Ақуыз құрылысы

Ақуыздардың құрылысы мен қызыметі

Орал 2020 жыл

Жәңгір хан атындағы Батыс Қазақстан аграрлық-техникалық университеті

Орындаған: Құтжан Т. Қ.

Қабылдаған: Аккереева Э. К.

Жоспары:

Тарихы

Ақуыз қасиеттері

Ақуыз құрылысы

Ақуыз синтезі

Ақуыз қызыметі

Ақуыз көздері

Ақуыздардың ашылу тарихынан

Өмір - ақуыз денелердің тіршілік ету формасы

Ф. Энгельс

Ақуыздар - амин қышқылдарының гидролизі кезінде пайда болатын жоғарғы молекулалық полимерлі қосылыстар. Жануарлар ағзасында ақуыздар құрамы 40-50 % дейін және өсімдіктерде 20-35% дейін.

Ақуыз химиясының негізгі кезеңдері:

1. Ақуыз зерттеулері XVIII ғасырда басталған.

2. Өсімдік және жануар ақуыздарын зерттеу XVIII ғасырдың аяғы мен XIX ғасыр басында

3. Я. Б. Беккари 1728 ж. ақуыз затты бидай ұнынан бөліп алды.

4. 1745 ж. бұл жұмыстың нәтижелері шықты.

5. Жануар организміндегі барлық сұйықтықтарға қатысты ақуыз терминін бірінші рет француз физиологі Ф. Кене 1747 жылы қолданған.

1751 жылы ақуыз термині Д. Дидро мен Д. Аламбер«Энциклопедиясыны» енген

XIX ғасыр басында ақуыздардың химиялық қасиетін зерттеу жөнінде жұмыстар

1803ж. Дж. Дальтон альбумин мен желатиннің бірінші формулаларын анықтады.

1806ж. Л. Воклен аспарагин аминқышқылын бөліп алды.

1806 ж. Ж. Пруст лейцин аминқышқылын бөліп алды.

1810ж. Ж. Гей - Люссак қан фибринінінің, казеиннің химиялық анализін жасады.

1820ж. А. Браконно глицин аминқышқылын бөліп алды.

1833 ж. Ф. Розе биурет реакциясын ашты.

Ақуыз құрылысы теориясы

1. Г. Мульдердің. протеин теориясы 1836ж

2. А. Я. Данилевскийдің ( 80-е жж. . XIX ғ. ) « көміразот комплекстер» теориясы.

3. А. Косселдің(1903ж. ) «кириндер»

теориясы.

4. Э. Фишердің пептидті

теориясы. Ол бұл теория үшін

Нобел премиясымен

марапатталған.

А. Я. Данилевский

Э. Фишер

Антуан Франсуа де Фуркруа

XVIII ғасырда француз химигі Антуан Фуркруа ақуыздарды биологиялық молекулалардың жеке классы ретінде бөлген. «Протеин» терминін 1838 жылы Якоб Берцелиус енгізді.

XIX ғасыр аяғында ақуыз құрамына кіретін көптеген аминқышқылдар зерттелді.

1894 жылы неміс физиологі Альбрехт Коссель теориясы бойынша аминқышқылдар ақуыздардың құрылымдық элементтері екені айтылды.

XX ғасыр басында неміс химигі Эмиль Фишер экспериментті жолмен ақуыздар пептидті байланыстармен байланысқан аминқышқылдарынан тұратынын дәлелдеді.

Ақуыздардың организмдегі реттеуші ролін американ химигі Джеймс Самнер 1926 жылы дәлелдеп, фермент уреаза ақуыз екенін көрсетті (кейін ол -Нобель премиясының лауреаты)

Ақуыздың организмде ыдырауы

АҚУЫЗ ЖІКТЕЛУІ

Б Е Л К И

фибриллярные

глобулярные

белгі

молекула формасы

3 признак

Растворимость

Б Е Л К И

Гидрофильные

(растворимые)

гидрофобные

(нерастворимые)

2 признак

Источник получения

Б Е Л К И

животные

растительные

бактериальные

АҚУЫЗ ЖІКТЕЛУІ

4 БЕЛГІ

Биологиялық белсенділік

ақуыз -ферменттер

ақуыз-гормондар

Құрылымдық ақуыздар

Жиырылғыш ақуыздар

Антиденелер

5 белгі

Құрамы

ақуыздар

Жай ақуыздар

(протеиндер)

Күрделі ақуыздар

(протеидтер)

ақуыздар

Ақуыз құрылысы

СТРУКТУРА БЕЛКОВ

первичная

структура

вторичная

структура

третичная

структура

четвертичная

структура

Біріншілік құрылым - аминқышқылдардың қалдықтарының полипепетидтік тізбекте кезектесуі.

Пептидтік байланыс

Екіншілік құрылымы -біріншілік құрылымның кеңістікте орналасуы. Ол ά-спираль и β-құрылым болып бөлінеді.

alpha helix (альфа-спираль)

a-спираль көбінесе тізбектік жолақтармен немесе цилиндрлермен сипатталады

Secondary Structure

созылған

β -құрылымдық учаскелер

стрелкалармен сипатталады.

Hydrogen Bonding аnd Secondary Structure

(сутектік құрылым және сутектік байланыс)

alpha-helix

beta-sheet

ҮШІНШІЛІК ҚҰРЫЛЫМ Ақуыздың екіншілік құрылымының кеңістікте орналасуы. Ол глобула және фибрилла үшіншілік құрылым деп аталады.

Реттеуші қызыметі

Гормондар қатары өздерінің құрылысымен ақуыздарға (инсулин) немесе пептидтерге(АКТГ, окситоцин, вазопрессин) жатады.

Тасымалдаушы функция.

Қан ақуызы гемоглобин оттегін өкпеден ұлпалар мен мүшелерге тасымалдайды. Қанның липидтерді, темірді, стероидты гормондарды тасымалдайтын альбумин ақуыздары бар.