Партиялық жүйелер

Презентация қосу

Саяси партиялар мен
Қазақстанның партиялық
жүйесі. ҚР-ның саяси
партиялар туралы Заңы және
оның маңызы
САЯСИ ПАРТИЯЛАР МЕН ПАРТИЯЛЫҚ
ЖҮЙЕЛЕР, ҚОҒАМДЫҚ-САЯСИ
ҚОЗҒАЛЫСТАР ЖӘНЕ ҰЙЫМДАР

ЖОСПАРЫ:
1. Саяси партияның табиғаты мен белгілері.
2. Саяси партияның құрылымы және қызметі.
3. Саяси партиялардың жіктелуі және
партиялық жүйелер.
4. Саяси партиялардың қаржылану жолдары.
1. Саяси партияның табиғаты мен
белгілері.
«Партия» ұғымының Антика дәуірінде
этимологиясы латын (Ежелгі Греция және
тіліндегі «pars» - Ежелгі Рим) партия
бөлшек деген белгілі бір әлеуметтік
сөзінен шығады. топтың мүдделерін
жақтайтын адамдар
тобын білдірген.
1. Саяси партияның табиғаты мен
белгілері.
Бүгінгі біздің түсінігіміздегі саяси партиялар
Еуропада ХІХ ғасырдың екінші жартысында пайда
бола бастады. Бірақ Еуропалық саяси партиялар да
бірден бүгінгі дәрежесіне келе қойған жоқ.

Мәселен, неміс ойшылы М.Вебер саяси
партиялардың дамуының мынадай кезеңдерін
көрсетеді:
1) Аристократиялық үйірмелер;
2) Саяси клубтар;
3) Бұқаралық партиялар.
Фот
Фот
Саяси партиялардың қалыптасуына және
дамуына мынадай факторлар өзіндік
әсерлерін тигізген:

1) Ұлттық сана-сезімнің оянуы;

2) Жалпы ұлттық революция;

3) Қоғамдық-саяси ұйымдар мен
бірлестіктердің құрылуы (кәсіподақтар);

4) Жаппай сайлау құқығының берілуі.
1. Саяси партияның белгілері.
Өзге саяси ұйымдардан саяси партияны ажырату
мақсатында батыс саясаттанушылары Дж. Лапаломбара
мен М.Вейнер оның басты төрт белгілерін көрсетеді:
Саяси партия дегеніміз мемлекеттік билікті қолға
алуға немесе билік жүргізуге қатынасуға
бағытталған, ортақ мүдде, бір идеология негізінде
құрылған адамдардың ерікті одағы

1) Партия нақты бір идеологияны білдіреді;
2) Адамдардың ұйымдасқан ерікті, әрі ұзақ мерзімді одағы;
3) Партияның мақсаты - саяси билікке келу және оны уысында ұстап
қалу;
4) Қоғамның белгілі бір әлеуметтік топтарының мүдделерін саясатта
танытып, сол үшін күресе алуы.
2.Саяси партияның құрылымы
және қызметі.
Саяси партияның құрылымы мыналардан тұрады:
• 1. партиялық аппарат;
• 2. қатардағы мүшелер;
• 3. партияның жақтастары.
Француз әлеуметтанушысы М.Дюверже бойынша
саяси партия құрылымы мыналардан тұрады:
• 1) партиялық аппарат;
• 2) партия активтері;
• 3) партия мүшелері;
• 4) партияға жылы қараушылар.
2.Саяси партияның құрылымы
және қызметі.
К. фон Бейме саяси партияның мынадай
төрт қызметін ажыратады:
1. Мақсатты айқындау. Идеология мен
бағдарламаларды құра отырып саяси
партиялар азаматтарға альтернативті жол
көрсетеді;
2. Қоғамдық мүдделерді топтастыру және
білдіру;
3. Азаматтарды саяси әлеуметтендіру және
мобилизациялау;
4. Билік етуші элита мен үкімет құрамын
жасақтау.
3.Саяси партиялардың жіктелуі және
партиялық жүйелер.
Француз ғалымы М.Дюверже саяси партияны
сайлаушылар мен белсенділер санына қарай екіге бөлген:
1.Кадрлық: (Сайлаушылардың 10 пайызы ғана болатын
мүше саны аз, ұйымдастырушылық жағынан жоғары
деңгейде. Әр мүшесінің партиялық билеті бар. Мүшелік
жарна төлейді. Жарғысын мүлтіксіз орындайды. М: ГФР-
дің Христиандық-демократиялық одағы, Жапония
либералдық -демократиялық партиясы, Француз
коммунистік партиясы).
2.Бұқаралық: (Сайлаушылары көп, мүшелері
белсенділері де көп. Партиялық билеті жоқ мүшелік жарна
төлемейді. Мысалы: Ұлыбританияның Лейбористер
партиясы, АКШ-тың республикалык және демократиялық
партиялары).
3.Саяси партиялардың жіктелуі.
Ресми заңға сәйкестігіне қарай саяси
партиялар жіктеледі:

1) Ресми(легалды) партиялар;

Ресми партия - жұмысын ашық жүргізеді.
Қоғамдық саяси өмірге қатынасуына заң жүзінде
рұқсат етіледі. Мемлекеттік тіркеуден өтеді.
Яғни, Конституцияға, Саяси партиялар мен
қоғамдық бірлестіктер туралы заңға қайшы
келмейтін, ресми тіркеуден өткен партияларды
айтамыз.
3.Саяси партиялардың жіктелуі.
Ресми заңға сәйкестігіне қарай саяси
партиялар жіктеледі:

2) Жартылай ресми(легалды) партиялар;

Жартылай ресми партия - формалды түрде рұқсат
етілген, тек кейбір жұмысына шек қойылған. Олар
саяси билік үшін таласқа түсе алмайды.
Яғни, Конституцияға қайшы келмейтін, алайда,
Саяси партиялар мен қоғамдық бірлестіктер
туралы заңның талаптарына жауап бермейтін
партияларды айтамыз.
Фот
3.Саяси партиялардың жіктелуі.
Ресми заңға сәйкестігіне қарай саяси
партиялар жіктеледі:

3) Құпия(легалды емес) партиялар.

Құпия партиялар - заң бойынша тыйым салынған,
жұмысын жасырын жүргізетін партиялар. Яғни,
Конституцияға, Саяси партиялар мен қоғамдық
бірлестіктер туралы заңға қайшы келтін, ресми
тіркеуден өтпеген, сот шешімі бойынша ҚР-ның
аумағында жұмыс істеуге тыйым салынған
партияларды айтамыз.
Соттың шешіміне сәйкес ҚР-ның аумағында тыйым салынған
террористік және экстремистік діни ұйымдардың тізімі:
• Соттың шешіміне сәйкес Қазақстан Республикасының аумағында тыйым салынған террористік және экстремистік діни
ұйымдардың тізімі:
• І. Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының 2004 жылғы 15 қазандағы шешімі негізінде:
• 1. «Аль-Каида»
2. «Шығыс Түркістандағы исламдық қозғалыс»
3. «Өзбекстандағы исламдық қозғалыс»
4. «Күрд Халық Конгресі» («Конгра-Гел»)
• ІІ. Жоғарғы Соттың 2005 жылғы 15 наурыздағы шешіміне сәйкес:
• 5. «Асбат аль-Ансар»
6. «Братья-мусульмане»
7. «Талибан» қозғалысы
8. «Боз гурд»
9. «Орталық Азиядағы Жамаат моджахедтер»
10. «Лашкар-е-Тайба»
11. «Әлеуметтік реформалар Қоғамы»
• ІІІ. Астана қаласы сотының 2005 жылы 28 наурыздағы шешіміне сәйкес:
• 12. «Хизб-ут - Тахрир» ұйымы
• ІV. Астана қаласы сотының 2006 жылы 17 қарашадағы шешіміне сәйкес:
• 13. «АУМ Синрикё»
14. «Шығыс Түркістан азат ету ұйымы»
• V. Астана қаласы сотының 2008 жылғы 5 наурыздағы шешіміне сәйкес:
• 15. «Түркістан ислам партиясы».
• VІ. Атырау қаласы сотының 2011 жылғы 25 қазандағы шешіміне сәйкес:
• 16. «Джунд-аль-Халифат»
• VII. Шығыс Қазақстан облысы арнайы ауданаралық экономикалық сотының 2012 жылғы 7 маусымдағы шешіміне сәйкес:
• 17. РҚБ «Сенім. Білім. Өмір»
• VIII. Астана қаласы Сарыарқа аудандық сотының 2013 жылғы 26 ақпандағы шешіміне сәйкес:
• 18. «Таблиги джамагат»
• IX. Астана қаласы Сарыарқа аудандық сотының 2014 жылғы 18 тамыздағы шешіміне сәйкес:
• 19. «Ат-такфир уаль-хиджра»
• XIІ. Астана қаласы Есіл аудандық сотының 2015 жылғы 15 қазандағы шешіміне сәйкес:
• 20. «Ислам мемлекеті».
• 21. «Ан-Нусра фронты».
3. Партиялық жүйелер.
Бүгінгі саяси ғылымда саяси партияларды
шынайы саяси билікке қатысатын
партиялардың санына қарай топтастыру кең
тараған. Осыған сәйкес саяси партияларды
мынадай жүйелерге бөледі:
1. Бірпартиялық жүйе;
2. Екіпартиялық жүйе;
3. Көппартиялық (Мультипартизм) жүйе.
1. Бірпартиялық жүйе
1. Бірпартиялық жүйе. Қоғамның саяси жүйесінде бірпартияның ғана
үстемдігі мойындалады. Мысалы: КСРО, КХДР, Куба.

2.Квазикөппартиялық жүйе – нақты бір партия болады,
көппартиялылықты өтірік көрсету үшін «қуыршақ» партиялар
құрылады. (Социализм кезеңінде Польшада, ГДР-да орын алған);

3.Үстемдікке ие бір партиялық жүйе – қоғамда саяси билікке
таласушы көптеген партиялар болуы мүмкін, алайда ондаған жылдар
бойы билікке иелік етеді және халық арасында жоғары беделге ие
партияның болуы (Мысалы, Швецияның Социал-демократиялық
партиясы, Жапон елінің Либеральдық – демократиялық партиясы,
және т.б.).
2. Екіпартиялық жүйе.
Мемлекеттің саяси жүйесінде екіден көп саяси
партиялардың болуына қарамастан билікке
таласады және келеді негізгі екі партия.
Бипартизм көбінесе англо-саксондық елдерде
тараған. Мысалы: АҚШ, Ұлыбритания және т.б.
елдер. Фот
о

Екі жарым партиялық жүйе. Қоғамның саяси
жүйесіндегі негізгі екі партиямен қатар белгісіз бір
партияның билікке келуі. Мысалы: Германиядағы
СДПГ мен ХДС / ХСС партияларымен қатар
билікке СвДП «жасылдар» партиясы келді.
3. Мультипартизм.
3. Көппартиялық(Мультипартизм) жүйе - тең
дәрежелі бірнеше партиялардың билік үшін
күресінен туындайды. Мысалы: Қазақстан,
Рессей және т.б. елдерде.
1. «Нұр Отан» Халықтық демократиялық
партиясы
• «Нұр Отан» республиклық саяси партиясы 1999 жылы
қаңтарда құрылып, сол жылдың 12 ақпанында Қазақстан
Республикасы Әділет министрлігінде тіркелген.
• Партия мүшелерінің саны шамамен 800 000 адамды
құрайды.

НАЗАРБАЕВ ҚҰЛ-МҰХАММЕД
Нұрсұлтан Әбішұлы Мұхтар Абрарұлы
Қазақстан Республикасының Президенті,
"Нұр Отан" ХДП Төрағасының Бірінші
"Нұр Отан" ХДП Төрағасы
орынбасары (2015ж.)
2. «Ауыл» Халықтық-демократиялық
патриоттар партиясы
• Қазақстандағы президентшіл екі партия – «Ауыл» партиясы мен
Патриоттар партиясы бірігіп, «Ауыл» Халықтық-
демократиялық патриоттар партиясы деген атаумен жаңа
саяси ұйымды дүниеге келді (2015ж.).

Әли Бектаев
Партия төрағасы
3. Қазақстанның «Ақ жол» демократиялық
партиясы
Партия 2002 жылы 3 сәуірде тіркелген.
Партия мүшелерінің саны 180 000 адамды құрайды.

Перуашев Азат Тұрлыбекұлы
Партия төрағасы.
4. Қазақстанның коммунистік Халықтық
партиясы
• Мемлекеттік тіркеуден 2004 жылы 21
маусымда өткен. Тіркелу кезінде партия
құрамында 90 000 адам болды.
• Партия мүшелерінің саны қазір 81 000
адамға тең.

Ахметбеков Жамбыл Аужанович Тұрғын Ысқақұлы Сыздықов Легкий Дмитрий Максимович
Орталық комитетінің хатшысы Орталық комитетінің хатшысы Орталық комитетінің хатшысы
5.Бірлік саяси партиясы

• Партия 2003 жылғы 6 қазанда
тіркелген.
• Партия мүшелерінің саны 72 000
адамды құрайды.
• ҚР ӘМ Тіркеу қызметі және құқықтық
көмек көрсету комитеті 2013 жылғы
17 маусымда «Руханият» партиясы
ҚБ «Бірлік» саяси партиясы ҚБ-не
мемлекеттік қайта тіркеуден өткізді .

Партия төрағасы

Сұлтанғалиев
Серік
6. Жалпыұлттық социал-демократиялық
партиясы
• Партия 2009 жылы 24 қазанда тіркелген.
• Құрамы 140 000 адамнан тұрады.

Төрағасы: Тұяқбай Жармахан Айтбайұлы
7.Қазақстанның "АЗАТ" Демократиялық
партиясы
• Партия 2009 жылы 24 қазанда тіркелген.
• Құрамы 140 000 адамнан тұрады.

Төрағасы: Әбілов Болат Мұқышұлы.
4. Саяси партиялардың қаржылану
жолдары:
• 1) Өзін өзі • 2) Демеушілік;
қаржыландыру
(мүшелік ақы, жалға
беру және т.б.);

• 3) Мемлекеттік қаржыландыру:
• тікелей
• жанама.

Ұқсас жұмыстар

Саяси партиялар, партиялық жүйелер және қоғамдық - саяси қозғалыстар

САЯСИ ПАРТИЯНЫҢ ҚҰРЫЛЫМЫ

Саяси партиялардың қызметтері

Саяси партиялардың түрлері

Қазақстандық көппартиялық жүйенің қалыптасуы жə не ҚР саяси партиялары

Партиялық жүйе

1920-1930 жылдарыңдағы кеңестік Қазақстан

ПАРТИЯНЫҢ Қоғамның саяси жүйесін қалыптастыруға қатысу

ПАРТИЯЛАРДЫҢ САЯСИ

Демократиялық партиясы

Пәндер