Қазақстандағы 1921-1922 және 1931-1933 жылдардағы ашаршылықтар: себептері, салдары және қарсылықтары

Қазақстандағы 1921-1922 жж.,

1931-1933 жж. аштықтар

1931-1933 жж.

1921-1922 жж.

Республика аумағында 1929-1931жж аралығында ұжымдастыруға қарсы 372 жаппай толқулар мен кӛтерілістер болып, оған 80 мың адам қатысқан

Қазақ жерінде аштыққа ұшыраған, жағдайы аса ауыр елді мекендер:

Орал

Орынбор

Адай уезі

Ақтөбе

Бөкей губерниясы

Қостанай

C. Мендешевтің көрсетуі бойынша 1921 жылдың соңында 1 476 985 адам ашыққын

Сонын ішінде:

Тарихшы Манаш Қозыбаев 1921-22 жылдардағы аштық турасында: «1921-1922 жылдардағы аштық қазақтарды демографиялық апатқа әкелді. 1922 жылдың наурызында Қазақстанның батыс және солтүстік аймақтарында 2 миллион 350 мың адам аштыққа ұшырады, олардың көбі өлді.

Осындай елдегі ауыр жағдайға қарамастан үкімет уезд шаруаларын салықтан босатпады, керісінше төпелеп бірінің үстіне бірін салып, оларды салыққа әбден кіріптар қылып қойды.

Аштық кезінде қазақ халқын қолдауда көп үлесін С. Мендешев тигізген. Ол аштықпен күресудің жеті жолын ұсынады.

Сейітқали Меңдешұлы Меңдешев - қоғам және мемлекет қайраткері.

Ұлт зиялыларынан аштықты ауыздықтауға белсенді кіріскен азаматтың бірі - Мұхтар Әуезов болды.

М. Әуезов «Қазақ тілі» газетіне ең бірінші болып, қазақ жерінде аштық басталғандығы жөнінде дабыл қаққан. Ол аштықтан құтылудың бірден бір жолы егін салу деп көрсетеді

Қазақстандағы аштықпен күресте ұлт зиялылары Тұрар Рұсқұловтан бастап, Мәннан Тұрғанбаев, Міржақып Дулатов, Жүсіпбек Аймауытов, Сәкен Сейфуллин, Шаймерден Тоқжігітов, Уәлитхан Танашев және тағы басқалар баспасөз беттеріне ойларын ашық жазған. Олардың аштық жайлап жатқан кезде халықтың салық төлеуін қисынсыз, азық-түлікті тұрғындарға бөлуде әділетсіздік орын алып отырғандығын ашық жазып, ұсыныстар білдірді.

Аштыққа көмек қолын Семей қаласындағы М. Дулатов, Ж. Аймауытов, Р. Мәрсеков бастаған ұлт зиялылары созды. Олардың басқаруымен жиналыс өткізіліп, халықты көмек беруді шақырған үндеу жарияланды және осы іс-шараға белсене кірісіп, елден «жылу» жинай бастады.

►Аштықтың жайлап бара жатқаның жазған «Ақ Жол» газеті