Сыбайлас жемқорлықтың алдын - алу шаралары

Презентация қосу

*Сыбайлас
жемқорлықтың алдын-
алу шаралары.

Орындаған:
Тексерген:
Жоспар:
«Сыбайлас жемқорлықтың түсінігі, құқықтық салдары»
«Сыбайлас жемқорлыққа қарсы саясат»
«Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимылдың негізгі
қағидаттары»
«Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимылдың мақсаты
мен міндеттері»
«Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл шараларының
жүйесі»
«Қазақстан Республикасының 2015-2025 жылдарға
арналған сыбайлас жемқорлыққа қарсы стратегиясы
туралы Қазақстан Республикасы Президентінің 2014
жылғы 26 желтоқсандағы № 986 Жарлығы.»
«Сыбайлас жемқорлыққа қарсы шектеулер»
Қорытынды.
«Сыбайлас жемқорлықтың түсінігі»
“Сыбайлас-жемқорлық” сөзінің мағынасы “corruptio”
деген латын сөзінен аударғанда «пара» дегенді білдіреді.
«Сыбайлас жемқорлық» сөзі (латын тілінен «corumper»)
көптеген мағынасы бар: бүлдіру, құлдырау, параға сатып
алу, азғыру, тура жолдан тайдыру, притон, құбылмалылық,
істі бұзу, күйреуге әкелу, бұрмалау, алдау, қорлау, ар-
намысын таптау, «rumpere» көп мағыналы (бұзу, қирату,
заңнан аттап өту, шартты бұзу) етістігімен қатар
қолданылатын «со» қосымшасы сыбайлас жемқорлық – бұл
бірнеше субъектілердің қатысуымен іс-қимыл жасау екенін
көрсетеді.
Сыбайлас жемқорлықтың даму тарихы ежелгі кезеңнен
бастау алады. Атақты француз философы Шарль Луи
Монтескье: «Көптеген ғасырлар тәжірибесі көрсеткендей,
қолында билігі бар адам, қылмыс жасауға бейім тұрады
және де тиісті шекке жетпейінше, сол бағытта әрекет жасай
береді», - деп айтқан .
*Сыбайлас жемқорлыққа қарсы саясат – сыбайлас жемқорлық
тәуекелдерін азайтуға, қоғамның мемлекеттік органдар
қызметіне сенімін арттыруға бағытталған құқықтық, әкімшілік
және ұйымдастырушылық шаралар.
Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимылдың негізгі қағидаттары
Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл:

1) заңдылық;

2) адам мен азаматтың құқықтарын, бостандықтары мен заңды мүдделерін қорғау басымдығы;

3) жариялылық пен ашықтық;

4) мемлекет пен азаматтық қоғамның өзара іс-қимыл жасауы;

5) сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл шараларын жүйелі және кешенді пайдалану;

6) сыбайлас жемқорлықтың алдын алу шараларын басым қолдану;

7) сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимылға жәрдем көрсететін адамдарды көтермелеу;

8) сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылықтарды жасағаны үшін жазаның бұлтартпастығы
қағидаттары негізінде жүзеге асырылады.
Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимылдың мақсаты мен міндеттері
1. Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимылдың мақсаты қоғамда сыбайлас
жемқорлықты жою болып табылады.

2. Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл мақсатына қол жеткізу мынадай:

қоғамда сыбайлас жемқорлыққа төзбестік ахуалын қалыптастыру;

сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылықтар жасауға ықпал ететін жағдайлар мен
себептерді анықтау және олардың салдарларын жою;

сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл субъектілерінің өзара іс-қимылын
нығайту;

сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл жөніндегі халықаралық
ынтымақтастықты дамыту;

сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылықтарды анықтау, жолын кесу, ашу және
тергеп-тексеру міндеттерін шешу арқылы іске асырылады.
Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл шараларының жүйесі:

сыбайлас жемқорлыққа қарсы мониторингті;
сыбайлас жемқорлық тәуекелдерін талдауды;
сыбайлас жемқорлыққа қарсы мәдениетті қалыптастыруды;
Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес заңдық сараптама жүргізу кезінде
сыбайлас жемқорлық сипаты бар нормаларды анықтауды;
сыбайлас жемқорлыққа қарсы стандарттарды қалыптастыруды және сақтауды;
қаржылық бақылауды;
сыбайлас жемқорлыққа қарсы шектеулерді;
мүдделер қақтығысын болғызбауды және шешуді;
кәсіпкерлік саласында сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл шараларын;
сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылықтарды анықтауды, жолын кесуді, ашуды және
тергеп-тексеруді;
сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылықтар туралы хабарлауды;
сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылықтардың салдарларын жоюды;
сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл туралы ұлттық баяндаманы қалыптастыруды
және жариялауды қамтиды.
Қазақстан Республикасының 2015-2025 жылдарға арналған сыбайлас жемқорлыққа қарсы
стратегиясы туралы Қазақстан Республикасы Президентінің 2014 жылғы 26 желтоқсандағы
№ 986 Жарлығы.
Сыбайлас жемқорлық мемлекеттік басқарудың тиімділігін, елдің инвестициялық тартымдылығын
төмендететіні, әлеуметтік-экономикалық қарыштап дамуды тежейтіні баршаға мәлім.
Қазақстан мемлекеттік тәуелсіздіктің алғашқы күндерінен бастап сыбайлас жемқорлыққа
қарсы іс-қимылдың тиімді, әлемдік стандарттарға сай институттары мен тетіктерін құру
бағытымен мақсатты және кезең-кезеңмен жүріп келеді.
Біздің елімізде қазіргі заманғы сыбайлас жемқорлыққа қарсы заңнама жұмыс істеуде, оның
негізі "Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес туралы" және "Мемлекеттік қызмет туралы" заңдар
болып табылады, бірқатар бағдарламалық құжаттар іске асырылуда, мемлекеттік қызмет және
сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл саласындағы функцияларды кешенді түрде іске асыратын
арнайы уәкілетті орган құрылды, сыбайлас жемқорлыққа қарсы қызмет саласындағы
халықаралық ынтымақтастық белсенді жүзеге асырылуда.
Сыбайлас жемқорлықпен жан-жақты күресу мәселесі күн тәртібінен түскен жоқ.
Орталық және жергілікті органдардың нормативтік құқықтық актілеріне сыбайлас жемқорлыққа қарсы
сараптама жүргізу ісін қайта қалпына келтіру қажет.

Бұған сарапшылар мен қоғам өкілдері де атсалысуы тиіс.
Сыбайлас жемқорлыққа қатысты қылмыс жасалған мекеменің бірінші басшысының
жауапкершілігінзаңнамалық және нормативтік тұрғыдан нақты белгілеу керек.
Сондай-ақ, заңсыз және арандатушылық әрекеттерге барғаны үшін сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-
қимыл органдарының қызметкерлерін қатаң жазалау керек. Ондай қызметкерлерге тергеу саласында
орын жоқ.
Сыбайлас жемқорлыққа қарсы шектеулер
1. Жауапты мемлекеттік лауазымды атқаратын адамдардың, мемлекеттік функцияларды орындауға уәкілеттік
берілген адамдардың, оларға теңестірілген адамдардың (Қазақстан Республикасының Президенттігіне, Қазақстан
Республикасы Парламентінің немесе мәслихаттарының депутаттығына, аудандық маңызы бар қалалардың,
кенттердің, ауылдардың, ауылдық округтердің әкімдігіне, сондай-ақ жергілікті өзін-өзі басқару сайланбалы
органдарының мүшелігіне кандидаттарды қоспағанда), лауазымды адамдардың, сондай-ақ көрсетілген
функцияларды орындауға уәкілеттік берілген кандидаттар болып табылатын адамдардың өз өкілеттіктерін жеке,
топтық және өзге де қызметтік емес мүдделерде пайдалануына әкеп соғуы мүмкін әрекеттерді жасауына жол бермеу
мақсатында, аталған адамдар осы Заңның 13, 14 және 15-баптарында белгіленген ерекшеліктерді ескере отырып,
өздеріне:
o мемлекеттік функцияларды орындаумен сыйыспайтын қызметті жүзеге асыру;

o жақын туыстарының, жұбайлары (зайыптары) мен жекжаттарының бірге қызмет (жұмыс) істеуіне жол бермеу;

o мүліктік және мүліктік емес игіліктер мен артықшылықтар алу немесе табу мақсатында, ресми таратылуға
жатпайтын қызметтік және өзге де ақпаратты пайдалану;

o Қазақстан Республикасының заңдарында белгіленген жағдайларды қоспағанда, Қазақстан Республикасының
заңнамасына сәйкес қызметтік міндеттерін орындауына байланысты сыйлықтар қабылдау бойынша сыбайлас
жемқорлыққа қарсы шектеулерді қабылдайды.
2. Жекелеген мемлекеттік функцияларды орындау тәртібін реттейтін заңдарда сыбайлас жемқорлықтың алдын
алуға бағытталған шектеулерді көздейтін басқа да құқықтық нормалар белгіленуі мүмкін.

3. Сыбайлас жемқорлыққа қарсы шектеулерді қабылдауға осы баптың 1-тармағында аталған адамдардың
келісімін тиісті ұйымдардың персоналды басқару қызметтері (кадр қызметтері) жазбаша нысанда тіркейді.

4. Осы баптың 1-тармағында аталған адамдардың сыбайлас жемқорлыққа қарсы шектеулерді қабылдамауы
лауазымға қабылдаудан бас тартуға не лауазымнан шығаруға (лауазымнан босатуға) әкеп соғады, оларды
сақтамау, қылмыстық жазаланатын іс-әрекет және әкімшілік құқық бұзушылық белгілері болмаған жағдайда,
олардың мемлекеттік қызметті немесе өзге де тиісті қызметті тоқтатуы үшін негіз болып табылады.
Қорытынды:

Кез келген өркениетті қоғам үшін сыбайлас жемқорлықпен күрес ең өзекті сұрақтардың бірі болып табылады.
Сыбайлас жемқорлық мемлекетті ішінен жоюдың бастамасы мен жетістіктерді жоққа шығаратын, ұлттық
қауіпсіздікке қауіп-қатер әкелетіндігі күмәнсіз. Сондықтан да Қазақстан Республикасының мемлекеттік саясатының
негізгі басымдылықтарының бірі болып осы зұлымдықпен күресу болып табылады.
Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес жүргізу дегеніміз - бұл мемлекетте тұрақтылықты қамтамасыз етудің
қажетті шарты деп айтқан екен кезінде Арестотель ғұлама. «Кез келген мемлекеттік құрылыстағы басты нәрсе - бұл
заңдар өзге де күн тәртібінің жәрдемімен істі лауазым иелері баю жолына түсіп кетпейтіндей етіп ұйымдастыру.
Жалпы жұртқа ортақ пайда келуін ойластыратын мемлекеттік құрылыстар ғана әділ, дұрыс болмақ», - деген екен
ежелгі ойшыл ғалым.
Сыбайлас жемқорлықпен күресу еліміздің бүгінгі күнгі күрделі мәселелерінің бірі болып отыр. Үлкен
әлеуметтік қасірет болып табылатын ол саяси даму тұрғысынан бір-біріне ұқсамайтын әлемдегі барлық елдердің қай-
қайсысын да қатты алаңдататыны айқын.
Әрбір қоғам дамуының күнегей жағымен қатар көлеңкелі тұсы да бар қатар жүретіндіктен,
елдің әлеуметтік хал-ахуатын жақсарып, экономикалық жоғары даму деңгейіне жетуді,
халқымыздың демографиялық өсіп-өнуін көздеген шаралар жасалынып жатқан кезде, алға басқан
қадамды кейін тартып, дамуымызға тежеу болып отырған сыбайлас жемқорлықпен күресті күшейту
- әрқасымыздың азаматтық борышымыз болып табылады.
Қазақстан Республикасының «Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күресу туралы» Заңның басты
мақсаты – азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын қорғау, сыбайлас жемқорлық
көріністерінен туындайтын қауіп-қатерден ұлттық қауіпсіздікті қамтамасыз ету, жемқорлыққа
байланысты құқық бұзушылықтың алдын алу, олардың жолын кесу және ашу болып табылады. Осы
заңмен, мемлекеттік міндетті атқаратын және де оларға теңестірілген адамдардың лауазымдық
өкілеттігін, мүмкіндіктерін пайдалана отырып, пайда табу сыбайлас жемқорлық, деп анықталған.
Мемлекеттік тиісті органдар сыбайлас жемқорлықпен күресті жүйелі түрде жалғастырып, пәрменді
шаралар көріп отырғаны баршаға белгілі. Оның айтарлықтай нәтижесі де бар. Олар туралы
бұқаралық баспасөз бетінде, теледидар және радио арқылы қоғам мүшелеріне жеткізіліп жүр.
Әлемнің көптеген елдері секілді, біздің мемлекетіміз де сыбайлас жемқорлықтың алдын алып,
оның тамырына балта шабуға бағытталған мақсатты жұмыстар жүргізіп келеді. Қазақстан -
бұрынғы кеңес Одағы аумағында сыбайлас жемқорлыққа қарсы қолданылатын заң қабылдап, осы
мәселе жөніндегі халықаралық конвенцияларға қосылған алғашқы мемлекеттердің бірі болып отыр.
Прокуратура органдары сыбайлас жемқорлыққа қарсы күресті күшейту мақсатында мемлекеттік
қаржының мақсатты жұмсалуына үнемі тексерулер жүргізіп отырады және мемлекеттік органдар мен
лауазымды адамдар қызметіндегі тәртіп пен реттілікті нығайтуды қамтамасыз етуде.
Эканомикалық және қоғамдық негіздерін жаңғырту, түбегейлі өзгертулер тұсында сыбайлас
жемқорлық қашан да қоғамға қауіп төндіретіндей дәрежеге көтеріледі. Мұндай кезеңдерде
жемқорлықтың шабуылын жеңілдететін мәселелер – эканомиканың құлдырауы, азаматтық қоғамның
билікке тәуелділігі, мемлекет институтының тиімсіздігі, заңнамалардың пәрменсіздігі тереңдей түседі.
Сөйтіп, сыбайлас жемқорлықтың тамырына балта шабуға кірісу алдында оны туғызатын әлеуметтік –
эканомикалық жағдайларды барынша азайту қажет. Жемқорлыққа қарсы әрекет етудің оның
көріністерімен курес жүргізумен аяқталмайтынын ұғыну аса маңызды. Мұндай күрес қашан да қоғам
мен мемлекет өмірінің барлық жақтарын реттеп отырумен тығыз байланысты. Осыдан келіп,
жемқорлардың өз күштері арқылы жемқорлықпен күрес жүргізуі барып тұрған мағынасыздық деген
келесі қорытынды туындайды.
Бұл бағытта күресті қолайлы саяси орта түзеуден бастау тиімді болмақ, ал ол қоғам оппозицияның,
нақты сөз бостандығы мен биліктің кіршіксіз болуын көздейді. Мұнда ескертетін тағы бір маңызды
жай: мемлекет пен кейбір шенеуніктердің атқаратын қызметін заң жүзінде нақты айқындау,
қабылданатын шешімдер кейбір адамдардың еркіне тәуелді болатын салаларды азайту. Басқаша
айтқанда, заңнамалардың анықтығы, қарапайымдығы мен тұрақтылығы қажет, азаматтық қоғамды
қалыптастыру үшін жағдайлар туғызу, халықтың білім деңгейін, оның ішінде құқықтық сауаттылығын
арттыру керек.
Сыбайлас жемқорлықпен күресті жеке қарау мүмкін емес. Сыбайлас жемқорлық қылмыстары әлеуметтік
тұрғыдан пайда болғандықтан, оны болдырмау мен алдын алуды барлық мемлекеттік мекемелер қамтамасыз ету
қажет.
Әрине дей тұрғанымен, басқаларға үлгі-өнеге көрсетуге тиісті атқарушы және мемлекеттік органдарының
лауазымды иелерінің заңсыз әрекеттеріне тосқауыл қоя отырып, прокуратура органдары басқа да құқық қорғау
бағытындағы міндетін күшейткен үстіне күшейте бермек, яғни Елбасының Қазақстан халқына Жолдауына орай
сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес шараларына әрекет ету - прокуратура органдары қызметкерлерінің басты
міндеті.

Ұқсас жұмыстар

ЖЕМҚОРЛЫҚПЕН КҮРЕС

Сыбайлас жемқорлық ұғымының жалпыға танымал

Жемқорлықтың алдын алу - басты міндет

Қазақстанның Transparency International сыбайлас жемқорлықты қабылдау индексіндегі рейтингінің жақсаруына ықпал ету

Бастауыш мектеп жасындағы балалардың сыбайлас жемқорлыққа қарсы мәдениетін қалыптастырудың ерекшеліктері

Сыбайлас жемқорлық құқықбұзушылықтары және сыбайлас жемқорлықтың жіктелуі, механизмдері

Саяси себептер

СЫБАЙЛАС ЖЕМҚОРЛЫҚ ЖӘНЕ ОНЫҢ МЕМЛЕКЕТ

Сыбайлас жемқорлық қылмыстарының криминологиялық сипаттамасы

Жемқорлық құлықтарының психологиялық ерекшеліктері

Пәндер