Қызыл кітабына енген өсімдіктер мен жануарлар

Презентация қосу

Қазақстанның
Қызыл кітабына
енген өсімдіктер
мен жануарлар
Қызыл кітапқа тіркелген өсімдіктер
тізімі — Қазақстан өсімдіктер әлемінің асыл
қазынасы. 140 түрдің таралуы, олардың
қорғау мен мәдени түрде өсірілуі жайлы
мәліметтер берілген.
Өткен ғасырдың 60 - шы жылдарында
адамзат алдында өсімдіктер әлемінің
қорғауға тікелей кірісу туралы мәселе
туындады. Дүние жүзі көлемі және жекелеген
мемлекеттер ішінде жануарлар мен
өсімдіктерді қорғау туралы комиссиялар
құрылып, сирек кездесетін және құрып бара
жатқан түрлер тізімі жасалды.
Қызыл кітап - бұл қауіп - қатер
дабылы. Түрдің бұл кітапқа енгізілуі,
оған ерекше көңіл бөлу керек
екендігін білдіреді, көбіне арнайы
қорғау шаралары қажет, әйтпесе
түрдің мүлдем жоғалып кетуі мүмкін.
Қазақстан үкіметі 1978 жылдың
қаңтарында Қызыл кітапты құру
туралы қаулы шығарды. Мүк, қына,
санырауқұлақтарды қосқанда,
құрамында 300 түрден аса
өсімдіктер бар кітап, 1981 жылы
акедемик Б.А.Быковтың
жетекшілігімен жарық көрді .
Қызыл кітапқа енгізілген өсімдік ерекше қорғауға
алынады. Оларды жинауға тыйым салынған (тек
ерекше жағдайда арнайы рұқсатпен ғана). Қызыл
кітапқа енгізілген өсімдіктерді заңсыз жинаса немесе
зақымдаса, әрбір данасына 360 теңге айып төлейді )
2001 жылы 12 қыркүйектегі №1186 Қазақстан
Республикасы Үкіметінің Қаулысы).
қ ғ ғ
ө ү
ү
Қ ғ ғ
қ ғ қ
қ ғ
Дәрілік өсімдіктер
ұ
Қызыл кітапқа енген жан-жануарлар
“Қазақстанның Қызыл кітабы”
– Қазақстан Республикасы
аумағында жойылып кету
қаупі төнген және сирек
кездесетін жануарлар мен
өсімдіктердің сипаттамасы
берілген арнайы басылым.
1978 жылдан шығарыла
бастады. Оның омыртқалы
жануарларға арналған бірінші
бөлімі жеке кітап болып 1978
жылы жарық көрді.
“Қазақстанның Қызыл
кітабының” екінші бөлімі 1981
Бірінші басылым
“Қазақстанның Қызыл кітабының” бірінші басылымына
тіркелген өсімдіктер мен жануарлар түрлері екі категория
бойынша: А категориясы – жойылып кету қаупі төнген
түрлер; Б категориясы – сирек кездесетін түрлер деп
берілді. “Қазақстанның Қызыл кітабының” жануарларға
арналған бірінші басылымында омыртқалы жануарлардың
87 түрі:
•балықтың 4,
•қосмекенділердің 1,
•бауырымен жорғалаушылардың 8,
•құстардың 43,
•сүтқоректілердің 31 түрі тіркелді. 1991 ж.
Екінші басылым
“Қазақстанның Қызыл кітабының” толықтырылған
екінші басылымы шықты. Кітаптың екінші
басылымына омыртқалы жануарлардың 129 түрі мен
түр тармақтары тіркелді. Онда балықтардың 16,
қосмекенділердің 3, бауырымен жорғалаушылардың
10, құстардың 58, сүтқоректілердің 42 түрі мен түр
тармақтары туралы мәліметтер берілген.
“Қазақстанның Қызыл кітабының” екінші
басылымында алғаш рет омыртқасыз жануарлардың
105 түрі берілді, онда жәндіктердің 96,
шаянтәрізділердің 1, ұлулардың 6, құрттардың 2
Үшінші басылым
“Қазақстанның Қызыл кітабының” үшінші басылымы қайта
өңделіп, әрі толықтырылып, қазақ тілінде шықты. Бұл үшінші
басылымның бірінші томы “Жануарлар”, оның бірінші бөлімі
“Омыртқалылар” деп аталды. Онда омыртқалы
жануарлардың 125 түрі мен түр тармағы туралы деректер
берілген.“Қазақстанның Қызыл кітабының” үшінші
басылымында тіркелген жануарлар түрлері 5 категория
бойынша:
1-категория – жойылып бара жатқан;
2-категория – саны жылдан-жылға күрт азайып бара
жатқан;
3-категория – сирек кездесетін;
4-категория – ғылыми тұрғыдан толық зерттелмеген;
Қар барысы
Барыс – Қазақстандағы ең үлкен жабайы мысық. Саны 200-ден
аспайды. Жылдан-жылға азайып бара жатыр. Себебі – азық қорының
азаюынан саны кемуде. «Қызыл кітапқа» енген, қорғауға алынған.
Ақбөкен
Үстіңгі ерні салбырап, етті
тұмсыққа айналған. Текесінің
мүйізі қайқылау келеді,
ешкісінде мүйіз болмайды.
Жаз айларында арқа түсі
сарғыш тартады, қыста түсі
ақшылданады. Ақбөкендер
шөл, шөлейтті және далалық
аймақтарда тіршілік етуге
бейімделген. Олардың қоныс
өзгертуі ауа райына, Ақбөкен
жұп тұяқты жануарлардың
ішіндегі ең өсімталы, жылына
бір рет төлдейді.
Арқар (лат. Ovis ammon) –
жұптұяқтылар қатарының
қуысмүйізділер тұқымдасына
жататын ірі аң; тау арқары
туысының сүтқоректі жануары.
Дене ұзындығы 110-120 см,
шоқтығының биіктігі 65-125 см.
Аталықтарының мүйізі 67-190 см,
түбірінің жуандығы 22-50 см
салмағы 30 кг. Ұрғашыларының
кейде қысқа мүйізі болады.
Таралуы: Жерорта теңізі
аралдары алдыңғы орта орталық
солтүстік шығыс Азияда. ТМД
кеңістігінде арқардың 10-нан
астам түршесі таралған
Қызыл қасқыр
Қызыл қасқыр - (лат. Cuon
alpinus) — қасқыр
тұқымдасына жататын
жыртқыш аң. Қазақстанда
Тянь-Шань мен Жетісу
(Жоңғар) Алатауында
кездеседі. Дене тұрқы 100 —
110 см, құйрығының ұзындығы
45 — 50 см. Құйрық жүні
үлпілдек. Арқасы қызыл қоңыр,
екі бүйірі солғын қызыл түсті.
Қызыл Қасқыр жаз айларында
альпі және субальпі
белдеулерінде 2500 — 4000 м
биіктікте, таутеке мен арқар
Сілеусін
Сілеусін (лат. Lynx lynx) –
мысық тұқымдасына
жататын жыртқыш.
Тұрқының ұзындығы 87 –
104, құйрығы 20 – 31 см,
салмағы 13 – 23 кг.
Қазақстанда 3 түр
тармағы бар, соның
ішінде Түркістан
сілеусіні Қазақстанның
Үкі
Үкі - негізінен орманды
мекендеп, жемін көбіне
түнде аулайтын жыртқыш
құс. Басы үлкен, көздері
бақырайған,
қауырсындары жұмсақ.
Ұшқанда дыбыссыз қанат
қағады. Ұясын жасыруға
болатын жерге салады.
Жұптарын өмір бойы
сақтайды. Саны кеміп келе
жатқан, сирек кездесетін
Жалбағай
Жалбағай, қалбағай (лат. Platalea leucorodia) — ескекаяқты құстар
отрядының тырна-құтан түқымдасына жататын құс. Қанатының
ұзындығы 39 см, салмағы 1,5 кг. Ақ құс, басында сарғылт айдары бар.
Сирақтары ұзын, қара. Тұмсығы жалпақ, қалақша тәрізді. Балапаны
ақ мамықты. Жыл құсы: наурыз-сәуірде келіп, қыркүйекте қайтады.
Қоқиқаз
Қоқиқаздар (лат.
Phoenicopterus)[1] - дене бітімі
ерекше, тұмсығы имек, сирек
кездесетін құстар.
Қоқиқазтәрізділер сабы (лат.
Phoenicopteriformes) және
қоқиқаздылар тұқымдасының
(лат. Phoenicopteridae) жалғыз
туысы. Қызыл қанат деп те
аталады. Қорғалжын
қорығындағы Теңіз көлінде
ғана ұялап, жұмыртқалайды.
Ол басын суға батырып, түбін
қопарып, судағы жәндіктерді
Дуадақ
Дуадақ (лат. Otis tarda) —
тырнатәрізділер отрядының бір
тұқымдасына жататын құс. Шығу
тегі жөнінен тырналарға ұқсас
болғандықтан оларды бір отрядқа
жатқызады. Дуадақдың қазба
қалдықтары эоцен дәуірінен
белгілі. Дене тұрқы тауыққа
ұқсас. Дуадақ — үнсіз әрі сақ
жүретін құс. Құрлықта жүруге,
жүгіруге бейімделген үш бармағы
болады. Салмағы 4 — 11 кг,
ірілері 20 кг-ға жетеді.
Бірқазан
Бірқазандар (Pelecanidae) –
ескекаяқты құстар отрядына
жататын құстар. Қазақстанда
екі түрі: бұйра бірқазан және
қызғылт бірқазан тараған.
Олар Каспий және Арал
теңіздерін, Балқаш, Сасықкөл
көлдерінің алабын
мекендейді. Дене тұрқы 1,8 м-
дей, салмағы 13 килограмға
дейін жетеді. Тұмсығы өте
ұзын, төменгі жақ сүйегінің
астында созылмалы тері
Ақбас тырна
Ақбас тырна – жыл құсы. Қыркүйек – қазанда жылы жаққа ұшып кетеді.
Солт.-шығыс Африка, Палестина, Ирак, Үндістан, Пәкістан, Бирма
жерлерінде қыстайды. Өсімдік дәнімен, бүршігімен және ұсақ
жәндіктермен қоректенеді. Тың және тыңайған жерлерді игеру
жылдары ұялау мекені тарылып, саны күрт төмендеді. Бірақ 1970 –
1980 жылы саны қайтадан көбейе бастады. Ақбас тырна қорғауға
алынып, Қазақстанның «Қызыл кітабына» енгізілген.
Түркімен құланы
Құлан (лат. Equus hemionus) – тақтұяқтылар отрядына жататын
жабайы жылқы. Сыртынан қарағанда құланның есекке де (басы үлкен,
құлағы ұзын, құйрығы қысқа, кекілі жоқ, жалы тік), жылқыға да (жүріс-
тұрысы ширақ, дене бітімі сымбатты, сирақтары ұзын) ұқсайтын
ерекшелігі
Қарақұлақ - мысық
тұқымдас сүтқоректі.
Дене ұзындығы. 65-82 см,
құйрығы, 25-30 см.
Сілеусінге өте ұқсас,
құлақтарының ұшында
қара шашағы бар,
құйрығы шорт
қысқармаған. Жүні қысқа.
Бір ұяда 2-4 баласы
болады. Қояндар мен ұсақ
“Қазақстанның Қызыл кітабының” әрі
танымдық, әрі тәрбиелік мәні зор. Ол
жастарды табиғатты аялай білуге, оның
қамқоршысы болуға тәрбиелейді.
Назарларыңызға рахмет!!!

Ұқсас жұмыстар

«Алтынемел» ұлттық табиғи саябағы

Қызыл кітапқа енген өсімдіктер

Қазақстанның Қызыл кітабына енген өсімдіктер

Қазақстанның биоресурстары жөнінде жалпы сипаттама

Қызыл Кітапқа енген түрлердің санын жоғарлатуға арналған биотехниялық шаралар. арналған биотехниялық шаралар. Қарақұйрықтың ҚР-ның оңтүстік аймағында Қарақұйрықтың ҚР-ның оңтүстік аймағында популяциясын ұлғайтуға арналған популяциясын ұлғайтуға арналған биотехниялық шаралар биотехниялық шарала

Жануарлар дүниесін қорғау

Барсакелмес қорығы туралы

Алматы мемлекеттік қорығы

Іле Алатауы ұлттық саябағы

Қорықтар орналасуы картасы

Пәндер