Қазақстан ашаршылық жылдары

Презентация қосу

Қазақстандағы 1921-1922
жж.,
1931-1933 жж. аштықтар
Ашаршылық — саяси-әлеуметтік процестер мен
табиғаттағы қолайсыз ахуалдар салдары болып
табылатын әлеуметтік апат. Оның соңы
адамдардың жаппай қырылуына алып келіп,
халық санын күрт азайтып жібереді. Адамзат
баласы өзінің ұзақ тарихында әр түрлі
себептерден: қуаңшылықтан, жұттан, соғыстан,
қолдан жасалған дағдарыстар мен күйзелістерден
және геноцидтен соң, күшті ашаршылықтарға жиі
ұшырап тұрған.

Ашаршылық жеке адамның не
отбасының ашығуы емес, бүтін
бір аймақтың, халықтардың,
мемл-тердің басына түсетін
нәубет. Оның соңы
адамдардың жаппай
қырылуына алып келіп, халық
санын күрт азайтып жібереді.
Қазақстан ашаршылық жылдары.

1921-1922 жж. 1931-1933 жж.

Ресейдегі Азамат
соғысының кесірінен
Қазақ даласындағы
Қазақстанда жүргізілген
шаруашылықтардың Сталиндік, Голощекиндік
күйзеліске ұрынуы реформа, содан туындаған
Басталу шаруалардың жекеменшігін
тәркілеу мен жою, бас
көтертпес ет, астық т.б. ауыл
себебтері: шаруашылығы өнімдері
салықтары, көшпелі және
жартылай көшпелі Қазақ
шаруаларын жаппай және
табиғи апат, күшпен отырықшыландыру
науқандары
қолайсыз ауа
райы
салдарынан
орын алған
жұт.
Ашаршылық кезінде төмендегідей қарсылықтар болды:

● 1929-1931 жж. – Қазақстанда ұжымдастыруға қарсы қарулы қарсылықтар толқыны (Семей
округі – халық наразылығының ірі ошағы).

● 1930 ж. ақпаннан мамырға дейін – 6 ауданды қамтыған күшті толқу болды.

● Қарақұм көтерілісі – 5000 шаруа біріккен көтеріліс. Оны Орынборда орналастырылған 8-дивизия
басып тастады.

● Созақ жеріндегі көтеріліс – Шебер ұйымдастырушылығымен, табандылығымен ерекшеленеді.
Басшысы – Жақыпов. Аудан орталығын басып алып, көтерілісшілер аудан басшыларын өлтірді.

● 1931ж көктем – Қарқаралы округінің Абыралы, Шыңғыстау және Шұбартау аудандарындағы
көтеріліске қатысқандар түгелдей қырылды.

●«Бесеудің хаты» – Ф.Голощекинге арналған ашық хат.

1932ж шілде де Ғ.Мүсірепов, М.Ғатауллин, М.Даулетқалиев, Е.Алтынбеков, К.Қуанышбаев бірлесіп
жазды.

● 1933ж наурызда – Тұрар Рысқұлов Сталинге хат жазды.

Республика аумағында 1929-1931жж аралығында ұжымдастыруға
қарсы 372 жаппай толқулар мен кӛтерілістер болып, оған 80 мың
адам қатысқан
Қазақ жерінде аштыққа
ұшыраған, жағдайы аса ауыр Бөкей
Бөкей губерниясы
губерниясы
елді мекендер:
Орынбор
Орынбор

Қостанай
Қостанай
C.Мендешевтің көрсетуі бойынша
1921 жылдың соңында 1 476 985 Адай
Адай уезі
уезі
адам ашыққын
Ақтөбе
Ақтөбе
Сонын ішінде:
Орал
Орал
Ашыққан адам саны:
ересекте
р
балалар
Кв. 3
Кв. 4
Осындай елдегі ауыр жағдайға қарамастан
үкімет уезд шаруаларын салықтан босатпады,
керісінше төпелеп бірінің үстіне бірін салып,
оларды салыққа әбден кіріптар қылып қойды.

Тарихшы Манаш Қозыбаев 1921-22
жылдардағы аштық турасында: «1921-
1922 жылдардағы аштық қазақтарды
демографиялық апатқа әкелді. 1922
жылдың наурызында Қазақстанның батыс
және солтүстік аймақтарында 2 миллион
350 мың адам аштыққа ұшырады,
олардың көбі өлді.
Аштық кезінде қазақ халқын қолдауда көп үлесін
С.Мендешев тигізген. Ол аштықпен күресудің жеті
жолын ұсынады.

азық-түлік ресурстарын дайындауды күшейту және оны
аудандарға бөлу

он тоқ адамдардың бір ашты, тоқ болыстардың бір аштыққа
ұшыраған поселкені көмекке алуы турасында үгіт жұмыстарын
күшейту

тұқымдық астықты уақытылы қабылдауда және оны бөлуде
төтенше әдіс қолдану

Сейітқали Меңдешұлы Меңдешев –
қоғамдық жұмыстар мен қолөнер артелдерін ұйымдастыруды
қоғам және мемлекет қайраткері. жеделдету

аштықпен күресуде барлық Халкомдардың және өлкелік
мекемелердің жұмысын күшейту

автотранспорттық тамақтандыру орындарды жеткізу арқылы
Дала өлкесіндегі ашыққан қазақтарға көмек көрсету

жұт пен аштық кезінде күйзеліске ұшыраған қазақ
ауыл шаруашылығын тез арада малмен қамтамасыз
ету болды
Ұлт зиялыларынан аштықты ауыздықтауға белсенді кіріскен азаматтың бірі
– Мұхтар Әуезов болды.
М. Әуезов «Қазақ тілі» газетіне ең бірінші болып, қазақ
жерінде аштық басталғандығы жөнінде дабыл қаққан. Ол
аштықтан құтылудың бірден бір жолы егін салу деп
көрсетеді

Қазақстандағы аштықпен күресте ұлт зиялылары Тұрар Рұсқұловтан бастап,
Мәннан Тұрғанбаев, Міржақып Дулатов, Жүсіпбек Аймауытов, Сәкен
Сейфуллин, Шаймерден Тоқжігітов, Уәлитхан Танашев және тағы басқалар
баспасөз беттеріне ойларын ашық жазған. Олардың аштық жайлап жатқан
кезде халықтың салық төлеуін қисынсыз, азық-түлікті тұрғындарға бөлуде
әділетсіздік орын алып отырғандығын ашық жазып, ұсыныстар білдірді.

►Аштықтың жайлап бара жатқаның жазған «Ақ Жол» газеті

Аштыққа көмек қолын Семей қаласындағы М. Дулатов, Ж.
Аймауытов, Р. Мәрсеков бастаған ұлт зиялылары созды.
Олардың басқаруымен жиналыс өткізіліп, халықты көмек
беруді шақырған үндеу жарияланды және осы іс-шараға
белсене кірісіп, елден «жылу» жинай бастады.
1921-1922 жылдардағы аштықтан қазақтың отбасы
тұтастай қырылды. Аман қалғандары босып шет
мемлекеттерге кетті. Қазақстандағы ашаршылық ұлт
зиялыларын бей-жай қалдырмады. Барлығы қолынан
келгенше халықтың аман қалуын тілеп, жоғары үкімет
орындарына, Орталық үкіметке хат жолдап, көмек
сұрады. Өздері елді аралап, ашыққандарға арналған
асханалар ашу, оларды азық-түлікпен қамтамасыз етуге
бар күштерін жұмылдырды.

Салыққа
өткізілген
барлық малдың
саны толық
көрсетілген
мағлұмат
Аштық – қазақтың басынан өткен ең ауыр қасірет

Қолданылған әдебиеттер:
• «Қазақстан тарихы» оқулық
Г.Қ. Қадірқұлова , Алматы 2005

• «Қазақстан тарихы»
Г.В.Кан , Н.У. Шаяхметов , Алматыкітап 2007

• https://turkystan.kz/article/4334-1931-1933-
zhyldardaqy-asharshylyk-karsanynda-kazak-halky-
kansha-edi

Орындаған : Каирова Асель Жаскайратовна

Тексерген: Сайлан Болат Санабайұлы

Ұқсас жұмыстар

Жер бетінде адамзат баласы санының демогр

Қуғын - сүргін, ашаршылық құрбандарын еске алу

Қазақ ауылы

Екінші ашаршылық

Азаматтық және ашаршылық қозғалыс

Ш. Мұртаза Бесеудің хаты драмасындағы өмір шындығы

1922 жылдар аралығындағы аштық сипаты

Ашаршылық туралы

Ұстазым менің, ұстазым

Қазақстандағы 1921-1922 жж, 1931-1933 жж ашаршылық

Пәндер