Көмірсулар биохимиясы

Презентация қосу

Көмірсулар биохимиясы
Көмірсулар немесе қанттар өсімдік
организмінде синтезделеді.
Көмірсулар – барлық тірі организмде
негізгі энергия беретін зат және
көміртегінің көзі. Ал көміртегі дегеніміз –
бүкіл тіршіліктің негізгі элементі.
Өзінің аты айтып тұрғандай, «көмірсу»
деген термин көміртегі мен су деген екі
сөзден құралған. Өйткені, олардың
эмпириялық формуласы Сm(H2O)n .
Көмірсулар өсімдіктердің құрғақ
затының көп бөлігін, яғни оның – 80-90%,
ал жануарлардың – 1-2% құрайды.
Көмірсуларды кейінгі кезде глицидтер
деп атайды.
Адамдар көмірсуларды өте ерте кезден
бастап қолданып келеді, ең бірінші адам
танысқан көмірсу (дәлірек айтқанда көмірсу
қоспасы) бал болған.

Қант қамысының Отаны солтүстік-батыс
Үнді-Бенгалия. Еуропалықтар қант
қамысымен Александр
Македонскийдің б.з.д 327 ж. жорықтары
нәтижесінде танысқан.

Крахмал гректерге ертеден белгілі болған.
Көмірсулардың қызметтері
• Олар биологиялық үрдістерге қажетті энергиямен
қамтамасыз етеді.
• Ағзадағы жүретін метаболизмдегі синтезделетін
аралық немесе соңғы өнімдер үшін бастапқы
материал болып табылады.
• Көмірсуларға өсімдіктердің құрғақ затының 80%
-ы, жануарларда 20%-ы сәйкес келеді.
• Адам тамағының шамамен 70%-ы көмірсудан
тұрады.
Көмірсулардың классификациясы

моносахаридте
р

КӨМІРСУЛА
Р

дисахаридте
олигосахаридтер
р
Моносахаридтер.

Моносахаридтер – спирттердің кетонды немесе
альдегидті туындылары. Олар молекуладағы
көміртек атомдарының мөлшеріне қарай
ажыратылады да, осыған орай триоза, тетроза,
пентоза және т. с. с. болып аталады.
Моносахаридтердің ішіндегі кеңінен тарағаны:
рибоза, дезоксирибоза, гексоза, глюкоза,
фруктоза, галактоза.

Ең қарапайым моносахаридтерге триозалар,
глицеролдық альдегид, кетоза жатады.

Гидролизге ұшырамайтын карапайым углеводтар
моносахаридтерге жатады.
Моносахаидтердің D стереоизомерлері жиі
кездеседі. Яғни олардың құрамындағы С
асимметриялық атомның ОН тобы оң жағында
орналасады. Моносахаридтер негізінен тұйық
циклды құрылым түрінде болады.
Моносахаридтердің циклденуі молекула ішілік
конденсация есебінен іске асады. Бұл кезде
гидроксильдік топтағы сутегі карбонильдік
топтағы оттегіне қосылады, π- байланысы
үзілгеннен кейін жартылай ацетальдық немесе
гликозидтік гидроксил түзіледі.
Қанттардың химиялық қасиеттері олардың молекуласы
құрамында әрекет жасаушы альдегидтік және кетондық,
сонымен қатар гидроксильдік топтардың болуына
байланысты. Сондықтан қанттар альдегидтерге, кетондарға
және спирттерге тән реакциялар көрсетеді:
1. Тотықсыздану. Бұл процесті пиридиндік дегидрогеназалар
катализдейді және алты атомды спирттер түзіледі:

2. Тотығуы. Моносахаридтердің тотығуы альдегидтік немесе бірінші
спирттік топ бойынша жүреді. Альдегидтік топ тотыққан кезде альдон
қышқылдары түзіледі. Бірінші спирттік топ бойынша тотығу өнімдері
урон қышқылдары. Егер альдегидтік топ пен бірінші спирттік топтың
екеуі де тотықса, онда альдар қышқылдары түзіледі.

3. Гликозидтердің түзілуі. Екі спирт өзара әрекеттескен кезде қарапайым
эфирлер түзіледі. Қанттар да мұндай реакцияға кірісуі мүмкін. Ал
аномерлік, гликозидтік гидроксильдің реакцияласу қабілеті ең жоғары.
Егер көміртегінің аномерлік атомы ғана басқа қосылыстың спирттік
тобымен реакцияласатын болса, ондай реакция өнімі гликозид деп
аталады. Бұл реакция кезінде пайда болған байланыс гликозидтік деп
аталады. Дисахаридтер мен полисахаридтер құрамындағы
моносахаридтердің коваленттік байланысуы осылай жүзеге асады.
Дисахаридтер – құрамында екі моносахарид
қалдығы бар көмірсулар. Тотықсызданбайтын
(сахароза,) және тотықсызданатын (лактоза,
мальтоза) .Дисахаридтер молекулалары өзара
оттек атомы арқылы жалғасқан
моносахаридтердің екі қалдығынан құралады.
Молекулалық формуласы C12H22O11. Мұнда
моносахаридтердің арасында гликозидтік
байланыс қалыптасады.
Бос карбонильдік тобы жоқ,сондықтан
дисахаридтің тотықсыздандырғыштық қасиеті
болмайды,Фелинг сұйықтығымен
реакцияласпайды.Сахароза гидролизденгеннен
кейін реакция өнімдерінде
тотықсыздандырғыштық қасиет пайда
болады.Сахарозаны әдетте қант қамысынан
алады.Сахароза-бағалы азықтық өнім,дәмі
тәтті,суда жақсы ериді.Егерде сахароза
ерітіндісінде сахараза ферментін қосса,глюкоза
мен фруктозаның тең молекулалы қоспасы
түзіледі.Ол сахарозадан тәттірек,себебі бос
фруктоза бар.
Лактоза тотықсыздандырғыш қант.Ол сүт
құрамында болады.Мальтоза-бұл дисахарид
крахмал мен шликогеннің шала гидролизденуі
нәтижесінде алынатын өнім болып табылады.
• Күнделікті азықтың 60%-ы көмірсудан тұрады

Құрамы бойынша Күрделі
Көмірсулар крахмал (С6Н10О5)n
жіктеледі

Азық құрамында
Олардың құрамында екі
көмірсудың
функциональды топ болады:
жетіспеушілігі Жай
1) Гидроксо топ, құрылымдық
зиян және ол глюкоза (структуралық) формуласы -ОН
ағзадағы нәруыз
бен майлардың
С6Н12О6 2) Карбониль топ, құрылымдық
(структуралық) формуласы
энергиясын
-НС=О
қарқынды Көмір қышқыл
пайдалануға газыСО2 Тағам құрамындағы
әкеледі. Олардың мен суға Н2О ыдырайды көмірсулардың көп болуы зиян,
ыдыруы глюкоза және энергия бөледі ол семіздікке әкеледі. Қантты
нәтижесінде адам С6H12O6 (1 г. көмірсу – 4,1 ккал.) мөлшерден тыс көп қабылдау
ағзасына зиянды ішек микрофлорасы
заттар саны функциясына кері әсер етіп,
артады. Көмірсулар адам ағзасында холестериннің алмасуын бұзады
және қан сары суында оның
қорға жиналуы мүмкін! мөлшерінің көбеюіне әкеледі.
Олигосахаридтер

2 мен 10 арасында
ауытқитын
моносахаридтерден
құралатын
көмірсулар.
Табиғатта көбіне
дисахаридтер
түрінде кездеседі.

Ұқсас жұмыстар

Бұлшықет тінінің биохимиясы

Кребс циклі

Органдар биохимиясы

Жүйке тінінің биохимиясы

Клиникалық биохимия пәні

Көмірсу алмасудың диагностикасы

Биохимия және органдар биохимиясы

Органдар биохимиясы ІІ

Мүшелер және ұлпалар биохимиясы

Ағзаның ауыстырылмайтын заттары

Пәндер