Мышьяк - шашыраңқы элемент

Презентация қосу

Мышьяк
Дайындаған: Өмірбекова Әсел ТФП-123
Қабылдаған : Омарова А.Т
Мышьяк
Күшәла немесе Күшән (Мышьяк, ), As –
элементтердің периодтық жүйесінің V
тобындағы химиялық элемент.
Реттік нөмірі 33. As деген таңбамен
белгіленеді. Қарапайым зат болып сынғыш
металл болып келеді. Оның аты ерте кезде
орыс тілінде тышқан өлтіруге қарсы
қолданғандықтан оны Мышьяк деп атап кетті.
Оны 1789 жылы А. Л. Лавуазье ашқан.
Мышьякқа бай орындар ол – Грузия, Орта
Азия, сонымен бірге Қазақстанда , АҚШ,
Швеция, Норвегия, Жапония, Канада, Ресейде.
Мышьяктың қосылыстары және дара түрінде
улы болып келеді. Онымен улынған адам басы
аурып, іші өтіп, жүйке жүйесі қозады.
Тарихы

Мышьяк - адам қолданатын ең көне элементтердің бірі. Мышьяк сульфидтері As2S3 және
As4S4, аурипигмент деп аталатын («мышьяк») және реальгар, римдіктер мен гректерге
таныс болды. Бұл заттар улы болып табылады. Мышьяк - табиғатта еркін формада
кездесетін элементтердің бірі. Оны қосылыстардан салыстырмалы түрде оңай оқшаулауға
болады. Сондықтан, тарихта алғашқы мышьякты еркін күйде кім қабылдағанын білмейді.
Көбісі ашушы рөлді алхимик Ұлы Альбертке жатқызады. Парацельдің еңбектерінде
мышьяктың жұмыртқа қабығымен реакциясы нәтижесінде мышьяк өндірісі де
сипатталған. Көптеген ғылым тарихшылары металды мышьяк әлдеқайда ертерек алынған
деп болжайды, бірақ ол өзіндік сынап түрі деп саналды. Мұны мышьяк сульфидінің сынап
минералына өте ұқсас болғандығымен түсіндіруге болады. Одан босату өте оңай,
сынапты босату сияқты.
Тарихы

Мышьяк мышьяк Еуропа мен Азияда орта ғасырлардан бері белгілі. Қытайлар оны
рудалардан алды. Еуропалықтардан айырмашылығы, олар мышьякпен уланудан Өлім
диагнозын қояды.Бірақ бұл талдау әдісі бүгінгі күнге дейін жеткен жоқ. Еуропалықтар
өлімнің басталуын мышьякпен уланудан кейінірек білді, оны алдымен Джеймс Марш
жасады. Қазіргі уақытта бұл реакция қолданылады.
Мышьяк кейде қалайы кендерінде кездеседі. Орта ғасырлардағы қытай әдебиетінде
оларда мышьяктың болуына байланысты қалайы ыдыстардан су немесе шарап ішкен
адамдардың өлімі сипатталады. Салыстырмалы түрде ұзақ уақыт бойы адамдар
мышьяктың өзін және оның оксидін шатастырып, оларды бір затқа қабылдады. Бұл
түсініспеушілікті Георг Брандт пен Антуан Лоран Лавойзиер жойды, олар олардың
әртүрлі заттар екенін және мышьяктың тәуелсіз химиялық элемент екенін дәлелдеді.
Мышьяк оксиді кеміргіштерді өлтіру үшін бұрыннан бері қолданылып келеді.
Табиғатта кездесуі

Мышьяк – шашыраңқы элемент. Жер қыртысының құрамы салмағы бойынша 1,7 ⋅10−4%
құрайды. Теңіз суында 0,003 мг / л. Бұл элемент табиғатта кейде табиғи нысанда
кездеседі, минерал ұсақ дәндерден тұратын металдан жасалған жылтыр сұр қабықтар
немесе тығыз массалар түрінде болады. Құрамында мышьяк бар 200-ге жуық минералдар
белгілі. Шағын концентрацияда көбінесе қорғасын, мыс және күміс рудалары жүреді.
Сульфидтер түріндегі екі табиғи мышьяк минералдары (күкіртпен екілік қосылыстар) өте
танымал: қызғылт-қызыл мөлдір Asgar AsS және лимон-сары асурипигмент As2S3.
Изотопы
33 изотопы және ядролық
изомерлердің кем дегенде 10
қозған күйі белгілі. Осы
изотоптардың ішінен тек
75А тұрақты, ал табиғи
мышьяк осы изотоптан
тұрады. Ең ұзақ өмір сүретін
радиоактивті изотоп 73А,
жартылай шығарылу кезеңі
80,3 күнге тең.
Физикалық әрекеті

Мышьяк және оның барлық қосылыстары улы. Мышьяктың жедел улануында құсу, іштің
ауыруы, диарея және орталық жүйке жүйесінің депрессиясы байқалады. Мышьякпен
улану бойынша көмек және антидоттар: Na2S2O3 сулы ерітінділерін қабылдау. Асқазанды
шаю, сүт және сүзбе; нақты антидот - униолиол. Мышьяк үшін ауадағы ШРК 0, 5 мг / м3.
Олар мышьякпен қорғаныс киімдерін пайдаланып ауа өткізбейтін қораптарда жұмыс
істейді. Оның улылығы жоғары болғандықтан, мышьяк қосылыстарын Германия бірінші
дүниежүзілік соғыста улы заттар ретінде қолданды.
Топырақ пен суда мышьяк мөлшері көп жерлерде адамдарда қалқанша безінде жиналып,
эндемиялық зоб тудырады.
Физикалық және химиялық қасиеті
Мышьяк - ромббоэдрлік кристалды тормен, a = 0, 4135 нм және a = 54, 13 ° металл
жылтырлығы (α-мышьяк) бар сұр түсті сұр зат. Тығыздығы 5, 74 кг / дм3.
600 ° C дейін қызған кезде сублиматтар ретінде. Бу салқындаған кезде жаңа модификация
- сары мышьяк пайда болады. 270 ° C-тан жоғары барлық формада қара мышьяк пайда
болады.
Қысыммен жабылған ампулаларда ғана балқытуға болады. Балқу температурасы 3,6 МПа
қаныққан будың қысымымен 817 ° C құрайды.
Сұр мышьяктың құрылымы сұр сурьманның құрылымына ұқсас және құрылымындағы
қара фосфорға ұқсайды.
Мышьяк химиялық белсенді. Ауада сақтағанда As ұнтағы As2O3 қышқылының пайда
болуымен жанбайды. Бұл оксид жұпта As4O6 мөлшерлегіш ретінде болады.
Физикалық және химиялық қасиеті
Мышьяк қышқылын H3AsO4 мұқият сусыздандыру арқылы As2O5 мышьяктың жоғары
қышқыл оксиді алынады, ол қызған кезде As2O3 айналады.
Ас2О3 оксиді тек орто-мышьяк H3AsO3 және әлсіз метамикалық мышьяк қышқылы HAsO2
ерітінділеріне сәйкес келеді. Азот қышқылы H3AsO3, концентрацияланған азот қышқылы
H3AsO4 дейін тотығады. Сілтілермен реакция жасамайтындықтан, ол суда ериді.
Ас және Н2 қыздырылған кезде арсен газы AsH3 түзіледі. Фтор және хлормен, As автожоюмен
өзара әрекеттеседі. Ас күкірт, селен және теллуриймен әрекеттескенде, халькогенидтер
түзіледі: As2S5, As2S3, As4S4, As2Se3, As2Te3, олар әйнек күйінде болады. Олар жартылай
өткізгіштер.
Арсенид түзетін көптеген металдармен. Галлий арсениді GaAs және индий InAs - жартылай
өткізгіш.
Мышьяктың органикалық қосылыстарының көп мөлшері белгілі, оларда As - C химиялық
байланысы бар: RnAsH3-n (n = 1, 3) органоарсиндері, R2As - AsR2 тетраорганодиарсиндері
және басқалары.
Табиғатта алынуы
Металл мышьякты (сұр мышьяк) өндіру әдісін ашуға 13 ғасырда өмір сүрген
ортағасырлық алхимик Альберт Ұлы қатысты. Алайда әлдеқайда ертерек грек
және араб алхимиктері мышьякты «ақ мышьякты» (мышьяк триоксиді) әртүрлі
органикалық заттармен қыздыру арқылы алуға болатын.
Мышьякты алудың көптеген жолдары бар: табиғи мышьяктың сублимациясы,
мышьяк пиритінің термиялық ыдырау әдісі, мышьяк ангидридін қалпына келтіру
және т.б.
Қазіргі уақытта металл мышьякты алу үшін арсенопирит көбінесе ауаға қол жеткізе
алмайтын пештерде қыздырылады. Бұл жағдайда мышьяк шығады, оның буы
конденсацияланып, пештерден келетін темір түтіктерде және арнайы
керамикалық қабылдағыштарда мышьякқа айналады. Содан кейін пештердегі
қалдық ауаға қол жеткізумен қыздырылады, содан кейін мышьяк As2O3-ке
тотықтырылады. Металл мышьяк аз мөлшерде алынады, ал құрамында мышьяк бар
кендердің негізгі бөлігі ақ мышьякқа айналады, яғни As2O3 мышьяк ангидриді
мышьяк үштігіне айналады.
Өндірудің негізгі әдісі - сульфидті кенді қуыру, содан кейін оксидті көмірмен
(көміртекпен) азайту
Қолданылуы

Мышьяк кадрларды дайындау үшін қолданылатын қорғасын қоспаларын легирлеу үшін
қолданылады, өйткені мұнара әдісімен ату кезінде қорғасынмен мышьяк қоспасының
тамшылары қатаң сфералық пішінді алады, сонымен қатар қорғасынның беріктігі мен
қаттылығы едәуір артады [көрсетіңіз].
Жоғары тазалықтағы мышьяк (99.9999%) бірқатар пайдалы және маңызды жартылай
өткізгіш материалдарды - арсенидтерді (мысалы, галлий арсениді) және басқа жартылай
өткізгіш материалдарды, мысалы мырыш блендері сияқты кристалды тормен синтездеу
үшін қолданылады.
Арсений сульфидінің қосылыстары - аорипигмент және реальгар - бояумен бояумен және
былғары өнеркәсібінде шашты теріден тазартудың құралы ретінде қолданылады.
Қолданылуы
XX ғасырдың басында сифилияны емдеу үшін какодилдің кейбір туындылары, мысалы,
сальварсан пайдаланылды, уақыт өте келе бұл препараттар мерезді басқа, аз улы және
тиімдірек фармацевтикалық препараттармен мерезді емдеу үшін медициналық мақсатта
қолдануға тыйым салынды.
Өте аз мөлшерде мышьяк қосылыстары анемиямен және басқа да бірқатар ауыр аурулармен
күресу үшін дәрі ретінде қолданылады, өйткені олар дененің бірқатар нақты функцияларына,
атап айтқанда, қанның пайда болуына клиникалық түрде байқалатын ынталандырушы әсерге
ие.
Мышьяктың бейорганикалық қосылыстарынан мышьяк ангидридін дәрі-дәрмектер дайындау
үшін және стоматологиялық практикада паста түрінде некротикалық дәрі ретінде қолдануға
болады. Бұл препарат мышьяк ретінде жиі қолданылатын және жарылған және
стоматологиялық жүйеде тіс нервінің жергілікті некрозы үшін қолданылған (пульпитті
қараңыз). Қазіргі уақытта (2015) мышьяк препараттары уыттылығына байланысты
стоматологиялық тәжірибеде сирек қолданылады. Қазір жергілікті анестезия кезіндегі тіс
нервінің ауыртпалықсыз некрозының басқа әдістері жасалып, қолданылуда.
Назарларыңызға рахмет!!!

Ұқсас жұмыстар

Мырыш - ІІБ топ элементі

Тұз қышқылы

Азық құрамындағы азоттың маңызы

Ауаның ластануы

Химиялық элементтердің тірі және өлі табиғатта таралуы. Адам организміндегі химиялық элементтердің биологиялық ролі

Химиялық элеметтер анықтама

Табиғи ресурстар түрлерін тиімді қорғау шаралары. ҚР-ның табиғи және қазба байлықтары мен мәселелері

Химиялық элементтердің салыстырмалы атомдық массасы

Кристаллография туралы жалпы түсінік

Атомдық және молекулалық массаларды анықтау тәсілдері. Заттық мольдік массасы. Эквивалентті және эквивалент арасындағы қатынас. Газдардың заттық мольдік массаларын анықтау

Пәндер