ҚАТЕРЛІ ІСІКТЕР

Презентация қосу

Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі
Семей қаласы Шәкәрім атындағы мемлекеттік университеті

Тақырыбы:
СӨЖ Ісіктер

Семей, 2018 жыл
Жоспар:
Кіріспе бөлім
Негізгі бөлім
1. Ісік үрдісі анықтамасы мен мәні
2. Ісіктің морфологиялық көріністері мен құрылысы, өсу
ерекшеліктері
3. Ісіктердің патогенезі
4. Ісіктердің жіктелуі
5. Қатерлі және қатерсіз ісіктер
6. Зерттеу әдістері
Пайдаланған әдебиеттер тізімі
Ісіктер
– ӘР ТҮРЛІ АҒЗАЛАРДА ӨЗДІГІНЕН ПАЙДА БОЛАТЫН, ШЕКСІЗ
ТОҚТАУСЫЗ,БАҚЫЛАУСЫЗ ӨСУМЕН СИПАТТАЛАТЫН
ПАТОЛОГИЯЛЫҚ ҮРДІС. ІСІК ӨСУГЕ ҚАБІЛЕТТІ КЕЗ-КЕЛГЕН
ТІННЕН ДАМУЫ МҮМКІН.

{
Ісіктердің пайда болу себептері өте көп, олар әлі де болса ақырына дейін
зерттелмеген. Ракты тексеруші Халықаралық қоғамның анықтауы бойынша адам
рагының 80-90 пайызы қоршаған ортада таралған әртүрлі (химиялық, физикалық және
биологиялық) ықпалдардың әсеріне байланысты.
1775 жылы Англияда Персивал Потт мұржа тазалайтындардың обырын хабарлады:
бала күнінен көп жылдар түтін шығатын мұржаларды тазалайтын адамдардың ұма
терісінде, санының және құрсақ терілерінде обыр ісігі пайда болатыны байқалған. Бұл
обырдың себебі пештің күйесі болады деген пікір айтылды. Осыдан кейін көп
зерттеушілер обыр ісігін жануарлардың терісіне тас көмір қара майын жағу арқылы
тәжірибеде алуға кірісті.
Тек 1918 жылы жапон зерттеушілері Ямагива мен Ишикава осы жолмен қоянның
құлағында тері обырын алды. Осыдан бастап химиялық канцерогенезді жүйелі түрде
зерттеу басталды. Артынан әртүрлі химиялық заттардың әсерлерінен ісіктің басқа
түрлері де дамитыны белгілі болды.Көптеген кәсіптік рактар да әртүрлі химиялық
заттардың әсерінен дамиды. Мысалы, хош иісті аминдерге жататын анилин,бензидин,
2-нафтиламинмен жұмыс істейтін адамдардың көпшілігінде 5 жылдан кейін қуық рагы
пайда болады. Ренгенологтарда, басқа дәрігерлерге қарағанда тері рагы 8 есе жиі
ұшырайды. Этилнитроздық аминдер бүйрктің, жүйке жүйесінің рагына,
диэтилнитроздық аминдер - бауыр рагына соқтырады.
Ісіктердің дамуына ықпал
ететін факторлар

Тұқым
Физикалық және
қуалаушы
химиялық
Вирустар генетикалық
канцерогендер
бұзылыстар
Ісіктердің пайда болу себептері өте
көп, олар әлі де болса ақырына
дейін зерттелмеген. Ракты
зерттеуші Халықаралық қоғамның
анықтауы бойынша адам рагының
80-90 проценті қоршаған ортада
таралған канцерогендік (рак
тудырушы) заттардың әсеріне
байланысты.
Әсер ету механизмдеріне қарап
химиялық концерогендер екі топқа
бөлінеді:
1)Жасушалардың ДНҚ-сымен тікелей
әсерлесетін толық концероген
2) Организмдегі химиялық
реакцияларға пайланысты пайда
болған метоболиттері арқылы әсер
ететін жанама концерогендер,
оларды проканцерогендер деп те
атайды.
Физикалық канцерогендер:
Сәулелі (ультрафиолетті) радиация- тері
ісігі, тері меланомасы;
Иондаушы радиация- лейкоз
Ісік туындататын вирустар үш сатыда әсер
етеді:

3) онконәруыздар
2) өзгерген жасушаның
1)жасуша ішіне еніп , тектік ақпарат шексіз бөлініп
онда ДНҚ бойынша көбеюін
молекуласымен онконәруыздар арттырып, ісік
бірігіп кетеді де, жасушасына
мен РНҚ
жасушаның тектік
ақпаратын өзгертеді; түзілуін айналдырады.
арттырады;
Ісіктердің патогенезі:
1. канцерогенді агенттердің немесе
тұқымқуалаушылық патологиялардың
әсерінен геномдағы соматикалық
жасушалардың өзгеруі;
2. жасушалық онкогендердің белсендірілуі
және антионкогендердің супрессиясы.
3. жасушаның ісікті трансформациясы және
оның бақылаусыз шексіз өсу қабілетіне ие
болуы.
ІСІКТІҢ ЖІКТЕЛУІ
1. Жеке ағзаға тән емес эпителилік ісіктер
2. Жеке ағзаға тән эпителилік ісіктер
3. Мезенхималық ісіктер
4. Меланинтүзуші тін ісіктері
5. Нерв жүйесі және ми қабықтарының
ісіктері
6. Қан жүйесінің ісіктері
7. Тератомалар
Ісіктің морфологиялық көріністері
мен құрылысы.
Өсу ерекшеліктері
Ісіктің қай тіннің немесе ағзадан өсуіне байланысты оның
сыртқы көрінісі әр түрлі. Ісік ағңза қуысына қарай немесе
терінің сыртында полип тәрізді жіңішке сабаққа ілініп тұрса,
оны экзофитті өсу дейді. Егер ісік қуыс ағзаның қабырғасына
немесе басқа ағзалардың ішіне қарай өссе, оны эндофитті өсу
деп атайды. Ісік көбінесе үлкенді кішілі түйін түрінде өседі,
оның көлемі қай жерде өсуіне байланысты. Ал ісіктің жұмсақ
немесе қатты болуы оның паренхимасы мен стромасының
арақатынасына байланысты.
Барлық ісіктерді гистологиялық
құрылысына, клиникалық
көріністеріне қарап бөлінеді:

Қатерсіз Қатерлі

Жергілікті тінді бұзып өсуші
Жергілікті тінді бұзып өсетін
ісіктер
Бұлар қатерлі ісіктер тобына
жатқанмен, метастаз бермейді,
сондықтан оларды сылып тастау
мүмкін. мысалы, терідегі базалиома
ісігі осы ісіктер қатарына жатады.
Қатерлі және қатерсіз ісіктердің
сипаттамасы
Өсу ерекшеліктері Қатерсіз ісіктер Қатерлі ісіктер
Өсу түрі Экспансиялық (ісік шекара-сы Инвазиялық (ісік шекарасы
анық, айналасындағы тін-ді анық көрінбейді, айналасын-
ығыстырып өседі) дағы тінге сіңіп өседі)

Өсу жылдамдығы Баяу Тез
Тіндік атипизм Болады Болады
Жасушалық Болмайды Болады
Атипизм Болмайды Жиі байқалады
Метастаздар Төмен Өте жоғары, атипиялық
митоздар көп
Митоздық белсенділігі Жоғары Өте төмен кейде мүлде
ұқсамайды
Өзі дамыған тінге Өте сирек Жиі
гистологиялық ұқсастығы
Қайталануы Шамалы Өте жаман көбінесе
Организмге әсері интоксикация белгілері,
кахексия дамиды
Қатерсіз ісіктер
Әдетте ұзақ уақыт өседі және организмді
аса қауіпті өзгерістерге ұшыратпайды. Оларға
негізінен тіндік атипизм тән. Тіндік атипизмге
ісік құрамындағы паренхима мен строма
арақатынастарының бұзылуы, строманы
түзуші дәнекер талшықтарының әр түрлі
жуандықта болуы немесе олардың түрлі
бағытта ретсіз орналасуы, қан
тамырларының бір жерде көп, екінші жерде аз
болуы және т.б кіреді. Бірақ жасушалар
түзілісінде өзгерістер болмайды.
Қатерсіз ісіктер
Кахексия құрылымы
құрылымы
Кахексия қалыпты
тудырмайды
тудырмайды капсула қалыпты
және
капсула жасушаларға
және өлімге
өлімге түзіп
түзіп өседі
өседі
жасушаларға
ұқсас
әкелмейді.
әкелмейді. ұқсас келеді
келеді

ісік
ісік
ЕРЕКШЕЛІК- жасушалары
жасушалары
ЕРЕКШЕЛІК- дамыған
ТЕРІ дамыған және
және
клиникалық ТЕРІ сараланған
сараланған
клиникалық
көріністері
көріністері
жағымды
жағымды
алып айқындалған
айқындалған
алып құрылымды
тастағанда құрылымды
тастағанда атипизм
атипизм
Метастаздану
Метастаздану қайтадан
болмайды
қайтадан
болмайды өспейді
өспейді
Мезенхимадан өсетін қатерcіз ісіктер

Фиброма
Фиброма жетілген
жетілген талшықты
талшықты дәнекер
дәнекер тіннен
тіннен өсетін
өсетін қатерсіз
қатерсіз ісік.
ісік. Ол
Ол
теріде, теріасты шелінде, сүт безінде, жатырда, бұлшықет аралығында өсіп,бірте-
теріде, теріасты шелінде, сүт безінде, жатырда, бұлшықет аралығында өсіп,бірте-
бірте
бірте үлкейіп
үлкейіп көлденеңі
көлденеңі 4-5
4-5 см
см жетеді
жетеді
Липома - май тінінің қатерсіз ісігі.
Ол кесіп қарағанда сары немесе
ақшыл сары түсті. Липома көлемі
мен пішіні әртүрлі май
клеткаларынан түзілген. Егер
маймен бірге дәнекер тін өсіп кетсе
ісікті фибролипома деп атайды.
Липома құрамында қан жасаушы
элементтер болса оны
миелолипома дейді.
Лейомиома - бірыңғай
салалы бұлшықет ісігі, көбінесе
жатырда, асқазан-ішек
жолдарында кездеседі. Ісік
құрамында дәнекер тін басым
болса, ол ісік фибромиома
деп,қан тамырлары көп болса -
ангиомиома деп аталады.
Гибернома қоңыр май тәрізді өте сирек кездесетін ісік.
Қоңыр май қалдық-тары ұшырайтын жерлерде: омыртқа,
бүйрек, бүйрекүсті безі айналасында, жауырын аралығында,
мойында, қолтық астында дамиды.
Эпителийден пайда болатын арнайы даму орны жоқ
қатерсіз ісіктерге папиллома мен аденома жатады.

Папиллома
Папиллома Аденома
Аденома
Папиллома
Папиллома (латынша
(латынша papilla
papilla -- Аденома
Аденома –– безді
безді ағзалар
ағзалар
бүртік)
бүртік) жалпақ
жалпақ және
және өтпелі
өтпелі эпителиінен,олардың
эпителиінен,олардың өзектерінен
өзектерінен
эпителийден
эпителийден өсіп
өсіп шығатын
шығатын ісік.
ісік. өсетін
өсетін безді
безді ісік.
ісік. Ол
Ол
Ол
Ол теріде,
теріде, ауыз,
ауыз, мұрын
мұрын айналасындағы
айналасындағы тіндерден
тіндерден жақсы
жақсы
қуысында,
қуысында, көмейде,
көмейде, бүйрек
бүйрек шекараланған,үлкендігі
шекараланған,үлкендігі бірнеше
бірнеше
астауында,
астауында, қуықта,
қуықта, сүт
сүт миллиметр-ден,
миллиметр-ден, ондағы
ондағы
бездерінің
бездерінің өзектерінде,
өзектерінде, ми
ми сантиметрге
сантиметрге жететін,
жететін, жұмсақ
жұмсақ ісік.
ісік.
қарыншаларының
қарыншаларының ішінде
ішінде өседі.
өседі. Аденомалар
Аденомалар өсіпөсіп шыққан
шыққан
Папиллома
Папиллома көлденеңі
көлденеңі 11 жеріндегі
жеріндегі тіндерге
тіндерге ұқсас
ұқсас
сантиметрге
сантиметрге дейін
дейін болған
болған түінше
түінше құрылымдар
құрылымдар түзеді.
түзеді. Егер
Егер аденома
аденома
түрінде
түрінде кейде
кейде сабақшаға
сабақшаға ілінген
ілінген құрамында
құрамында эпителийден
эпителийден гөрігөрі
полип
полип тәрізді
тәрізді терінің
терінің не
не дәнекер
дәнекер тін
тін өсуі
өсуі басым
басым болса,
болса, бұл
бұл
шырышты
шырышты қабықтарының
қабықтарының ісікті
ісікті фиброаденома
фиброаденома деп деп атайды.
атайды.
үстінде
үстінде жайғасатын
жайғасатын ісік.
ісік.
ҚАТЕРЛІ ІСІКТЕР
Оларға негізінен жасушалық атипизм тән.
Оларды түзуші жасушалар өзі өсіп шыққан ағза не
тін жасушаларынан өзгеше болып
гетерологиялық ісіктер қатарына жатады. Қатерлі
ісік сылып тастағаннан кейін де қайта өсуі
мүмкін.
Қатерлі ісік айналасындағы тіндерге сіңе өсіп ,
әуел бастан метастаз береді. Метастаз деп ісік
жасушаларының алғашқы ісік ошағынан бөлініп
шығып басқа бір ағзаларда жаңа ісік түйінін түзуін
айтады. Метастаз дамуы өте күрделі құбылыс, ол
бірнеше кезеңдерден тұрады.
инфильтрацияланған өспе

капсуласы болмайды

жасушалық анаплазия

жетілмеген жасушалар
Е
Р
Е
алып тастағанда қайтадан өседі
К
Ш
Е Метастаздану байқалады
Л
І
К Кахексия тудырады
Т
Е
Р
І
өлімге әкеледі
Эпителийден туындайтын қатерлі ісікті рак деп атайды. Рак адамдағы
қатерлі ісіктің түрі. Рак түйін түрінде, не жайылма өскен, ақшыл
реңдегі ісік, ол қатты, кейде жұмсақ болады. Рактың бірнеше түрлерін
ажыратады:
1) орнықты рак - эпителий қабатының ішінде өсетін рак.
2) жалпақ клеткалы - терінің, шырышты қабаттардың жалпақ
не өтпелі эпителийінен өсіп шығатын рак.
3) безді - безді ағзалардың шырышты қабықтарының
призмалық немесе текше тәрізді эпителийінен өсіп шығатын рак.
4) шырышты - ісік клеткаларының көп мөлшерде сұйықтық
бөліп шығару-мен сипатталады.
5) солидті - аса тез өсетін ісіктер қатарына жататын,эпителий
клеткала-рынан түзілетін рак.
6) майда клеткалы - жетілмеген рактар қатарына жатып,
көбінесе өкпеде кездеседі.
7) фиброзды - сүт бездерінде,асқазанда көбірек кездеседі, өте
қатерлі, ерте метастаз беретін рак.
8) медулярлы рак - ми тәрізді ақшыл және жұмсақ ісік.
Мезенхиманың қатерлі ісіктері
Фибросаркома - дәнекер тіннің қатерлі ісігі, ол аяқ-
қолдың жоғарғы бөлігінде, жұмсақ тіндердің арасында
түйін түрінде байқалады.
Дерматофибросаркома - терімен байланысты ісік,
арқада, иықта және балтырда тері астынан томпайып тұрған түйін
түрінде байқалады.
Липосаркома - май тінінің қатерлі ісігі, кез келген жаста
кездеседі, ісік клеткаларының арасында бір ядролы және көп ядролы,
ерекше ірі, атипиялық клеткалардың болуымен ерекшеленеді.
Рабдомиосаркома - өте қатерлі ісіктердің
бірі, көптеген метастаз береді.
Ангиосаркома - қан тамырларынан
өсіп шығатын аса қатерлі ісік.
Остеосаркома - сүйектің қатерлі ісігі.
Ол негізінен ұзын сүйектерде кездеседі.
Хондросаркома - сирек кездесетін,
шеміршек клеткаларынан өсетін ісік.
Ісіктерді зерттеу әдістері:
Морфологиялық әдіс- дәрігер арнаулы құралдар
(гастроскопия, ларингоскопия, т.б.) арқылы немесе жай
көзбен көру арқылы тіннің патологиялық өсуінің сыртқы
көрінісін макроскопиялық тексеру арқылы анықтайды.

Микроскопиялық әдіс -биопсия арқылы және алынған тін
бөлігін зерттеу арқылы жүргізіледі. Осы әдістің арқасында
ісіктің өсу не өспеуі және қандай түрі екендігін анықтауға
болады.

Цитологиялық әдіс- тін пункциясы арқылы
анықталады. Арнайы ине арқылы ісік жасушаларын
және сұйықтығы адам организмінен алынады.
IV. Пайдаланған әдебиеттер тізімі
1. Ө. Ығылманұлы «Ветеринариялық патологиялық
анатомия»
2. Х.С.Жумабеков,К.Ю.Дербышев « Жануарлардың
патологиялық анатомиясы»
3. Кожабеков З.К., Отенов А.М. «Малдың
патологиялық физилогиясы. » Оқулық, Алматы. «Ана
тілі», 1992ж.
4. «Патологическая физиология сельско-хозяйственных
животных.» С.И.Лютинский .

Ұқсас жұмыстар

Эндокриндік мүшенің қатерлі және қатерсіз ісіктер

Сүт безінің ісіктері

ПАТОЛОГИЯЛЫҚ АНАТОМИЯ

Қатерсіз ісіктер

Ісіктің түрлері

Қатерлі ісіктер. Қатерсіз ісіктер

Жатыр мойны ісігі

Мезенхиманың қатерлі ісіктері

Ісік клеткаларын зерттеу әдістері

Қатерлі және қатерсіз ісіктер

Пәндер