Қой эстрозы ауруы

Презентация қосу

ҚР Ауыл Шаруашылық Министрлігі
Қазақ Ұлттық Аграрлық Университеті

Биологиялық қауіпсіздік кафедрасы
СӨЖ-2

ТЕРІ АСТЫ БӨГЕЛЕКТЕРІ ОЛАР
ТУДЫРАТЫН АУРУЛАР ЖӘНЕ
ВЕТЕРИНАРИЯЛЫҚ-САНИТАРИЯЛЫҚ
ШАРАЛАР

Қабылдаған: Ахметова Г.Д.
Орындаған: Аиынбаева А.Д.
Топ: ВС-511
ЖОСПАРЫ
І Кіріспе
ІІ Негізгі бөлім
2.1. Ірі қара гиподерматозы ауруы
2.2. Жылқы гастрофилезы ауруы
2.3. Қой эстрозы ауруы
ІІІ Қорытынды
ІV Пайдаланылған әдебиеттер
І КІРІСПЕ
Бөгелек балаңқұрттары қоздыратын
ауруларға ірі қара гиподерматозы, яғни
оқыра, жылқы-гастрофилезі (қарын бөгелегі),
риноэстрозы (пысқырық бөгелегі), қой
эстерозы (кеңсірік бөгелегі)және түйе
цефалопинозы (құмыр) жатады.
Бұл аурулар еліміздің барлық түпкірлерінде
кездеседі, сол себепті де мал
шаруашылығына орасан зор зиян келтіреді.
Паразиттік жолмен тіршілік ететін
бөгелектер 3 тұқымдастықтан тұрады.
Hypodermatidae- тұқымдастығына
9туыстық жатады, ал олардың ішінен
ветеринариялық маңызы барлары
Hypoderma, Oedemagena және Grivellia
туыстықтары.
ІІ НЕГІЗГІ БӨЛІМ
1.Гиподерматоз(сәйгел, оқыра)
Гиподерматоз (Hypodermatosis)-бөгелек балаңқұрттары
тудыратын, жалпы организмнің улануымен, малдың азып-
тозуымен және оқыра орналасқан терінің қабынып,
өзгеруімен сипатталатын ірі қара малының созылмалы
ауруы. Қоздырғышы ірі қараның тері астын мекендейтін
Hypoderma туысына жататын бөгелектер.
Гиподерматозбен негізінен ірі қара мал (оның ішінде

қодас, өркешті бұқалар, буйволдар) ауырады. Паразит
жылқыларға да жұғып, сирек жағдайда ауру қоздыра
алады.
Ірі қара мал оқырасын – Hypaderma bovis – кәдімгі тері
асты бөгелегінің балаңқұрттары, және H.lineatum –
оңтүстік тері асты бөгелегі (өңештік) қоздырады.
1-СУРЕТ. ІРІ ҚАРА МАЛ ГИПОДЕРМАТОЗЫНЫҢ
ДАМУ АЙНАЛЫМЫ.
Балау. Балауды арқаға және дененің басқада
бөліктеріне 2-3 сатысының дернәсілдерінің жақындау
сәтінде жануар теріснің паьпациясы және визуальді
қарау негізінде қояды. Теріні мұқият қарағанда сол
орындарда 184 саңылаулы бұдырмақты, ал ары қарай
қаяу өзегі бар бұдыр байқауға болады. Тері асты
бөгелегіне жануарларды вет.сан мамандар клиникалық
қарауды еліміздің оңтүстік аудандарында желтоқсан
айының соңында, орталық және солтүстік аймақтарда
тері асты бөгелектерін зерттеу ақпанда басталады.
Гипедерматозды ерте диагностикасын, теріасты
бөгелектерімензақымдалған ірі қара малдың қан
сарысуы бар гиподерм дернәсілдерінен диагностикум
көмегімен тура емес гемагглютенация реакциясы
қолданылып қараша-қазан айларынжа жүргізіледі.
2-СУРЕТ. АУРУДЫҢ БЕЛГІЛЕРІ.
ВЕТЕРИНАРИЯЛЫҚ-
САНИАТАРИЯЛЫҚ ШАРАЛАР.
Шекті іс шараларды жүргізген кезде рұқсат етпейді:
бөгелек дернәсіл дерімен зақымдалған жануарлардың

түсуін;
ұйыдардан және жеке шаруашылықтардан гиподерматозға

қарсы арнайы заттармен өңделмеген ауру жануарларды
шығару;
ветеринарлық маманның және қызымет көрсетуші
қызыметшілердің рұқсатынсыз гиподерматоз бойынша ішкі
қолайсыз деп таныса, ірі қара малды қайта топтастыру.
ағзада бөгелек дернәсілдерін өлтіретін, жануарлардың

тұрғылықты жерін алдын ала препараттармен өңдеу, ұйымға
қайта енгізілген жайылымдарға айдау. Халықтық пункта,
ұйымдарда жануарлар толық сауыққаннан кейін шектеу
алынады.
ГИПОДЕРМАТОЗҒА ҚАРСЫ КҮЗДІК
АЛДЫН АЛУ ШАРАЛАРЫ
Гиподерматоздың алдын алу мақсатында күзде және желтоқсан айларында
ірі қара малды, жануарлар ағзасындағы 1 сатыдағы дернәсілдерді
өлтіретін, жүйелік әсердегі препарттармен өңдейді. Шаруашылықтың
барлық категорияларында барлық мал басын өңдейді, соның ішінде жеке
иелерінде. Шаруашылыққа қайта әкелінген жануарларды жыл мезгілін
қарамастан карантин кезеңінде өңдеуге ұшыратады. Жануарлрды өңдеу
үшін белгілі бір тәртіпте бекітілген сертифицирленген және тіркелген
жүйелік әсердегі препараттарды қолданады. Ол ағзада аз дегенде 99%
бөгелек дернәсілдерін өлтіредіПрепараттарды қолданған
кезде,қолданылуы бойынша сәйкес нұсқулармен басшылық жасайды.
Сауылатын ірі қара малды сүтпен бірге бөлінбейін препараттармен
өңдейді. Семіртуде тұрған ірі қара малды, қолданылуы бойынша сәйкес
келісілген нұсқаулары бар препараттармен өңдейді. Жануарларды сою
мерзімінде көрсетілген нұсқауларда өлген жануарлардан алынған етті
және суб өнімдерді тағамға қолдануға рұқсат бермейді. Жануарларды
өңдеуді жүргізуші тұлғалар, көрсетілген талаптардың бұзылуына
иелерінің жауаптылығы және шарасыз өлтірілген жануарды өткізу тәртібі
туралы жануарларды өлтіру мерзімінде иесіне ескертуі қажет(п.6.3 в ред.
РФ АШМ бұйрығы 29.12. 2005 № 239).
Теріасты соналармен күресудің негізгі мақсаты – малдар
ағзасындағы 1-ші сатыдағы дернәсілдерді жою. Ол үшін
гиподермин-хлорофосты (арқа аймағына , омыртқалардың
екі жағына құю әдісімен 200 кг массасындағы малдарға 16
мл,ал 200 кг-нан артықтарға -24 мл мөлшерінде енгізеді),
диоксафос-К-ны (сол мӛлшерде), сульфидофосты-20,
хлорофос пен ивермектинді қолданады, оны тек қана
теріастына 1 мл/50 кг мӛлшерінде енгізеді. Ерте химиялық
терапияны күзде,қыркұйек-қараша айларында
жүргізеді.Кеш химиялық терапияны кӛктемде,дәл сол
препараттармен дернәсілдердің арқа аймағына
максималды жақындау кезеңінде жүргізеді. Күзде
жайылымда болған барлық малдарды, араға 1 ай салып,
екі рет ,ал кӛктемде тек зақымданған малдарды ӛңдейді.
Жұмыртқа салудың алдын алу мен 1-ші сатыдағы
дернәсілдерді жою үшін малдарды 1 %-тік хлорофос
ерітіндісімен жайылымдық кезеңде 10 күнде 1 рет шашады
2.ЖЫЛҚЫ ГАСТРОФИЛЕЗІ (ҚАРЫН
БӨГЕЛЕГІ)
Жылқы және есек гастрофилезі - Gastrophilidae
туыстастығының ішек-қарын бөгелектерінің дернәсілдерімен
туындаған бөгелектік аурулар. Жылқыларда гастрофилдердің
жиі 4 түрі паразиттеледі: Gastrophilus intestinalis (қарынның
үлкен бөгелегі), G. vetorinus (ішек бөгелегі), G.
haemorrhoidalis (қызыл құйрықты бөгелек) және G. pecorum
(шығыс бөгелегі, немесе шөппен емдеу үшін.
Қоздырғыштары. Қанаттанған фазаны араға ұқсас
жәндіктер көрсетеді, олар боялуы және дене өлшемі бойынша
ажырайды. Бұл бөгелектердің 3 сатысының дернәсілдерінің
ұзындығы 15-200 мм дейін. Сары-қызғылт түсті, екі ірі, қара
түсті ауыз маңы қысқыштары болады. Қылқандарының
көпшілік түрінде сегменттерде 2 қатарда орналасқан, ал G.
veterinus – бір қатарға.
3-СУРЕТ. ЖЫЛҚЫ ГАСТРОФИЛЕЗЫ ЖӘНЕ ДАМУ
АЙНАЛЫМЫ
Қозғалыс әсерінен жануарлар қышуды сезінеді. Жылқылар
тістерімн қасиды және қышыған орнын тілімен жалайды,
нәтежиесінде 1 сатының дернәсілдері ауызға түседі, кейін
асқазанға (ішекке). Шығыс дернәсілдерінің жұмыртқалары
шөппен немесе сабанмен бірге жануарлардың ауызына түседі,
және осы жерде дернәсілдер жұмыртқадан бөлінеді, ары қарай
қарынға қоныс аударады. Қарынның краниальді бөлігіндегі
және он екі елі ішектің ұшындағы кілегей қабққа жабысады. 9
– 10 ай өткен соң дернәсілдер өздерінің паразиттелу орнын
жоғалтады және дәретімен бірге сыртқы ортаға шашылады.
Тек бөгелек дернәсілдері қарында паразиттелгеннен кейін, он
екі елі ішек соңына (анал кілегей) қысқа уақытқа қосымша
фиксирленеді.
Топыраққа түскен бөгелек дернәсілдері жабылады және

қуыршаққ айналады. Қолайлы жағыдайлар кезінде 1 – 1,5 ай
өткен соң қуыршақтан аналықтар мен аталықтар шығады.
Әр түрлі жынысты даралардың шағылысуы ауада жүреді және
кейін , ақырындап жұмыртқа салу басталады. Қанатталған
бөгелектер 1- апта өмір сүреді. Бір жыл ішінде гатрофилдердің
бір генерациясы дамиды.
4-СУРЕТ. АУРУДЫҢ БЕЛГІСІ.
Патогенезі. Ішек-қарын бөгелектерінің дернәсілдері алғашында
теріде, ауыздың кілегейінде және жұтқыншақта, ал кейін ішек
пен қарында паразителеді. Ену мен қоныстау кезінде олар теріні
және кілегей қабықтарды жарлайды , олардың патогендік
микрофлорамен инфекциялануына жол ашады. Дернәсілдер
лимфа иесмен жасушаны сіңіру есебінен қоректенеді, қарынның
жаппай инвазиясы болған кезде кілегейлерінің жарақатталып,
қабнуына әкеледі. Бөгелек дернәсілдері қарын қабырғасы мен он
екі елі ішекте үлкен мөлшерде жиналып, азықтың қозғалысын
механикалық баяулатады, бұл ас қортудың бұзылуына әкеледі.
Ауыз және жұтқыншақ кілегейлерінде дернәсілдердің енуі және

қоныстануы жарақатталумен және жараға микрофлораның
енуімен сүйемелденеді. Бұлөткір қабыну үрдсін тудырады:
фарингит және стоматиттер. Кейін қарынның кардиальді бөлігіне
инвазияланады, осы жерде патологиялық үрдіс 9 – 10 ай
жалғасады. Қабыну қарын мен ішек қабырғасының тереңірек
қабаттарына өтуі мүмкін және осының әсерінен қарын
қабырғасының бұзылуы туындайды.
5-СУРЕТ. ЖЫЛҚЫНЫҢ ҚАРНЫНДА
БОЛҒАН ӨЗГЕРІСТЕР.
ВЕТЕРИНАРИЯЛЫҚ-
САНИТАРИЯЛЫҚ ШАРАЛАР
Жылқылардың ауыз қуысына қоныстанған дернәсілдерді жою
үшін бөгелектердің бірінші фазасының дернәсілдерін 2 пайыздық
хлорофос ертінідісімен шайады. Гастрофилдердің үшінші фзаның
дернәсілдерімен күресуде жануарларға 0,24%-дық хлорофос
ертінідісін қолданады. Дернәсілдері 20 сағаттан кейін кете
бастайды. Емін тағайындау алдында осы әдіс бойынша дозасын
2-3 жылқыға сынама жолымен бүтіндей тексеріп отыру қажет
Бөгелектрдің қанатталған формасына қарсы алдын алу
мақсатында жануарлардың жарты дене бөлігіне құрамында
0,03% гаммаизомер болатын гексахлораны эмульсияны кезеңдік
шашыратады (5-7 күннен соң). Бұл әдіс шығыс бөгелектеріне
қарсы тиімсіз, себебі аналықтары жұмыртқасын шөпке салады.
Егер жылқыларды қымыз алу үшін қолданатын блса, оларды
1%-қ хлороффос ерітіндісімен өңдейді. Гастрофилдердің жаппай
ұшуы кезеңінде түнгі жайылымдарды және ыстық тәуліктерде
жылқы қораларында жылқыларды ұсаутауда қолданады.
3. ҚОЙ ЭСТРОЗЫ (ТАНАУ БӨГЕЛЕГІ).
Эстроз – бас аумағында (мұрын, маңдай және т.б.)
паразиттелетін Oestridae туыстығының қой бөгелегінің
дернәсілдерімен туындайтын бөгелектік ауру. Қой
бөгелегінің дернәсілдері ешкілерді де инвазиялайды.
Ауру шаруашылықтарға үлкен зиян келтіреді, әсіресе
қой шаруашылығы дамыған аудандарда.
Қоздырғышы. Қой бөгелегінің өлшемі кішкентай

(ұзындығы 9-12 мм). Басы мен кеудесі қоңыр - сұр
түске боялған, құрсағы сары - сұр түсті. Қанаттары
үлкен емес, тұнық. 3 сатының дернәсілдері 30 мм
ұзындыққа жетеді, ірі ауыздық қысқыштары болады
(фиксация ағзалары); кішкетай қысқыштар дернәсіл
денелерінің қырлық және вентральді бөлігінде
бірнеше қатарлары орналасқан.
6-СУРЕТ. ҚОЙ ЭСТРОЗЫ ЖӘНЕ ДАМУ
АЙНАЛЫМЫ.
Даму циклі. Ұрықтанғаннан кейін бөгелек аналықтары 1,5-3
апта ішінде тыныштықта болады. Осы уақыттарда олар аз
қозғалғыш болады, шел қабттарында тереде отырады. Аналық
дернәслдері жетілгеннен кейін қойларға жақын жерде белсенді
ұшып жүреді және жазды күні үлестеніп мұрын есігіне
дернәсілдері шашылады (12-30 үлгіден).Аналықтардың
белсенділігі ауа температуарсы 16 градустан жоғары болғанда
пайда болады. Бөгелектердің ұщшуы жануарларда
тынышсыздығын кетіретін дыбыспен
сүемелденеді.Бөгелектердің шабуылынан қорғанып, қойлар
топтарға жиналады, басын жерге босатады. Бірнеше күнішінде
бөгелек аналықтары 400-600 дернәсіл бөледі. Бөгелек
аналықтары қойларды іздеу кезінде ұрықтану орнынан 3-3,5 км
–ге дейін ұшады.Ұзақ парзиттелгеннен кейін үшінші фаза
дернәсілдері сыртқа түседі және топырақта көбелекке
айналады.Имаго 3-4 аптада қалыптасады. Қой бөгелегінің
молтүстік ареалында бір, ал оңтүстік ареалында – екі генерация
дамиды.
Патогенезі. Мұрын қуысында қой бөгелегінің
дернәсілдері кілегей қабығын тітіркендіреді, бұл
сыңбыру түріндегі қойлардың жауап реакциясын 193
тудырады. Сондықтан кілегейде 10-15% дернәсіл
болады. Мұрын және қосалқы қуыстардың инвазирленуі
50 экз. және дернәсілдерге жетеді. Олар өздерінің
қысқыштарымен мұрын жәнеқосалқы қуыстардың
кілегей қабығын жаралайды, соның нәтежиесінде ол
қабынады. Қабыну үрдісінің ағымнда іріңді инфекция
асқынады. Ивазионды үрдістің асқынуы кезінде қой
ағзасындағы қанның морфологиялық және
биохимиялыққұрамы өзгереді, ағзалардың және орталық
жүйке жүйесінің физиологиялық функциясы бұзылады.
Дернәсілдер өздрі кеткен кезде немесе инсекцидтермен
құртылған кезде жануарлар сауығады.
7-СУРЕТ. ҚОЙДЫҢ ТАНАУ
ҚУЫСЫНЫҢ ЗАҚЫМДАНУЫ.
ВЕТЕРИНАРИЯЛЫҚ-
САНИТАРИЯЛЫҚ ШАРАЛАР.
Қойлар мен ешкілер эстрозбен күресуде химиотерапия жолымен
хлорофос және ДДВФ аэрозольдері немесе ерітінділерін қолданады.
Мұрын қуысындағы қой бөгелектерінің дернәсілдерін 20-25 мл
дозада 4%-қ хлорофос ерітінділермен суармалау әдісімен құртады.
Жұмысы аз және тиімді әдісі қойларды аэрозольді дезинсекция
болып табылады. Герметикалық қой қораларында ерте эстроз
терапиясында топтық әдіс жүзеге асырылады. Қойларды өңдеу
үшін ветеринарлық дезинфекциондық машина қолданылады, онда
әртүрлі бүріккіштерді (ПВАН және ТАН), зауытта дайындалған
аэрозольді балондарды қолданады. Қой қораларында бір баллон
«Эстрозоля» мен 400 м3 –ты өңдйді. Айрозольдермен жұмыс істеген
кезде газқағар киген жөн, себебі олар улы болып келеді.Эстрозға
қарсы қойларды бір рет өңдейді: орташа тілмесінде – қыркүйек –
қазан, оңтүстікте – қазан – қараша. Қойларды ДДВФ
аэрозольдерімен өңдеген кезде жануарларға 5 күннен кейін,
хлорофос аэрозолімен 7 күннен соң, ал интраназальді суландыруда
3 күннен кейін жануарларды союға рұқсат етеді.
ІІІ ҚОРЫТЫНДЫ
Бұл аурулар терінің және арқа аймағының теріасты
тінінің зақымдануымен және сүт өнімділігінің және ет
өнімділігінің төмендеуімен сипатталатын ауру. Аурудың
қоздырушылары ми-жұлын аналығы және өңештің
теріасты сонасының (овод) дернәсілдері болады.
Қанатты жәндіктер ұзындығы 13- 15мм жетеді.
Қоздырушының дамуы толық метаморфозбен өтеді.
Дамуға келесі сатылар
қатысады:жұмыртқа,дернәсілдердің 3 сатысы,қуыршақ
және имаго. Соналардың алғашқы ұшуы (лет) мамыр-
маусым айларында,тек ыстық,шуақты күндерде
басталады. Ми-жұлын аналығы жұмыртқаны аяқ-
қолдың үстіңгі бӛлігіне,қарын,желін және бүйірлердің
жүні бар жеріне,ал ӛнештікі тұсау буынына салады.
IV ПАЙДАЛАНЫЛҒАН
ӘДЕБИЕТТЕР
1. https://www.veterinarka.ru/for-vet/lechenie-i-
profilaktika-ovodovyh-zabolevanij-krupnogo-rogatogo-
skota-i-loshadej.html
2. Рагатова А.Ж., «Ірі қара малдардың жұқпалы және
жұқпалы емес аурулары», Қостанай қ, 2016ж.
3. Дәріс жазбалары, Алматы қ. 2019-2020ж.

Ұқсас жұмыстар

Қой эстрозы

Түйе цефалопинозы

Инвазиялық аурулар кезінде сойыс өнімдерін ветеринариялық- санитариялық сараптау және ветеринариялық-санитариялық бағасы

Жылқының ринэстрозы

Қой эстерозы

Түк жегіштер

Құтырық, Аусыл, Шмалленберг, Блютанг ауруларының диагностикасы және алдын алу шаралары

Найроби ауруы

Протозоидтық аурулардың эпизоотологиясы, патогенезі және иммунитеті

Қой шаруашылығына елеулі зиян келтіретін, өте кең тараған ауру

Пәндер