Жасушалардың бөлінуы

Жасушалардың бөлінуы. Митоз және мейоз

Дайындаған:Нүркенқызы Гүлжиһаз

Химия-биология 18

Жоспар:

1. Кіріспе бөлім:

жасушалық цикл

интерфаза

2. Негізгі бөлім:

митоз

мейоз

3. Қорытынды бөлім:

Митозбен мейоздың салыстырмалы сипаттамасы

Жасушалық цикл бір өсімдікте 10-30 сағат аралықтағы уақытты алады. Митоз осы уақыттың 10% ғана алады.

Бөліну арқылы түзілген жаңа жасушаның өзіндік бөлінуге дейінгі кезеңді жасушалық цикл деп атаймыз.

Жасушааралық айналым кезеңдері

Интерфаза

Бөліну

Үдерісі

Жасушалық циклдағы хромосоманың құрылуы

1. G1-- жас, енді ғана бөлінген жасушалардың өсуі оргоноидтардың жалпы қалпына келуі.

2. S кезең - синтетеикалық. Бұл жерде ДНҚ синтезі - оның репликациясы жүреді, яғни хроиосома екі еселенеді. S - кезең соңында жасушаның барлық хромосомасы ДНҚ-ның екі молекуласынан - хроматидадан тұрады. Репликация нәтижесінде түзілген бір хромосоманың екі хроматидасы бір-бірімен центромера арқылы қосылады. Сонымен қатар басқа қажет заттар: ферменттер, АТФ, жиырылғыш нәруыздар және т. б заттар синтезі жүреді.

3. G2- жасушаның бөлінуге дайындығы. Бөлінуге қажет құрылымдардың қалыптасуы (бөліну ұршығы түзілетін жиырылғыш нәруыздар жинақталады) . Жасуша көлемі мөлшерінің ұлғаю үдерісі, өсуы жалғасады.

митоздың схемасы

Митоз - бір бастапқы жасушадан 2жас жасуша түзілетін және олардағы хромосома жиынтығы өзгермейтін жасушалардың бөліну әдісі. Митоз есебінен көпжасушалы ағзалар өседі және қалпына келеді. Адам терісі, кесіртке құйрығы митоз процесі арқасында қалпына келеді.

Митозды - сомалық (дене) жасушадардың көбею әдісі.

Ядроның бөлінуі+цитоплазманың бөлінуі = митоз

Сәлем Митоз

Кез келген процесс сияқты митоз лезде жүре салмайды митозда сол секілді бірнеше фазалардан өтеді олар:

профаза

метафаза

анафаза

телофаза

Профаза

Профаза ядрошықтармен ядроқабықшалардың бұзылуынан басталады. Цитоплазмадағы хромосомалар шиыршықтанады, оны жарық микроскопы арқылы көруге болады. Бәрі экваторға жылжи бастайды. Жасуша орталығының центриольдері жасуша полюстеріне таралады да, бөліну ұршығының жібін қалыптастыра бастайды.

Екі хроматидадан тұратын барлық хромосомалар метафаза пластинкасы түзіп, жасушаның экватор жазықтығына өтумен сипатталады. Дәл осы фазада зромосомалардың ммөлшері және пішінін жақсы көруге болады. Әрбір хромосомаға 2 бөліну ұршығының жіпшесі - біреуі бір хромотидаға, екіншісіне басқасы сәәкес келеді. Осылай процесс анафазаға ауысады. Кеттік,

Сонымен, анафаза

Анафаза екі хромотида - центромера қосылған орынның үзілуінен басталады. АТФ энергиясы есебінен бөліну ұршығының жіпшелері қысқарып, центромераны үзеді. Дәл осылай олар дербес атанады да, жасуша полюстеріне жылжиды.

Енді бізде телофаза

Телофаза жас жасушалар денесінің қалыптасу, үдерісінен тұрады. Кейде телофазаны керісінше профаза дейді. Өйткені хроматидалар интервазадағы кейіпіне қайта оралады яғни бұл бастау мен аяқталудың бірдей екенін білдіреді.

Цитокинез

Цитокинез - цитоплазманың бөліну үдерісі басталады. Органоидтер жас жасушаларға біркелкі таралады. Цитоплазма қайта байланады, жас жасушалардың сыртқы мембранасы қалыптасады. Жасушалардың арасында цитоплазма желісі жойылған кезде, олардың мембранасын дербес жасушалар шектейді де, митоз үдерісі аяқталған боп есептеледі.

Кариокинез - ядроның бөлінуі, яғни жас жасушалардың ядросының қалыптасуы.

Конъюгация және кроссинговер

Конъюгация-екі генеративті ядроның қосылуы. Кроссинговер-гомологтық хромосомалардың ұқсас бөліктері арасындағы ажырау жəне қайту, бірігу нəтижесінде болатын айқасу

Ал енді митоз жүргенінің нәтижесі

Екі жас жасуша пайда болады (мутация жүрмесе)

хромосомалар санын сақтап қалады.

Тұқымсыз көбеюді қамтамасыз етеді.

Болды.

Амитоз немесе тікелей бөліну

Амитоз - бөліну кезінде жасуша ядросында күрделі өзгерістер жүрмейтін жасуша бөлінуінің сирек кездесетін түрі. Амитоздық бөліну кезінде жасуша хромосомалары көрінбейді және беліну ұршығы түзілмейді. Алдымен ядро, соңынан цитоплазма бөлініп, бір аналық клеткадан бірнеше жас клеткалар пайда болады.

Мейоз - гаплоидті жасушалардың көбінесе гаметалардың түзілу әдісі, Оны редукциялық бөліну деп атайды. Мейоз кезінде жас жасушалардағы хромосома саны 2 есеге кемиді.

Адамның жасуша ядросында 46 хромосома болады. Мейоздың алдындағы интерфазада репликация жүреді де, жасушада 92 хромотида түзіледі. ДНҚ молекуласы 92, бірақ хромосомалар бұрынғыша 46, себебі әрбір хромосома 2 ДНҚ молекуласынан тұрады. Демек, мұндай жасушадағы ДНҚ молекуласы - 46. Сосын бұл 2 жасуша тағыда бөлінеді, енді жас жасушаларда 23 ДНҚ молекуласынан болады. Бұл 23 ДНҚ иолекуласы енді хромосома деп аталады, себебі олар бос, центромера арқылы қосылмаған және жас жасушалар ядросында болады.