Зоофильді шыбындар

Қазақстан Республикасының Білім және Ғылым министрлігі Семей қаласының Шәкәрім атындағы мемлекеттік университеті

Тақырыбы: Зоофильді шыбындар

Орындаған: Оспанов О. Н

Тобы: ВМ - 501

Семей 2020ж.

Жоспары:

Зоофилді шыбындар

Зоофильді шыбындардың түр құрамы

НАҒЫЗ ШЫБЫНДАР

Вольфартиоз

Зоофилді шыбындар

Зоофилді шыбындар өзінің алуан-түрлігімен, тигізетін айтарлықтай зияндылығымен мəлім. тұрғыдан негізгі 3 тұқым:

Sarcophagidae - сұр

Calliphoridae - ет

Muscidae - кəдімгі шыбындардың пен шыбындар алатын орны бөлек. өлексе шыбындары

Зоофильді шыбындардың түр құрамы

Зоофильді шыбындардың түр құрамы, экологиясы мен зияндылығының зерттелу деңгейі Зоофильді шыбындар - тіршілігі үй және жабайы жануарлармен тығыз байланысты қысқа мұртты [Brachicera], дөңгелек жікті [Сyclorrhapha] қос қанатты [Diptera] жәндіктер. Олар даму сатыларында жануарларды және олар бөліп шығаратын заттарды қоректік қор және қоршаған орта ретінде пайдаланады. Шыбындардың түр құрамы мен экологиясын зерттеу алғаш рет адамдардың «миаз» ауруын зерттеуден басталған. Адам дәрігері Вольфарт [1770] ауру адамның танау қуысынан бірнеше дернәсілдерді («құрт») бөліп алып, одан ересек шыбындарды шығарып, олардың барлық сатысының суреті мен сипаттамасын берген.

Қора шыбындары

Нағыз шыбындар (Muscidae) - дөңгелектілер отряд тармағының жәндіктер тұқымдасы. Дене ұзындығы 2-15 мм. 400 түрі белгілі. Кең таралған жәндіктер: ТМД-да 1000-дей түрі бар. Өсімдіктер шырынымен қоректенеді; сапрофагтар, жыртқыштар, кейбір түрлері, қан сорғыштар, (негізінен ұрғашылар) . Дернәсілдері, жыртқыштар немесе сапрофагтар, көк қасқа шегірткелердің паразиттері және кейбір түрлері құстардын эктопаразиттері. Шіріген органикалық заттарда дамиды, кейбіреулері тірі өсімдік және жануарлар ағзаларында тіршілік етеді. Нағыз шыбындар арасында көптеген түрлері, синантроптар. Олар адам мен жануарлардың ауру қоздырғыштарын тасымалдайды, белгілілері, үй шыбыны, күзгі істік тұмсық қара шыбын, үй-қора шыбыны, аяқтістілердің бірталай түрлері.

НАҒЫЗ ШЫБЫНДАР

Оларға: мусциде тұқымдасынан тұмсықтары жалауға бейімделген Муска, Фания, ал тесіп соратындардан Стомоксис бен Липерозия туыстары негізгілер. Кеңінен кездесетіндері: Stomoxys calcitrans (күзгі қара шыбын), Haematobia stimulans (сиырдың қара шыбыны), H. atripalpis (жылқының қара шыбыны) мен Liperosia irritans (сиырдың кіші қара шыбыны) . Жоғарыда аталған көк шыбындар гематофагтар болғандықтан, малды қатты мазалайды. Мал фермасы маңайында жəне қораларда үйдің қара шыбыны, үйдің кіші қара шыбыны, күзгі шыбын түрлері кездессе, жайылым мен мал тұратын ашық қоршауларда: далалық шыбын, тірі туатын далалық шыбын, сиырдың жайылым шыбыны, сиырдың кіші қара шыбыны, жылқы шыбындары тіршілік етеді.

ДАМУ БИОЛОГИЯСЫ

Толық дамып түрленетіндерге жатады. Көпшілігі жұмыртқа салады, кейбірі тірі туады. Үй шыбыны тіршілігінде 600-ге жуық жұмыртқа салады. Шыбынның өмір сүруі 3- 5 тəулік. Қуыршағы 3-6 күнде дамиды

Жұмытқа 8-15 сағ

Балаң құрт 3 кун

Қуыршақ

Имаго

ШЫБЫНДАРДЫ ЖОЮ ШАРАЛАРЫ

Шыбындарды жою шараларын мал қорада жəне жайылымда жүргізеді. Мал қоралары мен ферма маңын таза үстаған жөн. Алдымен шыбындардың өсіп, өнуіне қолайлы орындарды қүрту қажет. Мал қораларын тазалап, жем қалдықтарын, мал қиын дер кезінде шыға- рып, оттықтарды таза үстау керек. Мал тезегін сумен жуып шыға- ратын жүйе қолдану, оларды тазалау мерзімін бүлжытпай орандау, шыбындардың жаппай өсіп-өнуіне тосқауыл болады. Мал тезегін дер кезінде көң қоймаларына шығарып, биометриялық əдіспен зарарсыздандырады. Ферма маңында шашылған сүрлем қалдықтарын, сабан үйінділерін мүқият жинап отыру керек, себебі олар шыбындардың өсіп, өнуіне қолайлы орта болып табылады. Жазда қораға шыбындар енбес үшін есік, терезелерін үсақ тор- мен жабады. Шыбын балан құртгарын жою. Шыбын өсіп-өнетін орындар- да (биотоптарда), олардың балаң қүрттарын жоюды - деларваңия деп атайды. Шыбындардың өсіп, өнетін еден астындағы, канал- сыз дəретханалардағы, көң жəне т. б. органикалық қалдық үйінділеріндегі шыбынның балаңқүрттарын жою үшін инсектиңидтермен дəрілеп отьфу қажет. Ларвоңид дəрілер мынадай мөлшерде жүмсалады: сүйық биотоптарды дəрілегенде 1-2 л м2, қою қалдықтарға 3-5 л м2. Ол үшін ушхлорметафос-3-тщ немесе троленнің 0, 1%- ды эмульсиясы, карбофостың 0, 5%- эмульсиясы, 0, 5%-ды хлоро- фос ерітіндісі, 10%-ды креолин ксилонафт, нафтализол эмульсия- сы қолданылады. Қүрғақ хлорлы əкті де пайдалануға болады, оның мөлшері 1 кг м2.

Вольфартиоз

Вольфартиоз (құрттау) - Sarcophagidae тұқымынан ең қатерлі жəне жиі кездесетіні Wohlfahrtia magnifica, сиректеу W. trina болып табылады. Вольфарт шыбынының жуық белгілі түрінен, бұрынғы ТМД елдері территориясында тіркелген. Жиі жағдайда ІҚМ, ҰҚМ, жылқы мен шошқада кездеседі. Жарақаттың құттауы.

Өсіп-өнуі

Вольфартиоз- ұрғашы шыбын малдын жарақаттанған жеріне ұрығын шашып онда балаң құрттар пайда болады. Балаң құрт 2 рет түлеп жерге түсіп қалады. Жерге түскен балаң құрт куыршақ 9-24 кун сатыға көшеді. Одан имаго дамып шығады.