Жасанды ұрықтандырудың дамуы

Презентация қосу

СӨЖ
Тақырыбы: Адамды жасанды ұрықтандырудың заманауи әдістері
(Экстракорпоральды ұрықтандыру)
Мазмұны
Кіріспе
Негізгі бөлім
Жасанды ұрықтандырудың дамуы
Экстракорпоральды ұрықтандыру
Экстракорпоральды ұрықтандыру жасалу
себептері
Экстракорпоральды ұрықтандырудың кезеңдері
Эмбриондарды өсіру бойынша қосымша іс-
шаралар
Экстракорпоралды ұрықтандыру – медицинаның
үлкен жетістігі
Қорытынды
Ұрықтану
Ұрықтану — аталық және аналық жыныс
клеткаларының қосылуынан зиготаның пайда
болуы. Ал бұл жаңа организмнің бастамасы
болып табылады. Ұрықтану негізіне
жынысты көбею және ата-анасынан ұрпағына
тұқым қуалайтын белгілердің берілуі жатады.
Жасанды ұрықтандырудың дамуы
Табиғи жолмен бала көтеруге қауқарсыз жандарға көмектесу үшін
ғалымдар өткен ғасырдың қырқыншы жылдарынан бастап жатырдан тыс
ұрықтандыру әдісін сынап көре бастады. Алғашқы сынақтар әуелі
кеміргіштерге жүргізілді. Ғалымдар аналық жасушаның ұрықтану
уақытын, оның жатырға дейінгі өмір сүру ұзақтығын, сақталу әдісін ұзақ
зерттеді. Одан кейін Кембридж университетінің зерттеушісі, белгілі
дәрігер-гинеколог Роберт Эдвардс адам ұрығын зертханалық жағдайда
өсіру мәселесін зерттеуді қолға алды. Аналық және аталық жасушаны
жатырдан тыс ұрықтандырып, пайда болған эмбрионды жатырға әкеліп
салу әдістерін игеру үшін ғалымдарға 10 жылдай еңбектенуге тура келген.
Әрине, басында қоғам бұл әдісті онша қабылдай қойған жоқ. Діни
көзқарас тұрғысынан да талай сынға іліккеніне қарамастан зерттеушілер
1975 жылы денеден тыс ұрықтандыру әдісін адамға қолданып көрді.
Алайда алғашқы талпыныс сәтсіз аяқталды: ұрық жатыр түтікшесінде
біткендіктен оны алып тастауға тура келді.
Араға екі жыл салып, Роберт Эдвардс пен эмбриолог Патрик
Стептоу жатырдан тыс ұрықтандыру әдісіне тағы бір қадам жасап
көрді. Осылайша, 1978 жылдың жазында әлемдегі ең алғашқы «құты
дағы сәби» Луиза Браун дүниеге келіп, оған дейін тоғыз жыл бойы
бала сүйе алмаған британдық Джон мен Лесли Браундардың отбасына
үлкен қуаныш сыйлады. Браундар бір баламен шектелген жоқ. Төрт
жылдан кейін тағы да ЭКҰ әдісіне жүгініп, екінші сәбиі – Наталиді
өмірге әкеледі. Профессор Р.Эдвардс болса, адамзатқа пайдалы істің
негізін қалағаны үшін Нобель сыйлығымен марапатталды.
Экстракорпоральды ұрықтандыру

Бұл әдістің мәні ананың ағзасынан тыс аналық клетканы
ұрықтандыру және өсіп жетілген ұрықты (эмбрион)
жатырға енгізу болып табылады. Әдетте жатыр түтігінде
өсетін ұрық пен аналық клетканың даму кезеңдері
экстракорпоральды ұрықтандыру (ЭКҰ) кезінде осылайша
жасанды түрде жүргізіледі.
Экстракорпоральды ұрықтандыру жасалу себептері
o Жатыр түтігінің өткізу қабілетінің жоқтығы немесе жатыр
түтігінің мүлдем болмауы (оның ішінде жатырдан тыс жүктілік
немесе зарарсыздандыру себебінен операциялық әрекет
жасалған болса);
o эндокринді ауытқушылықтың салдарынан болған бедеулік;
o аналық жыныс безінің әлсіздігі;
o жыныс мүшелерінің дамуындағы туа біткен ауытқушылықтар;
o Цервикальды шырыштың болмауынан жатырға аталық
ұрықтың түспеуі;
o Әйел ағзасының аталық ұрықты жойып тастайтын
антиденелерді бөліп шығаруы;
o Несеп-жыныстық жолдардың созылмалы қабынулары
o Жыныстық қатынасқа түсетін жұптың біреуінің бедеулігі
Экстракорпоральды ұрықтандырудың кезеңдері

ЭКҰ шараларын жүргізер алдында әйел және оның жолдасы (немесе
донор) міндетті түрде толық дәрігер тексерілуінен өтуі қажет.
ЭКҰ әдісі өте күрделі, ол 5 кезең бойынша жүргізіледі.
Бірінші кезең-аналық жыныс безін ынталандыру және
фолликулдардың (аналық өсіп жетілетін «көпіршіктер») өсуін
бақылау (УДТ арқылы). Ұрықтануға дайын бірнеше аналық
клеткалардың болуы клеткалардың болуы ұрықтану мүмкіндігінің
бар екендігін білдіреді.
Екінші кезең-ана ағзасынан аналық клеткаларды «шығару».
Фолликулдар қынап арқылы өткізіледі(анестезия көмегімен және
УДТ бақылауы арқылы).
Үшінші кезең-алынған аналық клеткаларды алдын ала
қозғалғыштығын арттыру үшін арнайы өңдеуден өткен аталық
ұрықпен ұрықтандыру.
Төртінші кезең-алынған эмбриондарды ерекше құнарлы ортада өсіру.
Бесінші кезең- эмбриондарды жатыр қуысына ауыстыру. Арнайы
катетрдің (дененің қуыстарына енгізілетін арнайы түтік) көмегі
арқылы ұрықтанғаннан кейін 2-5-ші күндері жасалады. Емделу
шараларының тиімділігін арттыру үшін әйел ағзасына бір уақытта 2-3
эмбрион енгізіледі.
Пайдаланбаған артық эмбриондарды
мұздатып қатырады.Емделу шарасы сәтсіз
болған жағдайда оларды қайта
экстракорпоральды ұрықтандыру үшін екінші
рет қолдануға болады.

Экстракорпоральды
ұрықтандыру әдісінің нәтижелілігі 25-40%-ды
құрайды.
Эмбриондарды өсіру бойынша қосымша
іс-шаралар
Эмбриондарды өсіру кезінде қосымша зертханалық жұмыстар
жүргізуге болады. Эмбрион криоконсервациясы - өмір сүретін
эмбриондар мұздатып, сұйық азот температурасында сақталады.
Болашақта жүктілікке жету үшін эмбриондарды жібітіп, жатырдың
ішіне ауыстыруға болады.Осылай қатыру арқылы ұзақ уақыт өткен
соң да ұрық генетикалық қасиеттерін сақтап, қолданысқа жарамды
болады.
Премплантацияның генетикалық диагнозы (PGD) - эмбрионға
имплантация алдында белгілі бір хромосомалық немесе белгілі
генетикалық патологиялардың болуын зерттеу. Сондай-ақ осы
әдіспен эмбрионның жынысын анықтауға болады. Ресейде, сондай-
ақ бірқатар басқа елдердегі сияқты, in vitro жағдайын қолданғанда,
жыныстық қатынасқа байланысты ауруларды мұрагерлікте болатын
жағдайларды қоспағанда, туа біткен баланың жынысын таңдауына
тыйым салынады.
Экстракорпоралды ұрықтандыру –
медицинаның үлкен жетістігі
Қазір денеден тыс ұрықтандыру әдісі медицина саласында қалыпты
құбылысқа айналды. Әлемде жасанды жолмен дүниеге келген сәбилердің
саны бүгінде 6 миллионнан асады. Ал Қазақстанда ЭКҰ жолымен туған
балалардың саны бүгінде 14 мыңға жеткен.
Осыдан 20 жылдай бұрын жасанды ұрықтандыру арқылы бала көтеру
көрсеткіші бір жасағанда 10-15 пайыз болса, қазір 80-90 пайызға жетіпті,
яғни денеден тыс ұрықтандыру жасатқан 10 әйелдің 8-9-ында эмбрион
сәтті бекіп, әрі қарай жетіліп, дамиды деген сөз. Келешекте Денсаулық
сақтау министрлігі бедеулік бойынша диспансерлік есепте тұрғандардың
бірыңғай тіркелім жүйесін жасап шығармақшы. Әрі осы электронды жүйе
арқылы еліміздегі 23 экстракорпоралды ұрықтандыру орталығының
жұмысын бақылап отыруға мүмкіндік бар. Сонда пациенттер қай
орталықтың нәтижесі жоғары, соған емделуге баратын болады, дейді
вице-министр Ләззат Ақтаева. Бірыңғай тіркелім жүйесін құру
жұмыстары енді басталды. Келесі жылы сынақтан өткізіліп, тек 2019
жылы нақты іске қосылуы мүмкін.
Бақылау сұрақтары
1. Жасанды ұрықтандыру дегеніміз не?
2. Ең алғаш жасанды ұрықтандыру әдісімен дүниеге
келген сәби?
3. Экстракорпоральды ұрықтандыру тәсілінің
ерекшеліктері?
4. Эмбрион криоконсервациясы тәсілінің тиімділігі?
5. Экстракорпоральды ұрықтандыру әдісіне еліміздегі
азаматтардың көзқарасы қандай? (өз пікірі)

Ұқсас жұмыстар

Аталық қошқардың шәуетін саулықтарды экстракорпаралды ұрықтандыруға дайындау технологиясын жетілдіру

Малды ұрықтандыру

Қойлар гигиенасы

Қой малын ұстаудағы орындарға қойылатын санитарлық - гигиеналық нормалар

Қолдан ұрықтандыру

Донор мен реципиентті анықтау және оны дайындау

Биологиялық бағалау

Жасанды тыныс алдыру

Ғылыми - техникалық прогресс және оның табиғатқа әсері

Ақпараттың үлкен көлемін өңдеу

Пәндер