Фәлсафа дәстүріндегі рух ұғымы

Презентация қосу

Фәлсафа
дәстүріндегі рух
ұғымы: Ибн-Сина рух
туралы.
Рух дегеніміз - адамның
өзіндік сана-сезімі, өзін-өзі
сезініп, ұғыну арқылы
жететін сананың ең жоғарғы
сатысы. Адамның сана-сезімі
қашанда таптық, топтық,
қоғамдық сана-сезімдерге
тығыз байланысты. Сана-
сезімге – адамның өзін-өзі
сезіну және өзін-өзі реттеу
Рухтың негізгі – адам бойындағы:
ақыл-ой, парасат, борыш, ар-ұждан,
адалдық, махаббат, сүйіспеншілік,
ізгілік, ақиқат, әсемдік, үміт пен
сенім, еркіндік пен әділетілік т.б.
жатады.
Орта ғасырларда өмір сүрген біздің
бабамыз Ж.Баласағұн да рухты биік
ұстау керектігін, бұл фәнидің
өтпелігін басып айтады. «Құдайға
жан-тәніңмен сену, ізгілік, ар-
ұжданның талабынан шықпау,
әділеттілік - адам рухын мәңгілікке
Орта ғасырдың ойшылдық тарихында
Ибн Сина (980- 1037) есімі ерекше
аталады.
Ибн Сина да рух пен дене арасында
өте жақын байланыс бар екендігін
айтады. Оның рух пен дене
турасындағы көзқарасы әрі қызықты
әрі терең мағынада айтылған. Ибн
Сина адам рухының денеге
мұқтажсыз құдіретіне ие болған
жауһар екендігін анықтау үшін екі
дәлел келтіреді. Біріншісі -өзімшілдік
түсінігі, екіншісі ақылдың материалды
емес болғанын анықтайды.
Ибн Сина бұл дәлелдерді өзінің
«Китап аш - Шифа» атты еңбегінің
психология тарауында анықтайды.
Оның ойынша, адам жетілген болсын,
бірақ оның денесі ешбір нәрсемен
байланыс құра алмайды және сыртқы
дүниедегі ешбір нәрсені түсіне
алмайтын бір дәрежеде болсын. Және
де өз денесін көре алмайтын, ешбір
нәрсені сезе алмайтын дәрежеде
болсын. Әрине, мұндай адам
дүниедегі әрекеттердің ешқайсысын
біле алмайды және өз денесінің де
бар екендігін сезіне алмайды. Бірақ
Рухтың бір жауһар болған және ол
жалғыздықты талап еткен. Шынында
екі доктрина, яғни рухани қабілеттің
шынайлығы және рухтың айырылмас
табиғаты Ибн Сина тарапынан
тереңірек қарастырылады. Ол бүл
қабілеттің көптігін, ақыл-ой
әрекеттері арасында байланыстың
бар екендігін айтады. Сонымен қатар
Ибн Сина адамдағы дем алу және өсу
функцияларының, өсімдіктер мен
жануарлардың функцияларына
қарағанда өзгеше екендігін айтады.
Себебі адамның ақыл-ойы аталмыш
Ибн Сина медициналық тәжірибесіне сүйене отырып
сырқаттанған дененің ерік күші арқылы дауа табатындығын
және керісінше дені сау адамның ерік күші арқылы дерт
табатындығын айтады.
Яғни адамның ағзасын қорқыныш секілді сезімдер бұза
алады және оның нәтижесі өлімге де апаруы мүмкін.
Адамдарда қуаныш немесе қайғы сезімдері маңызды рол
ойнайды. Егер бір пікір қиялымызға келіп нақты орналасса,
ойлау қабілетімізде бір өзгеріс пайда болады. Яғни ауру
адам өзінің дертіне дауа алатындығына сенімді болып, оны
әрдайым есінен шығармаса, оның ешбір дәрі-дәрмексіз
жазылып кетуі мүмкін.
Дененің дерт табуы немесе дауа табуы рухқа байланысты.
Ибн Сина бұл жерде гипноздан дәлел келтіреді және
пайғамбарлыққа қатысты мұғжизаның мүмкіндігін көрсету
үшін қолданады.

Ұқсас жұмыстар

Қазақ халқының ұлттық этикалық құндылықтары

Конфуций іліміндегі этикалық құндылықтар

Араб мұсылман философиясы

Ислам философиясының маңыздылығы жайлы

Идеология және дін

Пәндер