Қояндардың ұстау жүйелері

Презентация қосу

Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі
Семей қаласының Шәкәрім атындағы мемлекеттік
университеті

СӨЖ
Тақырыбы: Қояндар және терісі бағалы аң фермаларын
жобалаудың санитарлық-гигиеналық нормалар
Жоспар:
I. Кіріспе бөлім
II. Негізгі бөлім:
Қояндардың ұстау жүйелері
Бағалы терілі аңдарды ұстау гигиенасы және
фермаларын жобалаудың санитарлық-гигиеналық нормасы
Бағалы терілі аңдарды азықтандыру гигиенасы
III. Қорытынды бөлім
IV. Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Қояндар (лат. Leporidae)
– сүтқоректілердің бір тұқымдасы.
Бұлардың ішінде тез жүгіруге, ін қазуға,
жүзуге, ағашқа өрмелеуге бейімделген
түрлері кездеседі. Салмағы 0,1 – 4,5 кг,
дене тұрқы 12 – 75 см, шөп, ағаш
қабығын, бүршігін, бұтағын жейді.
Жылына 4 рет 2 – 8 (кейде 15) көжек
туады. Тұрақты іні болмайды, көжегі
жүндес, бірден жүріп кететіндей жетіліп
туылады, бірнеше күннен кейін өзі
қоректенеді. Үй қояны ғана ін қазады,
топ-топ болып тіршілік етеді. Көжегі көзі
ашылмай, өте дәрменсіз, қызылшақа
болып туылады. Кәсіптік маңызы бар,
әуестік үшін де ауланады. Қоянның
кейбір түрлері жайылымға, жеміс
бағына, жас орманға үлкен зақым
келтіреді. Кейбіреулері індет таратады.
Қазақстанда кездесетін 3 түрі (ақ қоян,
құм қоян, ор қоян) бар.
Қояндардың гигиенасы

Үй қояндарын өсірудің маңызы оның биологиялық ерекшеліктерімен
байланысады. Қояндар өте тез өсетін, басқа малдар мен салыстырғанда
шағылысқа келу мерзімі ерте туатын және аналық қоян жылдың әр кезінде
күйті келіп, шағылысқа түсе алады. Онымен қоса бір аналықтан жыл ішінде
25-30 бас көжек алуға болады, яғни әр аналықтан 80-100 кг құнды, жұғымды ет
және бағалы 30-35 қоян терісін алады. Сол сияқты қояндар, басқа үй
малдарына қарағанда, сыртқы ортаның әсерлеріне өте сезімтал келеді де,
әртүрлі тосын жағдайларға үрейленіп, стресске ұшырайды.
Қояндардың ұстау жүйелері

Үй
Үй қояндарын
қояндарын ұстау
ұстау үшін
үшін
әртүрлі
әртүрлі конструкциялы
конструкциялы
торкөзді
торкөзді клеткалар
клеткалар
пайдаланады.
пайдаланады. Клеткаларды
Клеткаларды
орналастыратын
орналастыратын жерлеріне
жерлеріне
байланысты
байланысты қояндарды
қояндарды
мынандай
мынандай ұстау
ұстау жүйелеріне
жүйелеріне
бөледі.
бөледі.

Сыртқы
клеткаларда (ашық
Арнайы сарайлар Жабық қоян
– шедтарда қораларында
аспан астында)
Сыртқы клеткаларда
ұстау кездерінде қояндарды
ашық аспанның астында немесе
жабық қалқандарда жыл бойы
әртүрлі типті клеткаларды
қойып, сонда азықтандырып
өсіреді. Бұл тәсілмен ұстағанда
қоян организмі шынығып,
денсаулығы артып, жүнінің
сапасы жақсарады. Бірақ мұндай
жүйеде ұстағанда ауа райының
қолайсыз мерзімдерінде, әсіресе
қыста, тудырып өнім ала
алмайды.
Арнайы сарайларда (шед) ұстағанда екі қатарлы, бір-біріне беттерін
қаратып, бір немесе екі қабатты клеткаларды, жергілікті арзан материалдардан,
ұзындығы 50-70 м дейін, ені – 2,5-3 м қылып салынған шедтердің ішіне қойып соған
жекелеме немесе шағын топпен қояндарды орналастырады. Екі қатарлы орналасқан
клеткалардың ортасынан 1,2-1,5 м жол қалдырып, төбесі шатырлы болып жабылады.
Бірінші қабаттың клеткалары жерден 40-60 см биіктікте аяқтарға тұрғызады да, астынан
түскен көңді жинап алатын арықтар (канал) қалдырады. Әр клетка екі бөліктен: кіші
ұялы, үлкен – азық бөлімнен тұрады. Кіші бөлігінің қабырғалары тұтас материалдардан
жасалып, ортасындағы бөлігінде қоян кіріп-шыға алатын тесік қалдырып, ішіне
40*50*20 см фанерден жәшік қояды да құрғақ төсеніш (солома, жапырақ) материалмен
толтырады. Азық бөлігінің алдыңғы қабырғасы және асты тор көзді болады да, алдыңғы
бетінің іш жағынан азық науасы мен су құбырын орнатады. Екінші қабаттағы
клеткалардың еденінің асты болып, біріншілерінің төбесі есептеледі де, шедтің
сыртынан келіп, ашып көңді жинап алатын сырмалы бір тақтай бойындай, саңылау
қалдырылады.

Ортаңғы жолдың жоғарғы жағына аспалы, жылжып тұратын азық салатын жәшік
ілінеді. Қояндарды сарайда ұстау күннің аязы мен жауын-шашындарынан қояндарды
сақтайды да, мұндай тәсілмен ұстағанда жылдың ауыспалы мезгілдерінде де (күз,
көктем) оларды төлдетіп, өнім алуға болады.
Қоян қораларында ұстау жүйесі кезінде әртүрлі арзан материалдардан,
көбінесе кірпіштерден, шлак, саз құймалардан, сирек самандардан жылыланған
қоралар тұрғызып, ішіне бір типті (размерлі) тоттанбайтын сым темірден жасалған
клеткаларды бірнеше қатарлы қылып, көбінесе бір қабат, ал жас қояндар үшін 2-5
қабатқа дейін орналастырады.
Ірілендірілген қоян шаруашылықтарында, жыл бойында ұздіксіз ет алынатын,
қояндарды асфальттанған немесе бетондаған едендері бар, ішінде тіреулері жоқ
жақсы жылыланған жабық қораларда ұстайды да, оның ішіне орналастыратын
клеткалардың едендерінің ауданы: көжектері мен аналық, бір аталық, 5-6 бас
өндірістік 3 айдан асқан жас қояндар үшін – 0,5 м2, ал бройлерлік көжектері мен бір
аналыққа – 0,7 м2 жасалады.
Көптеген қоян шаруашылықтарында
қояндарды бір ғана жүйемен ұстап
қана қоймай, әртүрлі жүйені кезекпен
пайдаланады. Мысалы, еттік жас
қояндарды күннің қатты суығына
дейін далада клеткаларда, ал
ауыспалы мезгілдерде шедтерде
ұстаса, аналық қояндарды қыста
Жабық қораларда ұстағанның жоғарғы
нәтижелі болуы оның микроклиматының қорада клеткаларда ұстап, қосымша
негізгі көрсеткіштері температурасы, көжектетіп өнім алады.
ылғалдылығы, ауа қозғалысының
жылдамдығы, тағы басқа зиянды газдардың
мөлшері қояндардың физиологиялық
ерекшеліктеріне сәйкес, нормативке
негізделуіне байланысты болады.
Қоян қораларынан көңді (әр тәулікте бір
реттен кем емес) қырғыш транспортерлермен
жинап, автокөлікке тиеп шығарып отырады.

Ауа алмастыру қоян қораларында
механикалық жүйемен жасалады. Қыс
айларында қоян қораларын жылыту электірлі
каллориферлер мен ауа алмастыру жүйесімен
Қоян қораларындағы микроклимат

Қояндарға
Қояндарға таза
таза ауаның
ауаның жетіспеушілігі
жетіспеушілігі өкпе
өкпе Ауаның
Ауаның суық
суық кездерінде,
кездерінде, қорадағы
қорадағы
ауруларының
ауруларының тууына
тууына және
және жалпы
жалпы оның
оның қозғалысының
қозғалысының жылдамдығы
жылдамдығы ––
резистентілігінің
резистентілігінің төмендеуіне
төмендеуіне апарып
апарып 0,05-0,25
0,05-0,25 м/сек
м/сек аспаса,
аспаса, жаз
жаз
соғады.
соғады. Қояндар
Қояндар төменгі
төменгі температураны
температураны да да айларында
айларында 0,5-0,7 м/сек дейін болып,
0,5-0,7 м/сек дейін болып,
(минус
(минус 30
30 С
С дейін),
дейін), жоғарғы
жоғарғы температураны
температураны ауыспалы
ауыспалы мезгілдерде
мезгілдерде –– 0,3-0,5
0,3-0,5 м/сек
м/сек
да
да (+30)
(+30) жақсы
жақсы көтереді,
көтереді, бірақ
бірақ ылғалдық
ылғалдық болуы
болуы керек.
керек.
жоғары,
жоғары, қора
қора іші
іші сыз,
сыз, өтпелі
өтпелі жел
жел болса,
болса, тез
тез
әртүрлі
әртүрлі ауруларға
ауруларға шалдығады.
шалдығады. Жоғарғы
Жоғарғы Қоян
Қоян қораларындағы
қораларындағы
салыстырмалы
салыстырмалы ылғалдылық
ылғалдылық 80
80 %
% асса,
асса, жарықтандырудың
жарықтандырудың тәулігіне
тәулігіне
төменгі
төменгі температурада
температурада өкпе
өкпе ауруына
ауруына ұзақтығы
ұзақтығы 16-18
16-18 сағат,
сағат, ал
ал
ұшыратса,
ұшыратса, төменгі
төменгі ылғалдылық
ылғалдылық (40-50
(40-50 %)
%) жарықтың
жарықтың шамасы – 50-70 люкс,
шамасы – 50-70 люкс,
жоғарғы бордақылауға
бордақылауға арналған
арналған қояндарға
қояндарға ––
жоғарғы температурада
температурада терісін
терісін кептіріп,
кептіріп,
төзімділігін 10
10 люкске
люкске дейін.
дейін.
төзімділігін нашарлатады.
нашарлатады.
Аңдарға арналған фермаларды бағытына
байланысты екі түрге бөледі:

Өнімдік
Тұқымды фермалар фермалар –
– жас тұқымды бағалы аң
андарды өсіріп терілерін алуға
дамытуға және және нутрий
бұрынғыларын
жаңарту мен
фермалары-ет
айналасатындар өндіру мен
шұғылданады.
Бағалы терілі аңдарды ұстау гигиенасы
Аңдар өсіру мен айналасатын шаруашылықтар қатынастар шектелген, жабық типті
болуы керек. Ондай шаруашылықтың территориялары тұтас немесе тор көзді әртүрлі
материалдармен қоршалып, қоршаудың төменгі басы кем дегенде 30 см жерге
сіңірілген болады. Қорғанның биіктігі түлкілер және поляр түлкілері (песец) үшін 2 м
кем болмай, жоғарғы басының қалқыны болса, норка мен бұлғындар үшін қоршау
биіктігі 1,5 м болып, оның орта тұсында, аңдардың өрмелеп шығып кетпеуі үшін,
жылтыр, тайғақ материалдан жолақ жол жасалады. Таулы және қары қалың түсетін
аймақтарда барлық андардың түрлеріне арналған фермалардың қорғандарының
биіктігі – 2,5 м жасалады.
Бағалы терілі аңдарды ұстау тәсілдері де үй қояндарын ұстайтын жүйелеріндей
(сыртқы ауада клеткаларда, шедтерде және қораларда) болады. Оларға арналған
қоралар мен технологиялық элементтердің размерлері мен орындарының нормативті
көрсеткіштері ұстау жүйелері және андардың түрлі мен физиологиялық
ерекшеліктеріне байланысты әртүрлі болады.
Бұлғындар, норкалар, түлкілер, сол сияқты поляр түлкілеріне арналған сарайлар
(шедтер) сыртқы ұзын бойымен төбенің карнизінен (қабырғаның жоғарғы ернеуі)
серуен алаңының үстіне дейін және азық жолының бойы мен серуен алаңының
астыңғы ернеуінен жерге 20 см сіңірілген сеткамен (торкөз) тартып, қоршалады.
Аңдарды сарайларда ұстау, оларды ауа райының әртүрлі қолайсыз жағдайларынан
(жауын-шашын, аяз борандар) сақтап және азықтандыруды, көң тазалап, шығаруды,
сумен қамтамасыз етуді механикаландыруға мүмкіншілік тудырады.
Түлкілер мен песецтерге жеке тұруына арналған клеткалары екі бөлімнен
тұрады: үйшік және алаңша. Аңдарды желмен жауын-шашындардан сақтандыру
үшін, үйшіктің жан-жағынан саңылаусыз жабық қоршау болса, ал алаңшаның
қоршауы-торкөзді сетка болады. Сетканы бағанаға немесе рамаға жерден
биіктігін 0,7-0,8 м қылып, керіп тастайды. үйшіктің алаңша мен жалғасатын
қабырғасынан, аңның кіріп-шығуына арналған тесік (20*20см) қалдырады да, ал
алаңның азық-көң жолы жағынан, аңдарды қамап отыруға арналған есік жасайды
да, оған су құбыры мен азық науасын орнатады.

Түлкілер мен песецтердің ұрғашысына арналған клеткалар төрт бұрышты
параллелипипед тәрізді сеткалы (торкөзді) рамалардан жасалады. Күшіктейтін
және күшіктерді азықтандыру мезгілдерінде клеткалардың ішіне ұялы үйшік
қояды, үйшіктің қабырғасы тұтас болады да, бір қабырғасында аңның клеткаға
қатысатын тесігі (лаз) болады. Үйшіктің төбесі немесе бір қабырғасы күшіктерге
бақылау жасап, үйшіктегі ұяның төсенішін құрғатып ауыстырып отыруға
ашылатын болуы керек.

Норкалар мен бұлғандардың жекелеме клеткалары сеткалы төрт бұрышты
параллелепипед тәрізді алаң мен жабық үйшіктен тұрады. Үйшіктен аңдардан алаңға
шығуына тесік қалдырылады. Үйшіктің төбесі екі қабатты: бірінші – үстіңгісі
тұстас тақтайдан болады да, жылжымалы қылып жасайды, екіншісі – сеткалы
көтеріп ашатындай болады. Үйшіктің еденіде екі қабатты: үстіңгі тұтас ағаштан,
ал астыңғысы-торкөзді-жиналмалы болады. Клетканы азық науасымен және су
құбыры мен жабдықтайды. Нутриларға арналған жекелеме клеткалар үйшіктен,
алаңнан және су қоймасынан бассейн (немесе бассейнсіз) тұрады.
Бағалы терілі аңдарды азықтандырудың
гигиенасы
Барлық бағалы терілі аңдар-ет қоректілері
болады да, тек нутрилар-өсімдіктер мен
көректенеді. Нутрилердің көректенуі үй
қояндарыныкі мен сәйкес келеді. Олар дәнді,
бұршақты азықтарды, жемді тамыр-түйнектілерді,
қант қызылшасының қоспасы (жом) т.б.
қоректенеді.
Ет қоректі аңдардың рационына мал өнімдері
және өсімдік азықтар кіреді. Клеткалы аңдардың
фермаларында азықтарды нормалау, өңдеу және
дайындау өте маңызды орын алады. Бағалы терілі
аңдарды көректендіру үшін ет, балық, сүт
өнімдері пысқан немесе шикі күйінде, көк
өністер, дәнді өнімдер, витаминді құрама
қоспалар пайдаланады. Бұл азықтарды ұнтақтап,
кесіп, арнайы машинкалардың көмегімен
араластырып су қосып немесе құрғақтай түрінде
аңдардың сұранысына қарай қоректендіреді.
Органолептикалық көрсеткіштері (иісі, түсі, концентрациясы т.б.) қалыпты болса,
ірі қара, жылқы және елік еттерін аңдарға шикі түрінде пайдалануға болады. Шошқа
етін, аңдарға Ауеска ауруының жұқпауы үшін, температура мен өңдеп барып береді.
Норкалар мен бұлғындарға қой еттері мен мүшелерін, энцефалопатия мен ауырмас
үшін, пысырылған түрінде береді, түлкілер мен песецтерге және күзендерге, олар
бұл ауру мен ауырмайтын болғандықтан, шикі қалпында бере береді. Бұзау және
қоян еттерін, пастереллез және сальмонеллез аурулары мен ауырмау үшін, пысқан
түрінде береді. Лажсыз сойылған малдардың еттерін, сол сияқты сойылған түлкілер,
песецтер және бұлғандардың ұшаларын тек ыстық температуралық өңдеуден
өткізгеннен кейін ғана аңдарға беруге болады. Есейген аңдар мен тұқымсыз жас
күшіктерге тәулігіне бір рет, ал тұқымдық күшіктер мен буаз аналықтарға – 2 рет
күніне азық беріп және су мен қамтамасыз етіп отырады.

Аңдарды еркінше азықтандыру қаралған. Арыған аңдарда жиі ішек-қарын
аурулары, туберкулез және бауырдың аурулары кездеседі. Аңдарды көбінесе ұзақ
уақыт көміртекті (углевод) азықтары жетіспеген рациондар мен көректендірсе,
күшіктердің өсуі тежеліп және жүндерінің сапасы төмендейді. Түлкілер мен
песецтердің азығында витамин С жетіспегенде қызыл-табан деген ауру пайда
болады. Аңдар көбінесе майда ергіш витаминдерге А, Д, Е және суда еритін В1, В2,
РР, биотин, аскорбин қышқылына өте жоғары сұраныстары болады.
IV. Пайдаланған әдебиеттер тізімі

1. Гершун В.И., Муслимов Б.М. Ветеринарная
гигиена. Учебное пособие.Алматы,Қайнар, 1994.
2. Храбустовский И.Ф., Демчук В.М., Онегов А.П
Практикум по зоогигиене. Уч.пособие Москва,
Колос, 1984.
3. Мырзабеков Ж.Б. Сагындықов Қ.А. және т.б.
Ветгигиена. Лабораториялық-практикалық
сабақтардың методикалық нұсқаулары. Алматы,
2005
4. Интернет желісі

Ұқсас жұмыстар

ҚОЯН ГИГИЕНАСЫ

Қояндарды ұстау

Қоян және терісі бағалы аңдар

Бұрғылау кемелері

Жылқы оксиурозы

Ірі қара малының гигиенасы

Ірі қара малдарының гигиенасы

Қоян шаруашылығы өнімдерін жұқпалы аурулар кезінде ветеринариялық-санитариялық сараптау

Қоян шаруашылығы өнімдерін жұқпалы аурулар кезінде сарапталуы. ветеринариялық-санитариялық сараптау. Қоян сойыс өнімдерін жұқпалы емес аурулар мен жалпы және жергілікті патологиялық үрдістер болғанындағы ветеринариялық-санитариялық

Құстар гигенасы

Пәндер