Витаминдер классификациясы

Жәңгір хан атындағы Батыс Қазақстан аграрлық-техникалық университеті

Орал 2020 жыл

Дәрумендер

Витаминдер- химиялық табиғаты әр түрлі органикалық заттар. Витамин латынша vіtа - өмір, тіршілік; vitman - тіршілік амині деген мағынаны білдіреді. Олар тағамдық заттармен организмге түсіп, зат алмасуға, организмнің өсіп-өнуіне әсерін тигізеді. Организмнің қорғаныштық қабілетін арттыруда витаминдердің атқаратын міндеті өте зор.

Витаминдер

Дәрумендер - адам мен жануарлардың тіршілігіне, олардың организміндегі зат алмасудың бірқалыпты болуы үшін аз мөлшерде өте қажетті биологиялық активті органикалық қоспалар. Витамин туралы ілімнің негізін 1880 жылы орыс дәрігері Николай Лунин салды. 1912 жылы поляк дәрігері Казимеж Функ сол кезге дейін жасалған тәжірибелер нәтижесін қорытындылап, ғылымға витамин терминін енгізді

Витамин жетіспеушілік, авитаминоз - күнделікті ішетін тағамда витаминдердің жетіспеуінен, олардың бойға сіңуінің бұзылуынан не витамин синтезделуінің тежелуінен туатын аурулар. Егер адам үнемі витамині аз, бірыңғай тағаммен (консервіленген, кептірілген, рафинадталған) тамақтанса, организмге, негізінен көмірсулар (қант, тағыда басқа) ғана түсіп, белок пен майлар аз түссе, ал көкөніс пен жеміс-жидектер мүлдем болмаса витамин жетіспеушілік дамиды. Сондай-ақ азық-түлік дұрыс сақталмаса немесе олардан сапасыз тағам дайындалса, азық-түлік құрамындағы витаминдер бұзылады. Мысалы, құрамында никотин қышқылы (РР витамині) аз дәнді дақылдармен ғана қоректену пеллагра ауруына, ал қауызы алынған күрішпен және өте ұнтақталған бидай ұнынан жасалған нанмен ғана тамақтану бери-бери сырқатына әкелуі мүмкін.

Дүние жүзінде дәруменді 40 фирма өндіреді. Оларлың 18-і АҚШ-да, 8-і Жапонияда, 14-і Батыс Еуропада орналасқан. Дәруменді өндіру көлемі бойынша 1-ші орында Швейцариялық концерн Хофман Ла Роше тұрады, ал жалпы шығарылатын дәруменнің 70-50% құрайды. Дүние жүзінде дәруменді 40 фирма өндіреді. Оларлың 18-і АҚШ-да, 8-і Жапонияда, 14-і Батыс Еуропада орналасқан. Дәруменді өндіру көлемі бойынша 1-ші орында Швейцариялық концерн Хофман Ла Роше тұрады, ал жалпы шығарылатын дәруменнің 70-50% құрайды.

Витаминдер классификациясы . . .

Алифатикалық витаминдер қатары (аскорбин қышқылы) ;

Алициклды витаминдер қатары;

Ароматикалық витаминдер қатары;

Гетероциклды витаминдер қатары.

Витаминдер

Дәрумендер Денсаулықтың нығаюын жүзеге асырады

Ағзаның суық тиюден сақтауына әсер етеді

Жұқпалы ауруларға қарсы тұруына ықпал етеді

Аминқышқылдар, майлар, нуклеин қышқылдар, гормондар синтезі мен ыдырауына қатысады

Жұмысқа қабілеттілікті арттырады

Тәулігіне әртүрлі дәрумендердің бірнеше милиграмы ғана қажет

Ферменттердің құрамында болып, биохимиялық, физиологиялық процестерге қатысады

Дәрумендер

Дәрумендер дегеніміз- ағзаның тіршілік әрекетіне қажет органикалық заттардың жеке тобы

Суда еритін витаминдерге: тиамин, рибофлавин, панготен қышқылы, никотин қышқылы, пиридоксин, кобаламин, никотинамид, аскорбин қышқылы, биотин, инозит, холин, рутин, фолий қышқылы, парааминобензой қышқылы және т. б. (В1, В2, В3, В5, Вб, В12 В5, РР, С, Н, Р және т. б. ) енеді.

Майда еритін витаминдерге: ретинол, кальциферол, токоферол, филлохинон, убихинон, алмастырылмайтын май қышқылдары (А, Д, Е, К) және т. б. кіреді.

Қазіргі кезде 30-дан астам витаминдер түрлері ашылды. Суда еритін витаминдер ферменттердің простетикалық топтарының құрамына кіреді, сөйтіп, олар ферменттердің активтілігін жоғары-латады. Керісінше де әсер етеді. Суда жақсы еритін витаминдер түрі өте көп. Бұл витаминдердің адам организміне қабылдану мөлшері де түрліше болады.

А витамині (аксерофтол) майда ериді, қыздырғанда ыдырамайды, тек оттегі мен күннің күлгін сәулесінің әсерінен ыдырайды. Сырт көрінісі сары май түсті зат. Сәбіздің құрамында каротин түрінде болады. Каротин 2 молекулаға бөлінгенде А1 витамині болады. Балықтың майында, етінде А2 витамині түрінде кездеседі. А1 және А2 - А витаминының түрлері.

А витамині жетіспесе, онда баланың өсуі тежеледі және көзінің өткірлігі нашарлайды халық арасында « соқыр тауық» деп аталатын, яғни іңірде көрмеушілік пайда болады

Д витамині (кальциферол) организмде жетіспеуінен мешел немес рахит (грек. рахис - омыртқа) ауруы пайда болады. Ол Англияда жиі тараған ауру, сондықтан оны ағылшын ауруы деп та атайды. Күн сәулесә аз болатын аймақта, қыс кезінде туған балаларда мешел жиі байқалады.

Мешелмен ауырған балада кальцидің және фосфордың алмасуы бұзылады, сондықтан олардың сүйектері дұрыс өсіп жетілмейді. Сүйектер жұмсарып, борпылдақ болады,

Е витамині (токоферол) . Токоферолдың a, b, g түрлері бар, бірақ а - токоферол ғана белсенді. Бұл витамин өте тұрақты, қайнатқанда ыдырамайды, 170 ` C температурада бұзылмайды.

Ол етте, жұмыртқада, сүтте, сары майда, көкеністе, нанда, мақта майында көп болады.