Жәдидшілдікке патша өкіметі тарапынан

Презентация қосу

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
М.О.ӘУЕЗОВ АТЫНДАҒЫ ОҢТҮСТІК ҚАЗАҚСТАН МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ
“АУЫЛШАРУАШЫЛЫҚ ҒЫЛЫМДАРЫ”ЖОҒАРЫ МЕКТЕБІ
“ҚАЗАҚСТАН ТАРИХЫ”КАФЕДРАСЫ

ПРЕЗЕНТАЦИЯ
Тақырыбы:Жәдидтік ағартушылық ойларының Ұлы Дала еліне ықпалы

Орындаған:Араббаева Б.
Тобы:АП-16-5К
Қабылдаған:Айкозов С.И.
Жәдидтік ағартушылық ойларының Ұлы Дала еліне ықпалы
Жәдидшілдік (араб.: ‫ —طريقة جديدة‬жаңа әдіс) — 19 ғасырдың соңы мен 20 ғасырдың басында Ресей
империясындағы түркі тілдес мұсылман халықтары арасында өріс алған қоғамдық-саяси және мәдени-ағартушылық
қозғалыс.Алғаш 19 ғасырдың 80-жылдарында Қырым, Еділ бойы татарларының арасында қалыптасты. Кейіннен
Жәдидшілдік Орталық Азиядағы барлық дерлік түркі халықтары (қазақ, қырғыз, өзбек, т.б.) арасында жалғасын
тауып, өрістей түсті.
Ағартушылық сипатта жүрген Жәдидшілдік қозғалыс қоғамдық өмірдегі рухани тоқыраушылықты Ірі өкілдері:
сынға алып, оны жаңғыртуды көздеді. Жәдидшілдік патша өкіметінің отарлық саясатына қарсы И.Гаспралы
бағытталды. Түркі халықтарының ерікті әрі өркениетті болуын қалады.
Ш.Маржани
Мұсылмандық хадими (ескіше) мектептердегі ғасырлар бойы өзгеріссіз сақталып келген оқу-тәрбие
жұмыстарының жүйесін жаңа заман талабына сәйкестендіріп, қайта құруды ұсынған ілгерішіл бағыт А.Ибрагимов
ұстанды. Мектеп-медреселердегі өз беделдерінен айырылып қалғысы келмеген кейбір дін иелері М.Абдурашидханов
Жәдидшілдікті шариғатқа қарсы әрекет ретінде бағалады. Жәдидшілдікке патша өкіметі тарапынан
М.Бехбуди
да қысым көрсетілді.
Жәдид мектептері оқушыларының басым көпшілігі Қазан, Орынбор, Уфа қалаларында білім- А.Фитрат
тәрбие алған татар, башқұрт және қазақ жастары болды. Олардың Ф.Ходжаев
арасында Стамбұл, Мысыр, Бағдат оқу орындарының түлектері де кездесетін. Патша өкіметі оларға
өзінің Орталық Азия мен Қазақстандағы отаршылдық саясатына зиянын тигізетін саяси сенімсіз
адамдар ретінде қарады. Ірі ошақтары:
19 ғасырдың соңында Ресей мұсылмандары хадимшілдер және жәдидшілдер болып, іс жүзінде бір- Уфадағы
біріне қарсы екі топқа бөлінді. Хадими бағытты қолдаушылар “Сират әл-мустақим” (“Тура жол”)
атты партия құрып, 1907 жылы Орынбор қаласындағы баспахана иесі, “Ғалия”
бай Ұ.Хұсайыновтың қаржысына “Дін уа мағишат” (Дін және өмір”) деген журнал шығарды. Бұл Орынбордағы
журнал Гаспралы басшылық еткен, Бақшасарайда (Қырым) 1883 жылдан бастап шығып отырған “Xусеиния”
“Тәржіман” газетінің Жәдидшілдік көзқарасына қарсы күрес жүргізді. Жәдидшілдік бағыт пен
хадимшілдер арасындағы тартысты патша өкіметі әдейі қоздырып, біріне-бірін өшіктіріп, айдап
Қазандағы
салып отырды. Мұндай кедергілерге қарамастан, Жәдидшілдік қозғалысы екпін алып, жер-жерлерде “Мухаммедия”
аталмыш бағыттағы мектеп-медреселер ашыла бастады. Мұндай оқу Қырғызстандағы
орындарында жаратылыстану пәндеріне, түркі халықтарының төл тарихы мен әдебиетіне ерекше
көңіл бөлінді. “Шабдания”
1913 жылы бүкіл Түркістан өлкесінде Жәдидшілдік бағыттағы 92 мектеп-медреселер қызмет етті. секілді мектеп-
Қазақстандағы Жәдидшілдік бағыттағы мектептердің ең ірілерінің бірі — “Мамания” мектебі болды. медреселер болды.

Ұқсас жұмыстар

Ауылшаруашылық артельдерінің жарғысы

Көтерілістің себептері

Жұмысшылар туралы

Азамат соғысының алғышарттары

Алаш қозғалысы, ұлт зиялылары

1929-1931 жылдардағы шаруалар көтерілісі

Сырым Датұлы бастаған көтеріліс

Шоқан Уәлиханов саяси көзқарасы

Котерілісшілер найза, қылыш соғып

Қазақстан Қазан төнкерсі мен Кеңес мемлектінің орнауы

Пәндер