Терморегуляцияның онтогенетикалық және бейімделу механизмдері

Презентация қосу

«Астана медициналық университеті
Қалыпты физиология кафедрасы

СӨЖ
Тақырыбы: Терморегуляцияның онтогенетикалық және
бейімделу механизмдері

Орындаған: Ермаханбет Ұлжалғас
Топ: 115
Қабылдаған: Саттарова А.Б.

Нур-Султан – 2020ж
Жоспар:

I. Кіріспе
II. Негізгі бөлім
2.1. Терморегуляция
2.2. Онтогенетикалық механизмі
2.3. Бейімделу механизмі
III. Қорытынды
IV. Пайдаланылған әдебиеттер
Кіріспе

Жер бетіндегі барлық, ағзалар айналаны қоршаған
орта факторларының өсер етуіне байланысты екі
топқа бөлінеді:
Суық қандылар (пойкилогермдер) - өздеріне
кажетті температураны сыртқы ортадан алып
отырады.
Жылы қандылар (гомаиотермділер) -
Ағзаларындағы температура тұрғылықты.
Адам ағзасының температурасының тұрақты
болуы өте күрделі биологиялық және
физикалық-химиялық үрдіс
терморегуляцияға байланысты.
Терморегуляция

Терморегуляция
– қоршаған орта
температурасыны
ң ауытқуына
қарамастан адам,
сүтқоректілер
және құстардың
дене
температурасын
тұрақты деңгейде
сақтау қабілеті.
Терморегуляция

Терморегуляция процесіне аралық
мидағы (гипоталамус) жылу
орталығы, орталық жүйке жүйесінің
әр түрлі бөлімдеріндегі жылу сезетін
жүйке жасушалары, ішкі органдар
мен шырышты қабаттың жылу
рецепторлары, терідегі арнайы жүйке
өткізгіш жолдары, эндокринді және
тері бездері, бұлшықеттер қатысады.
Терморегуляция механизмі

Дене қыза бастаса, қан тамырлары
кеңейіп, тер бөлініп, тыныс алу
жиілейді, жылуды сыртқа шығару
үдейді. Ал ағза салқындай бастаса,
қан тамырлары тарылып, тер шығу
тоқтайды, сыртқа жылу аз бөлінеді.
Осылайша ағза жылу түзу мен жылу
шығарудың тепе-теңдігін реттеп
отырады. Жылу реттеу нәтижесінде
ағзаның температурасы тұрақты
болады
Терморегуляция

Денедегі жылудың тұрақтылығын реттеу
механизмі адам мен жоғары сатыдағы
жануарларда ғана жақсы дамыған. Мысалы,
терлеу тек адам мен маймылға, сондай-ақ тақ
тұяқты жануарларға ғана тән. Құстар
терлемейді. Жәндік қоректілер, кемірушілер,
т.б. аз терлейді. Ал төм. сатыдағы
жануарларда (мысалы, бақа, кесіртке) жылу
реттеу механизмі дамып жетілмеген.
Сондықтан олардың дене температурасы
сыртқы орта температурасына тәуелді
болады. Адам қалыпты жағдайда жылудың
70%-ін ішкі органдардың қызметінің, ал 30%-
ін бұлшық еттердің жиырылуы нәтижесінде
Терморегуляция

Терморегуляция екі жолмен өзгереді:
1) Нервті терморегуляция;
2) гуморалды терморегуляуция.
Терморегуляция жоғары нерв
жүйесі арқылы реттелініп отырады.
Адам денесінің терморегуляциясы
шексіз. Адам күйзелген кезде немесе
қорыққан шақта терморегуляция
төтенше жағдайда өтеді.
Терморегуляция

Дененің температурасының ауытқуы тәулік
бойы үнемі өзгеріп отырады.
Температураның өзгеруі киген киімге
байланысты болады. Ауыр жұмыс істеген
адамдардың температурасы үнемі өзгеріп
тұрады. Спортшылардың дене
температурасы әр қилы болып ауытқиды.
Температураның өзгеруіне ағзаның
физиологиялық жағдай, әйел адамдардың
жүкті болуына байланысты.
Онтогенетикалық механизмі

Түрлі жаңа туған сүтқоректілер
терморегуляторлық жылу шығаруға
қабілетсіз, олар туғаннан кейін бірден
туындайды; метаболикалық процестердің
қарқындылығы покилотермиялық
жануарлардағыдай температураға
байланысты өзгереді. Осы нәрестелердің
тиісті эффекторлы тетіктері туылғаннан
бірнеше апта өткен соң температура
қоздырғыштарына жауап бере бастайды.
Бейімделу механизмі

Физиологиялық бейімделу процестері
ұзақ уақыт (күн, апта немесе ай
ішінде) тұрақты немесе қайталанатын
температуралық кернеулердің
әсерінен дамитын органдар мен
функционалды жүйелердің өзгеруіне
негізделген.
Бейімделу механизмі

Адамдардың жылуға бейімделу қабілеті тропик пен
шөлде өмір сүру үшін, сондай-ақ жұмыс орнында
жоғары температурада ауыр жұмыстарды орындау
үшін өте маңызды. Термиялық бейімделу кезінде
пайда болатын ең маңызды өзгеріс - терінің өзгеруі,
ол мөлшері екі есе артады. Сонымен қатар, терлеу
орта деңгейден, тері мен ішкі температурадан
басталады.Осы өзгерістерге байланысты дене
температурасы жылу немесе жұмыс жүктемесімен
төмендейді, бұл жүректің шамадан тыс жиілеуінен
және шеткергі қан ағымының жоғарылауынан
қорғайды, яғни жылу соққысынан. Бейімделу
сонымен қатар терідегі ион құрамының едәуір
төмендеуімен байланысты, бұл иондардың жоғалуы
салдарынан соққы алу мүмкіндігін азайтады.
Қорытынды

И.П.Павловтың айтуы-на қарағанда
термореуляцияның механизмін
жетілдендірусіз адам ағзасында тұрақты
температураны сақтауға болмайды.
Терморегуляция үнемі өзгеріске ұшырап
отырады. Тамақтанған кезде
терморегуляция жоғарылап, тамақ
ішпеген кезде терморе-гуляция
төмендейді.
Пайдаланылған әдебиеттер
“Адам физиологиясы” Х.Қ.Сәтбаева,
А.А.Өтепбергенов; Ж.Б.Нілдібаева;
https://kk.m.wikipedia.org/

Ұқсас жұмыстар

Температура әсеріне бейімделу

ЕРТЕ ДИАГНОСТИКА ЖАҒДАЙЫ ТУРАЛЫ

Ұлпалар эволюциясы

Стресстің теориясы мен механизмдері. Стресстік жағдаяттың алдын- алу, стрессті басқару

Балалар мен жасөспірімдердің дене

Өсімдік ауруларына қарсы қорғау шараларының жүйесі

Эмоциялар және эмоционалдық интеллект

Эмоциялар мен сезімдердің қызметтері

Қартаюдың молекулярлы – генетикалық механизмдері. Биологиялық жүйенің сенімділігі

Стресс және гомеостаз

Пәндер