұршақ қабығы сояларында болады. Ал жануар ақуызының негізгі көзі
болып тауық, күркетауық, бұзау, сиыр, балық және шошқа еті табылады.

Ағзада ақуыз аз болса ше?
Ақуызды аз мөлшерде пайдалану ішкі органдар қызметінің бұзылуына әкеледі. Ал бұл
жасушалардың ақуыз бен кейбір амин қышқылдарын ішкі органдардан алуынан кейін пайда болады.
Әсіресе, ең басты бұлшық ет - жүрек бұлшық етінен алу денсаулыққа үлкен қауіп төндіреді.
ТАҒАМДЫҚ БЕЛОК ӨНДІРІСІ.

Ашытқыны және Балдырларды және
бактерияны микроскопиялық
саңырауқұлақтарды
қолдану. қолдану.
Өсімдік өалдығының гидролизетында культивирлеуге Сandida,
Torulopsis, Sacharomyces туысының ашытқыларын қолдану
тиімді, олар көміртегінің көзі ретінде гентоза, пентоза және
органикалық қышқылдарды қолданады. Қалыпты жағдайда 1т
қалдықтан 250кг азықтық ашытқы алуға болады.

1-ферментер корпусы: 2-салқындатқыш
жейде: 3-жылуалмастырғыш: 4-
жылуалмастырғышқа жылы су беру; 5-
жылуалмастырғыштан жылы суды шығару;
6-егіс культурасын беру әкелу; 7-сұйық
ұоректік орта беру; 8- аэрация, қоректік
ортаны араластыру үшін ауа беру; 9-
жылуалмастырғыштың ішкі қуысын ауа
ағысын бағыттауға арналған кювета; 10-
ферментация соңында ашытқы
суспензиясының шығымы 11-аэрация
жағдайында тазартқыш фильтр арқылы
ауаның атмосфераға шығуы.

Сурет 4
Азықтық ақуызды өсіруге жақсы субстрат сүтті өңдеудегі өндірістік қалдық
болатын – сүт сарысуы. 1 т сүт сарысуында 10 кг бағалы ақуыз және 50 кг
оңай утилизацияланатын лактоза дисахариді болады. Сүт сарысуынан
ақуызды бөліп алу үшін төмен молекулалы заттарды мембрана арқылы
ультрафильтрация әдісін қолданатын тиімді технологиясы жасалды.

БЕЛОК
Сүт сарысуын ашытқылау негізінде азықтық ақуыздың 3 түрі алынады:
ауылшаруашылық жануарлар төлдерін қоректендіретін құнды сүтті
алмастыратын БИО-ЗЦМ; құрамында ақуызы 2,5-3 есе жоғары сұйық ақуыз
өнім «Промикс» құрғақ ашытқы ақуызымен байытылаған өнім «Провилакт»,
ол құрғақ майсыздандырылған сүтті алмастырғыш ретінде қолданылады.
Балдыр биомассасының жиналу интенсивтілігі бойынша азықтық азықтық ақуыз бен
бактерияға жол берсе де, шаруашылық өсімдіктерден едәуір озады. Ашық типтегі
культиваторға өсіру кезінде 1га су бетінен 70 т құрғақ биомассаны жылына алуға болады, ал
1га жерден 3-4т бидай 5т күріш, 6т соя, 7т жүгері алуға болады.
Хлорелла мен сценедесмус жасушаларындағы ақуыз мөлшері 45-55% құрғақ массасы
есебінде, ал спирулин жасушасында 60-65% ақуыз болады.

Хлорелла сценедесмус
Микроскопиялық саңырауқұлақ ақуыздары.
Аминқышқылдық құрамы бойынша жақсы теңестірілген ақуыздың бағалы
көзіне көптеген микроскоптық саңырауқұлақ мицелия жасушалары жатады.
өзінің қоректік қасиеті бойынша саңырауқұлақ ақуыздары ет пен соя ақуызына
жақын келеді, сондықтан тек азықтық концентрат даярлауға ғана емес,
сонымен қатар адам тамағына да қолданылады. Микроскоптық
саңырауқұлақты өнеркәсіптік өсіруге арналған шикізат ретінде өсімдік
қалдықтары қолданылады, онда қажетті клетчатка, целлюлоза, легнин бар.
Осымен бір мезгілде екі маңызды міндет шешіледі - ақуыз массасын алу және
өсімдік шаруашылығының қалдықтарын утилизациялау, яғни олар қоршаған
ортаны ластаушы көзі болуы мүмкін.
ШӨПТЕСІН ӨСІМДІКТЕРДІҢ ВЕГЕТАТИВТІ МАССАСЫНДАҒЫ АҚУЫЗДЫҢ
АЛМАСТЫРЫЛМАЙТЫН АМИН ҚЫШҚЫЛДАРЫ ( Г - 100 Г АҚУЫЗ)

Пішен тектес өсімдік
Аминқышқылы Эталон ФАО
ақуызы
Изолейцин 4,5-5,5 4,2
Лейцин 8,8-10,2 4,8
Лизин 5,6-7,3 4,2
Метионин 1,6-2,6 2,2
Фенилаланин 5,5-6,8 2,8
Треонин 4,7-5,3 2,8
Триптофан 1,2-2,3 1,2
Валин 5,9-6,9 4,2
III. ҚОРЫТЫНДЫ
Белок молекуласының өзіне тән ерекшеліктері мен құрылымдылық дәрежелері
көптеген сутектік байланыстар, электрстатикалық қуаттар, күкірттен құралатын
дисульфидтік байланыстар, т.б. жағдайлар арқылы қамтамасыз етіледі. Белок
ерітіндісін қыздырса немесе оған күшті кышқылмен әсер етсе, ол өзінің табиғи
қасиеттерін (ферменттік, гормондық) жояды, кейде ұйып та қалады. Мұндай
құбылысты денатурация деп атайды. Белок – адам тағамы мен жануарлар
қорегінің, сондай-ақ тері, жүн, жібек сияқты табиғи талшық заттардың негізгі
құраушысы болғандықтан, 20 ғасырдың екінші жартысынан бастап оны қолдан
өндірудің (микробиологиялық синтез) маңызы артып отыр.
Тәжірибелер көрсеткіші бойынша шөптес өсімдіктерден ең жоғарғы ақуыздың
биологиялық құндылығы бұршақ (бобовые) азықтық шөптер (30-90%) ал
төмеңгі ақуыздың биологиялық құндылығы (мятликовых трав) мята шөптесте
(75-85%) Бұршақ өсімдіктерінде және де вегетативті массасының құрамындағы
ақуыздың жоғарылығымен ерекшеленеді (8-15). Әсіресе көп ақуыз люцерна
жапырағының құрамында.

IV. ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР

Қ. Х. Әлмағанбетов, «Микроорганизмдербиотехнологиясы»,
Астана-2008;
В. Н. Голубев, И. Н. Жиганов, «Пищевая биотехнология»,
Москва-2001;
О. А. Неверова, «Пищевая биотехнология», Новосибирск-2007.
Химия: Жалпы білім беретін мектептің жаратылыстану-
математика бағытындағы 11-сыныбына арналған оқулық / Ә.
Темірболатова, Н. Нұрахметов, Р. Жұмаділова, С. Әлімжанова. –
Алматы: «Мектеп» баспасы, 2007. – 352 бет. ISBN 9965-36-092-8
Орысша-қазақша түсіндірме сөздік: Биология / Жалпы
редакциясын басқарған э.ғ.д., профессор Е. Арын – Павлодар:
«ЭКО» ҒӨФ. 2007. – 1028 б. ISBN9965-08-286-3
Биоморфология терминдерінің түсіндірме сөздігі/ – Алматы:
«Сөздік-Словарь», 2009. ISBN 9965-822-54-9

Ұқсас жұмыстар

АМИНҚЫШҚЫЛДАРДЫҢ ӨНДІРУ БИОТЕХНОЛОГИЯСЫ ЖАЙЛЫ

НЕГЕ БЕЛОКТАР ТІРШІЛІКТІҢ МАҢЫЗДЫ ҚҰРАМБӨЛІГІ

Аминқышқылдарды өндіру биотехнологиясы

АЛМАСУЫНЫҢ БҰЗЫЛУЫ

Аминқышқылдардың стереоизомериясы, жіктелуі, реакциялары

Аминқышқылдардың өндіру биотехнологиясы

Амин қышқылдар

РНҚ нуклеотидінің құрамы

Азот қосылыстары және олардың өзгеруі

Ақуыз және нуклеин қышқылдарының құрылысы және қызметі

Пәндер