Өсімдіктердің экологиялық топтарының түрлері

Презентация қосу

Әртүрлі экологиялық
топтағы өсімдіктердің су
алмасудағы
ерекшеліктері
СӨЖ №8 (12 апта)

Орындаған: Орманбек А.
Топ: И-223-А
Жоспар:
1. Өсімдіктердің экологиялық топтарының
түрлері
2. Әртүрлі экологиялық топқа жататын
өсімдіктердің су алмасудағы ерекшелігі
3. Өсімдіктердегі транспирация интенсивтігін
анықтау

Өсімдіктердің
экологиялық
топтарының түрлері
• Өсімдіктердің сыртқы ортамен өзара
қарым-қатынасы туралы ғылымды
өсімдіктер экологиясы дейді. Өсімдік
құрылымына әсер етуші табиғаттағы
экологиялық факторлар әртүрлі, олар –
ауа, топырақ ылғалдылығы, жарық т.с.с.
Сыртқы ортаның белгілі бір факторына
қатысты өсімдіктерді әртүрлі
экологиялық типтерге бөледі.

Ылғалға қатысты өсімдіктердің
мынадай топтарын ажыратады:

1. Гидрофиттер.
2. Гигрофиттер.
3. Мезофиттер.
4. Ксерофиттер.

Су мөлшері жеткілікті топтар
Мезофиттер деп ылғалдығы жеткілікті, өрі бірқалыпты болып келетін
жерлерде өмір сүретін өсімдіктерді айтады.
Гидрофиттер деп суда өсетін өсімдіктерді айтады. Олардың біреулері толығымен, ал кейбіреулері жартылай суға батып тұрады. Олар не судың түбіне бекініп Гигрофиттер деп, ауаның ылғалдығы жоғары болатьш жерлерде өсетін өсімдіктерді айтады. Олардьщ судың булануын шектеуге арналған
өседі, не болмаса суда еркін жүзіп жүреді. Олардың оргаңдарының сыртқы беті үлкен, жапырақтары жіңішке, кутикуласы жоқ, клетка аралық қуыстары үлкен, бейімделушілігі болмайды. Эпидермисінің клеткаларының қабықшалары жұқа, кутикуласы жұқа, устьица аппараттары жапырақ тақтасының
ауамен толтырылған, түтіктері нашар жетілген болады. бетіңде бірыңғай орналасқан, клеткалары үлкен, борпылдап бос жатады.

Ксерофиттер деп ылғалдың көп
мөлшерде жетіспейтін (тұрақты немесе
уақытша) жерлерінде өмір сүретін
өсімдіктерді айтады. Ксерофиттерге
судың булануын азайтатын әртүрлі
бейімделушіліктер тән — кутикуласы
мен сыртқы эпидермисінің
қабықшасының қалың болуы, түктерінің
қалың болуы, устьица аппараттарының
ойыстау жерде орналасуы, ұлпаларының
ұсақ клеткалы болып келуі, клетка
қабықшаларының сүректенуі,
жапырақтарының шиыршықталып
қалуы, жапырақтарының редукцияға
ұшырауы және т.б. Кейбір өсімдіктердің
тамырлары мен жапырақтары көп
мөлшерде су жинайды (суккуленттер),
жақсы жетілген тамыр системасын
түзеді.
Өсімдіктердің экологиялық
топтарының түрлері
Қоршаған ортаның әсеріне байланысты
Өсімдіктерді өсетін Жарыққа қатысты
субстратқа да экологиялық бөлінеді.
топтарға бөледі .

• Олиготрофтар. • Сциофиттер.
• Галофиттер. • Гелиофиттер.
Өсімдіктердің экологиялық
топтарының түрлері
Өсімдіктің тіршілік формалары немесе
биоморфа жергілікті жағдайда ұзағырақ
бейімделу нәтижесінде пайда болған
өсімдік ормасы ұзақ эволюциялық
Өсімдіктердің өсу формасына және
дамудың нәтижесі және ұрпаққа беріледі.
вегетативтік мүшелерінің тіршілік
Өсімдіктердің тіршілік формалары
мерзімінің ұзақтығына негізделген
(Раункиер бойынша).
эколого-морфологиялық жіктелуі
• Финерофиттер. бойынша тіршілік формаларын 3
категорияға бөледі.
• Хамофиттер. • Ағаш өсімдіктері.
• Гемикриптофиттер. • Шөптесін өсімдіктер.
• Криптоффиттер. • Жартылай ағаш өсімдіктер.
• Торофиттер. 8
ӨСІМДІКТЕГІ СУ РЕЖИМІ (АЛМАСУЫ)
ФИЗИОЛОГИЯСЫ
ӨСІМДІКТЕР ДЕНЕСІНІҢ БАСЫМ КӨПШІЛІГІ (70-85%)
СУДАН ТҰРАДЫ. ӨЗІНІҢ ӨТЕ ҒАЖАЙЫПҚАСИЕТТЕРІНЕ
БАЙЛАНЫСТЫ СУ БАРЛЫҚ ТІРШІЛІК ӘРЕКЕТТЕРІНДЕ
НЕГІЗГІ ОРЫН АЛАДЫ.

ӨСІМДІК ҰЛПАЛАРЫНДАҒЫ СУДЫҢ МӨЛШЕРІ ӨТЕ
ӨЗГЕРГІШ ЖӘНЕ ҚҰБЫЛМАЛЫ БОЛЫП КЕЛЕДІ.ОЛ
ӨСІМДІК ТҮРЛЕРІНЕ, ОРГАНДАРЫНА, МАУСЫМДЫҚ
ЖӘНЕ ТӘУЛІКТІК ЖАҒДАЙЛАРҒА БАЙЛАНЫСТЫ
ҰДАЙЫ ӨЗГЕРІП ТҰРАДЫ.

МЫСАЛЫ, КСЕРОФИТТЕРГЕ СУДЫҢ БУЛАНУЫН АЗАЙТАТЫН ӘРТҮРЛІ
БЕЙІМДЕЛУШІЛІКТЕР ТӘН — КУТИКУЛАСЫ МЕН СЫРТҚЫ ЭПИДЕРМИСІНІҢ
ҚАБЫҚШАСЫНЫҢ ҚАЛЫҢ БОЛУЫ, ТҮКТЕРІНІҢ ҚАЛЫҢ БОЛУЫ, УСТЬИЦА
АППАРАТТАРЫНЫҢ ОЙЫСТАУ ЖЕРДЕ ОРНАЛАСУЫ, ҰЛПАЛАРЫНЫҢ ҰСАҚ
КЛЕТКАЛЫ БОЛЫП КЕЛУІ, КЛЕТКА ҚАБЫҚШАЛАРЫНЫҢ СҮРЕКТЕНУІ,
ЖАПЫРАҚТАРЫНЫҢ ШИЫРШЫҚТАЛЫП ҚАЛУЫ, ЖАПЫРАҚТАРЫНЫҢ
РЕДУКЦИЯҒА ҰШЫРАУЫ ЖӘНЕ Т.Б.
Өсімдіктердегі
транспирация
интенсивтігін анықтау

• Транспирация (транс.
және лат. spіro – дем
аламын, дем шығарамын) –
өсімдіктің суды
буландыруы; күрделі
физиологиялық процесс.

Сипаттама

Су негізінен жапырақтың бетін қаптап тұратын кутикуладағы лептесіктерінде буланады. Транспирация өсімдіктегі су тасымалының жоғарғы, шеткі қозғаушы күші болып саналады. Себебі судың
булануы нәтижесінде жапырақ клеткаларындағы су мөлшері азайып, су потенциалы төмендейді. Ондай клеткалардың су сорғыш күші артып, өткізгіш шоқтар (ксилема) арқылы судың өрлеу ағыны
жүзеге асады. Тамырдың су сіңіру қабілеті қалыпты деңгейде сақталады. Транспирация қарқыны сыртқы ортаның температурасы мен ауаның қозғалысына және оның ылғалдылығына тәуелді
болады. Температура жоғары, атмосферадағы ауа құрғақ және желді болса Транспирация қарқынды жүреді. Керісінше, атмосфера ылғалдылығы жоғары, температура төмен жағдайда Транспирация
қарқыны азаяды. Бірақ тамыр қысымы мен судың бөлінуі нәтижесінде жапырақ ұшында тамшылар пайда болады. Оны гуттация деп атайды. Бұл құбылысты таңертең және кешке ауаның
ылғалдылығы жоғары болғанда байқауға болады.

СУДЫҢ ЕҢ КӨП БУЛАНАТЫН КЕЗІНЕ
ӨСІМДІКТЕРДІҢ ВЕГЕТАЦИЯ КЕЗЕҢІ ЖАТАДЫ. МЫСАЛЫ, 1 ГА
БИДАЙ АЛҚАБЫ 2 МЛН. КГ СУДЫ, ЖҮГЕРІ 3,2 МЛН. КГ,
КАПУСТА 8 МЛН. КГ СУДЫ БУЛАНДЫРАДЫ. ӨСІМДІКТІҢ 1
САҒАТТА БУЛАНДЫРАТЫН СУ МӨЛШЕРІ ОНЫҢ ЖАПЫРАҚ БЕТІ
АУМАҒЫМЕН НЕМЕСЕ САЛМАҚ ӨЛШЕМІМЕН ЕСЕПТЕЛЕДІ.
БАТПАҚТЫ ЖӘНЕ СУЛЫ ОРТА ӨСІМДІКТЕРІ СУДЫ
БУЛАНДЫРУДЫҢ ЕҢ ЖОҒАРҒЫ ЩАМАСЫМЕН СИПАТТАЛАДЫ
(1800-4000 МГ/ДМ2-САҒ.). КҮН КӨП ТҮСЕТІН АЙМАҚТАРДАҒЫ
ӨСІМДІКТІҢ СУДЫ БУЛАНДЫРУ ШАМАСЫ 1700-2500
МГ/ДМ2•САҒ. АРАЛЫҒЫНДА БОЛСА, КӨЛЕҢКЕ ЖЕРДЕ ӨСЕТІН
ӨСІМДІКТЕРДЕ ЕКІ ЕСЕДЕЙ АЗ БОЛАДЫ.

МӘҢГІ ЖАСЫЛ ҚЫЛҚАН ЖАПЫРАҚТЫ АҒАШТАРДЫҢ СУДЫ
БУЛАНДЫРУ ШАМАСЫ 400-550 МГ/ДМ2*САҒ., АЛ ТРОПИКАЛЫҚ
ЫЛҒАЛДЫ ОРМАНДАРДАҒЫ АҒАШТАРДА ОРТА ЕСЕППЕН 600
Г/ДМ2*САҒ.-ҚА ДЕЙІН БОЛАДЫ.

ӨСІМДІКТЕГІ СУДЫҢ БУЛАНУЫ ЕКІ ЖОЛМЕН:
ТЫНЫС САҢЫЛАУЫ (ТЫНЫС САҢЫЛАУЛЫҚ
ТРАНСПИРАЦИЯ)
КУТИКУЛА (КУТИКУЛАЛЫҚ ТРАНСПИРАЦИЯ)
АРҚЫЛЫ ЖҮЗЕГЕ АСАДЫ.
Транспирация процесін
сипаттайтын және оның
тіршіліктегі физиологиялық
маңызын анықтайтын
көрсеткіштерге:
1. ТРАНСПИРАЦИЯ ҚАРҚЫНДЫЛЫҒЫ,
2. ТРАНСПИРАЦИЯ ӨНІМДІЛІГІ,
3. ТРАНСПИРАЦИЯЛЫҚ КОЭФФИЦИЕНТ
ЖАТАДЫ.
Транспирация

• Жапырақ тақтасының белгілі ауданынан,
белгілі бір уақыт ішінде буланған судың
мөлшерін Транспирация қарқындылығы деп
атайды. Оны 1 м немесе 1 дм жапырақтан 1
сағатта буланған судың мөлшерімен
белгілейді. Транспирация өнімділігі – 1 кг су
буланғанда түзілетін құрғақ заттың мөлшері.
Транспирация коэффициенті – түзілген
құрғақ заттың белгілі мөлшеріне жұмсалған
су мөлшері. Транспирация процесінің
маңызы зор. Транспирацияның нәтижесінде
адам мен жануарларға жайлы микроклимат14

қалыптасады.
Назарлар
ыңызға
рахмет! 15

Ұқсас жұмыстар

Бактериалды биопрепараттар. Сипаттамасы

Тірі организмді классификациялау ерекшеліктері

Экологиялық қылмыстар

Өсімдіктердің ауру түрлері мен топтары

КАДМИЙ МЕН ГУМИН ҚЫШҚЫЛДАРЫДЫҢ ӨСІМДІКТЕРДІҢ БИОХИМИЯЛЫҚ КӨРСЕТКІШТЕРІНЕ ӘСЕРІ

Зең саңырауқұлақтары

Биологиялық айналым

Чарльз Дарвиннің эволюциялық ілімі

1.Экологиялық білім берудегі этикалық және эстетикалық проблемалар. 2.Ерекше қорылатын табиғи территориялар – қоршаған ортаны қорғау шараларының бір түрі

Микробты паратизм эволюциясы және патогенді микроорганизмдердің шығу тегі

Пәндер