Бағаналы жасушалар

“АСТАНА МЕДИЦИНА УНИВЕРСИТЕТІ”

“Молекулалық биология және медициналық генетика”кафедрасы

Тақырыбы: Бағаналы жасушалар

Орындаған:Манас Абзал

Топ:111 жалпы медицина

Қабылдаған:А. Б. Мухамеджановна

Астана 2019

Жоспар

Бағаналы жасуша дегеніміз не? Жіктелуі

Бағаналы жасушалардың медициналық маңызы

Клеткалық терапия

Қазақстанда зерттеушілер тәжірибелерін жетілдірудегі қажеттіліктер

Бағаналы жасушалар

Бағаналы жасушалар түсінігі алғаш рет өткен ғасырда Ресейде пайда болды Ұлы Ресей гистологы А. А. Максимов қан түзілу процестерін зерттеу барысынды анықтады

Бағаналы жасушалар -дегеніміз пісіп жетілмеген немесе дифференцияланбаған жасушалар олар ұқсас жасушалар жасап шығаруға қабілетті

Пісіп жетілген организмнің миллиондаған жасушалары аталық және аналық гаметаларының қосылуынан пайда болатын бір ғана жасуша Зиготадан түзіледі . Бұл жасушада ағза туралы ақпарат ғана емес, оның сатылы даму схемасы да болады,

Бағаналы жасушалардың жіктелуі

Дифференциялану қабілетіне байланысты бағаналық жасушалардың 3 негізгі түрі болады:

• Потипотентті бағаналық жасушалар - олар ағзаны түзетін тіңдер мен жасушалардың түрлі типтерін түзеді. Оған ұрықтанған жұмыртқа немесе зигота және екі кезектескен жасуша генерацияларын жатады.

• Плюрипотентті бағаналық жасушалар - ағзаны құрайтын барлық клеткаларды құрамайды, тек көпшілігін жасап шығарады. Оған эмбриональды және фетальды бағаналық жасушаларды жатады.

• Мультипотентті бағаналық жасушалар - кейбір бағыттағы аз дифференцияланатын жасушалар типтерін жасайды. Мысалы: сүйек кемігінің гемопоэтикалық және мезенхимальды бағаналық жасушалары.

Ал шығу тегіне байланысты

Эмбриональды бағаналы жасушалары

Фетальды бағаналы жасушалары

Кіндік қанының бағаналы жасушалары

Ересек адамдың бағаналы жасушалары

Эмбриональды бағаналы жасушалар

Эмбриональды бағаналық жасушалар - аналық жасушаның шартында өте тығыз бірлескен ұрықтануы нәтижесінде түзіледі. Олар эмбриональды бағаналық жасушалар ретінде бластула стадиясында эмбрионнан өндіретін ішкі қабатын түзеді. Қазіргі кезде әлемде бірнеше оңдаған эмбриональды бағаналық жасушалар түрлері алынған. Осы жасушалар арнайы шарттар бойынша түрлі жасуша типтерін береді.

Фетальды бағаналы жасушалар

Фетальды бағаналы жасушалар - аборт жасалған ұрықтан алынатын арнайы клетка типі болып табылады. Ол ұрықтың дамуында дененің түрлі мүшесінде айналып кетуі мүмкін. Дегенмен фетальды бағаналық жасушалармен зерттеулер жүргізу осы кезге дейін бірнеше типтерімен шектеледі. Олар нейрон - бағаналық жасушалар, ұйқы безінің негізін салушы жасушалар мен гермальды жасушалар.

Ересек адамның бағаналы жасушалары

Ересек адамдардың бағаналық жасушалары - дифференцияланбаған жасушалар. Олар ағзаның бүкіл өмірінде денеде жаңарып отырады немесе өздері тұрған тіндер типіне маманданады.

Ересектердің бағаналық жасушаларының көздері - сүйек кемігі, қан, көз, бас миы, қанқа бұлшықеттері, тіс, бауыр, тері, асқазан-ішек жолы, қабырғасының ішкі қабаты және ұйқы безі.

Медициналық маңызы

Бағаналы жасушаларды трансплантация үшін қолданамыз Бұл процедура бағаналы жасушалар көмегімен науқас ағзасындағы жасушаларды қалпына келтіру жоғарғы дозалы химия және сәулелі терапия әсерінен бұзылған жасушаларды қалпына келтіру әдісі

Трансплантация түрлері

Аутогенді науқасқа өзінің бағаналы жасушаларын салады

Сингенді бір жұмыртқалы егіздерден алып жасалады

Аллогенді ағасынан ата анасынан туыстарынан донорлардың жасушаларын қолданады

Бағаналы жасушаларды енгізгеннен кейін науқастар өздерін жақсы сезінеді

Ұйқышылдық азаяды

Энергия қоры жиналады

Көңіл күй көтеріледі

Жұмысқа деген қабілеттілігі артады

Бағаналы жасушаларға қойылатын талаптар

Бағаналы жасушалардың дифференциациясы бағытты түрде жүруі қажет;

Бағаналы жасушалар реципиент ағзада өмір сүре алуы қажет;

Трансплантациялаудан кейін бағаналы жасушалар реципиент жасушада мамандана алу қажет;

Трансплантация кезінде реципиент жасушаға ешқандай зақым келмеуі тиіс.

Бағаналы жасушалардың саны қолжетімді мөлшерде болу қажет;

Бағаналы жасушаларды қолданудағы туындайтын мәселелер.

Эмбриондық бағаналы жасушалар даму барысында кез келген жасуша түріне маманданып, өзгере алады;

Эмбриондық бағаналы жасушалар шексіз көбейе алады және де олар ересек ағзаның арнайы химиялық командаларын ұғынып, қабылдай алмайды, себебі ол командаларды беретін бластоцистада ондай құрылғы жоқ;

Ағзаға бұндай жасушаларды енгізу түрлі қатерлі ісік ауруларына немесетератомалардың пайда болуына әкеп соқтырады;

Трансплантациядағы бағаналы жасушаларды қолданудағы басты мәселе, олардың реципиент жасушалармен иммундық сәйкестікте болу-болмауы;

Бағаналы жасушаларды қолданудағы этикалық мәселелердің туындауы.

Бағаналы жасушаларды қолдануға болатын ауру түрлері

Қатерлі аурулар

Жедел лимфобласты лейкемия

Жедел миелогенді лейкемия

Созылмалы лимфоцитарлы лейкемия

Миелодиспластикалық синдром

Ходжкин лимфомасы

Нейробластома

Қатерсіз аурулар

Идиопатиялық апластикалық анемия

Фанкони анемиясы

Талассемия

Лейкоциттер дефицит адгезиясы

Костмана синдромы

Харлера синдромы

Гюнтер ауруы

Адренолейкодистрофия

Комбениленген иммунодефицит

Басқа жүйелі аурулар

Резистенті ювенильді артрит

Ұмытшақ склероз

Крон ауруы

Коллагеноздар

Жүйелі қызыл жегі

Гемопоэтикалық бағаналық жасушалар, оның гемапоэздегі ролі.

Ересек бағаналық жасушаларды болашақта терапиялық қолданудың оптимистік болжамдары сүйек миының трансплантациясның тарихи жетістіктеріне байланысты.

Сүйек миының трансплантациясы қолдану лейкемиямен ауыратындардың тірі қалуын арттыру, туа біткен қан бұзылыстары иммундық жүйе ауруларында үлкен маңызы бар.

Гемопоэтикалық бағаналық жасушалардың сүйек миының қалыпты қызметін қалпына келтірудегі рөлін алғаш рет 40 жылдай бұрын Тилл мен Мак Кулох дәлелдеді.