Сыбайлас жемқорлық: Қазақстандағы жағдайы, әлеуметтік-экономикалық зардаптары және халықаралық тәжірибелер

Сыбайлас жемқорлық - қоғам дерті. Жемқорлыққа жол жоқ!

Көкірек таза болмаса,

Көз тазасы не керек?

Жаның таза болмаса,

Тіл тазасы не керек?

«Жемқорлық - күрделі әлеуметтік мәселе» «Сыбайлас жемқорлық» деген не?

Латын сөзі «corruptio» - «сатып алу», «пара» анықталады.

Рим құқығында сондай-ақ «corrumpire»

«сындыру, бүлдіру, бұзу, зақымдау, жалғандау, параға сатып алу» деген түсінік беріп, құқыққа қарсы іс - әрекет

Орыс тілінің түсіндірме сөздігі сыбайлас жемқорлықты

пара беріп сатып алу, лауазымды адамдардың,

саяси қайраткерлердің

сатқындығы ретінде сипаттайды.

Transparency Іnternatіonal ұйымының қорытынды есебі Қазақстандағы сыбайласқан жемқорлық деңгейі

Жемқорлықтың жалпылама белгілері

Нәтижесінде: Қызметке ретсіз қабылдау және көтермелеу және қоғамдық мүліктерді талан- таражға салу.

Жемқорлық

зардабы

Экономикалық өсу қарқынның тежелуіне

Әлеуметтік, саяси шиеленістердің құрт асқуынуына ұрындырады.

Жоғары лауазымды мемлекеттік қызметкерлер жаппай жемқорлыққа салынған жағдайда құқық қорғау органдары оларды жасаған қылмыстары үшін қылмыстық жауапкершілікке тарта алмайтын жағдай қалыптасады.

Әділдіктің белгісі - біле тұра бұрмаса, ақылдының белгісі - өткен істі қумаса.

Әлеуметтік сауалнамалардың дерегіне сүйенсек, сұралғандардың

42%-ы сыбайлас жемқорлық кеңінен тараған деп есептейді,

ал 33%-ы онымен тікелей ұшырасқан.

Қазақстанда жемқорлық деңгейі өте көп салалар

Бизнес жүргізудегі бірінші кезектегі проблема.

Білім беру саласы. Бұл бағытта ешкімді жауапқа тартпайды.

Денсаулық сақтау саласында да заңнама реттелмеген. Сыбайласқан жемқорлық болса да өз қызметін пайдалану фактілер көп.

Пәтер иелері кооперативтеріне қатысты да шағым жиі түседі.

Соттардағы және кедендегі сыбайласқан жемқорлық деңгейі әлі жоғары.

Сыбайлас жемқорлықты қабылдау индексі бойынша ең төменгі елдер

Сингапур

Азия өңіріндегі ең «таза» мемлекеттердің қатарында.

Индексі - 9, 2 балл.

1952 жылы құрылған сыбайлас жемқорлық жағдайларын тергеу Бюросының арнайы органының үздіксіз жұмыс жасап келеді.

Басты идеясы:

«жеке тұлғалардың сыбайлас жемқорлыққа қатысты

әрекет жасауға мүмкіндіктерін, жағдайларын

болдырмауға мейлінше тырысу»

Сыбайлас жемқорлыққа қарсы ұстанымдары

мемлекеттік қызметшілердің еңбекақысы жеке секторларда табысты жұмыс істеп жүрген тұлғалардың орташа еңбекақысы көлемінде есептелінеді;

пара беруші де, пара алушы да жақтарға қатаң шаралар қолданылады;

мемлекеттік лауазымдық тұлғалардың мүлкі, активтері, қарыздарына жыл сайын тексеру есебі жүргізіледі;

жоғары лауазымдардағы шенеуніктердің жемқорлыққа қатысты әрекеттеріне қатаң түрде қарау;

сыбайлас жемқорлық жағдайлары туралы хабарлаған адамдар жайлы құпия ақпараттарды қатаң сақтау;

экономиканы дамыту үшін артық әкімшілік кедергілерді жою;

әр 3-5 жыл сайын сыбайлас жемқорлыққа қатысты жүргізілген шараларға мониторинг, талдау, сараптама жүргізу.

мемлекеттік қызметі меритократия (жеке еңбегінің жүйесі), бейтараптық, қоғамға есеп беру, адалдық, жемқорлыққа қарсы тәртіптілік негізінде қызмет етеді. Ол халықтың әр арызына мұқият көңіл бөледі.

Малайзияда әкімшілік сыбайлас жемқорлық жойылды деп айтуға болады.

Малазиялық Сыбайлас Жемқорлыққа қарсы Академиясы (МАСА-ары қарай ) қызмет атқарады.

Бұл азиаттық-тынықмұхиттық өңірдегі осы саладағы тұңғыш институт.

Малазиялық сыбайлас жемқорлыққа қарсы Агенттік

3 бағытта кешенді саясат жүргізеді:

мемлекеттік қызмет көрсету стандарттарын енгізу;

мемлекеттік қызметшілердің этикалық нормаларды қатаң сақтауы;

мемлекеттік қызметшілердің еңбекақысын өсіру.

Қытай елінде жемқорларға қарсы өте қатал шаралар қолданылады. Индексі - 3, 6 балл

1989 жылдың өзінде ғана сыбайлас жемқорлыққа қатысты құқық бұзушылық жасағаны үшін

30 адам өлім жазасына кесіліп,

30 мың адам әр түрлі мерзімге бас бостандығынан айырылған.

АҚШ елі сыбайлас жемқорлықты қабылдау индексі бойынша 7, 3 баллмен 18 орынға иеленіп, «жиырма көшбасшы» елдің қатарына енді.

АҚШ шетелдік шенеуніктерге пара беруге тыйым салатын «Сыбайлас жемқорлықтың шетелдік тәжірибесі туралы» атты Заңды (1977ж. )

тұңғыш қабылдаған ел болып табылады.

Эстония елі посткеңестік республикалар ішінде сыбайлас жемқорлықты қабылдау индексі бойынша 6, 6 баллмен 27 орында Сыбайлас жемқорлықпен күресті компюьтерлендіру арқылы жүзеге асыру қарастырылған

Финляндия

9, 0 баллмен Сингапурден кейінгі 5-ші орынды иеленген ел.