Малдың азық қорыту жүйесін клиникалық зерттеу: азық қабылдау, су ішу бұзылыстары және жемсаудың физиологиясы

Азық қорыту жүйесін зерттеу. Азық қабылдау және су ішудің бұзылуы.

Азық қорыту жүйесіне клиникалық бағаны мына жүргізілген зерттеулер нәтижесіне байланысты береді: - Малдың азықты қалай қабылдауына және су ішуіне; - оның ауыз қуысының, жұтқыншақтың, өңештің және құстардың жемсауының жағдайына; - іштің, асқазан мен ішектердің жағдайына;

- нәжіс бөлуіне - тәулігіне неше рет бөлінеді, консистенциясы; - тік ішек арқылы (ректоскопия) құрсақ және жамбас қуысындағы ағзалардың зерттеу қорытындысына және бауырдың жағдайына байланысты болады.

Азық қорыту жүйесін зерттеу үшін жалпы клиникалық зерттеу әдістері қолданылады:

Қарау;

Сипау;

Перкуссия;

Аускультация

Арнайы аспаптар мен құрал-жабдықтарды пайдалану арқылы жүргізіледі.

Тәбет - дегеніміз малдың азыққа деген зауқы, оған ұмтылуы. Малдың тәбетін, оның азыққа деген ұмтылуын қарау арқылы анықтайды.

тәбеттің шектен тыс артуы - булимия;

тәбеттің азаюы- ауыз қуысы жұтқыншақ ауруы;

тәбеттің мүлдем болмауы - анорексия

тәбеттің қалыптан тыс бұзылуы немесе аранының ашылуы байқалады.

Шөлдеу дегеніміз - малдың суға деген мұқтаждығы. Малдың шөлдегенін анықтау үшін бір тәулікте неше рет су ішуін бақылайды.

Шөлдеудің артуы - полидипсия;

Шөлдеудің кемуі - олигодипсия.

Шайнау

Жеңіл түрі;

Ауырсынып шайнау;

Қиналып шайнау;

Тістерін шықырлату.

Жұтыну - күрделі рефлекторлы акт.

Ауырсынып жұту;

Қиналып жұту;

Жұтудың мүлдем болмауы.

Күйіс қайыру - күрделі рефлекторлы физиологиялық акт.

Баяу күйіс қайыру;

Сирек күйіс қайыру;

Қысқа күйіс қайыру;

Әлсіз күйіс қайыру;

Ауырсына күйіс қайыру.

Кекіру - физиологиялық акт, тек қана күйіс қайыратын малға тән.

Сирек және әлсіз кекіру

Қатты және жиі кекіру.

Құсу - бұл құбылыс барлық

малда патологиялық белгіге

жатады.

Жемсау (іngluvіes) - көптеген омыртқасыз жануарлар (моллюскілер, құрттар, жәндіктер) мен құстардың (тауықтар, көгершіндер, тотықұстар, т. б. ) өңешінің кеңейген жері. Жемсау жануарлардың жемін уақытша сақтау, аздап қорыту, кейде өңдеу қызметін атқарады. Құстардың жемсауы бұғана сүйегінің үстінде орналасады. Жемсаудың ішкі беті көп қабатты жалпақ эпителий клеткаларымен астарланған. Кілегей қабықтың дәнекер қабатындағы ішкі секреция бездері ферментсіз шырыш бөледі. Жемсауда қоректік заттар азық пен сілекей құрамындағы және микроорганизмдер бөлген ферменттердің әсерінен қорытылады. Мыс., бал арасының жемсауында сілекей безі ферментінің әсерінен гүл шырынынан бал түзіледі. Жыртқыш құстардың жемсауында жемнің қорытылмаған қалдықтары (сүйек, жүн, қауырсын, т. б. ) жиналады, бұларды олар құсып тастайды. Кептер балапан шығарған кезінде жемсауының эпителий клеткасы қалыңдап, майланып, ішкі секреция бездерінен бөлінген арнайы заттармен жем араласып, ақшыл сұйық зат (жемсау сүті) түзіледі, олармен балапандарын қоректендіреді. Шөлді жерлерді мекендейтін бұлдырықтар жемсауымен балапандарына су тасиды.