Биологиялық мембраналар

СӨЖ

Тақырыбы: Биологиялық мембраналар. Биологиялық мембраналар арқылы зат тасымалы

“Астана медицина университеті”КеАҚ

Молекулалық биология, гистология, цитология және

генетика кафедрасы

Жасуша

Жасушаны сыртқы қоршаған ортадан шектейді және сыртқы ортаның кері әсерінен қорғайды

Жасуша мен оны қоршаған ортаның арасындағы зат алмасуды басқарады

Электрлік потенциалдардың пайда болуына ықпал етеді

Митохондриядағы АТФ энергиясын синтездеуге қатынасады

Плазмолемма (жасушаның сыртқы қабаты)

Жасушаішілік мембраналар

Базальды мембрана

Мембрана негізінен үш маңызды қызмет атқарады

Матрицалық

Барьерлік

(кедергілік)

мембаранадағы ақуыздардың орналасуын, олардың бағытын және өзара ұтымды әсерлесуін қамтамасыз етеді.

Жасушалар мен жеке бөліктерге керексіз бөлшектердің еніп кетуінен қорғайды

Мысалы, улы зат ішкен кезде.

Механикалық

Жасушалармен жасушалар ішіндегі құрылымдар берік болып өзін - өзі басқарады.

- Фосфолипидтердің екі қабаты

- Липид молекулалары гидрофилды бастан және гидрофобты құйрықшаны түзейді

- Билипидты қабатына ақуыз молекулалары, гликопротеидтер мен көмірсулар батырылған.

Басы

Денесі (мойны)

құйрықшалары

липидтер;

ақуыздар;

көмірсулар;

гликопротеидтер (көмірсулардың ақуыздармен байланысы) ;

органикалық заттар .

фосфолипидтер

гликолипидтер

стероидтар

Құрамы:

Полярлы (гидрофильді) - (басы және денесі) ;

Полярлы емес (гидрофобты) - (құйрықшалары)

Басы - азотты (этаноламин, холин) және азотты емес (серин, инозин, треонин) негіздерінен құралған. Ортофосфорлы қышқылдардың әсерінен басы денесімен байланысады.

Денесі глицериннен немесе сфингозиннен (қанықпаған аминспиртінен) тұрады.

Құйрықшалары полярсыз май қышқылдарының СН тізбегінен тұрады.

Екі қабатты фосфолипидтер

Су ерітіндісінде липидтер мицелла, ал мембранада - гидрофилді саңылаулар түзейді

Мицелла құрылысы

Бастары

СУ

Құйрықшалары

СУ

1931 жылы Н. Девсон және Р. Даниелли

сэндвич (бутерброд) моделін

ұсынды.

Биомембраның «Бутерброд моделі» : 1 - ақуыздар (белоктар), 2- бимолекулалық фосфолипидтердің моноқабаты

1982 жылы ұсынылған Синджер мен Никольсонның сұйықтық - мозаикалық моделі кеңірек тараған. Мембрананың сұйық мозаикалық моделінің негізіне - липидтік биқабатты мембрана алынған.

Биологиялық жүйелердегі түрлі үрдістер: АТФ синтезі, бұлшық еттің жиырылуы, нерв импульсының таралуы т. б., мембрана арқылы зат тасымалына байланысты . Осы үдерісті зат тасымалдану деп атайды.