Білімге деген жаңа көзқарастар мен түсініктер

Презентация қосу

Тақырыбы: Интербелсенді әдістерді жоғары оқу
орындарында қолдану

Орындаған: Тасқынбай Маусымжан
Жоспары:
1. Білімге деген жаңа көзқарастар мен
түсініктер
2. Интербелсенді әдістеменің теориялық,
методологиялық негіздемесі және оқутудың
шарттары мен ережелері
3. Блум таксономиясының танымдық
деңгейлері
Білімді болу үшін үйренуші еңбектенуі керек, әрекет
жасауы қажет. Білім өз басында (миында) пайда болу үшін
адам оны есінде сақтап, түсінуі, қолдануы, талдау жасауы
және бағалауы қажет.
Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев 2006 жылы мамыр
айының 26 жұлдызында Л.Н.Гумилев атындағы Еуразия
ұлттық университетінде оқыған «Инновациялар мен оқу-
білімді жетілдіру арқылы білім экономикасына» атты
лекциясында осы мәселені келесі сөздермен дәлелдеп
берген сияқты: «Қандайлық жақсы және кәсіби болса-дағы
бір де бір оқытушы, егер студенттің өзі білімге
ұмтылмаса, егер студенттің өзі кәсіби, жоғары білікті
маман болғысы келмесе, оны ештеңеге үйрете алмайды»
(Назарбаев Н. Инновациялар мен оқу-білімді жетілдіру
арқылы білім экономикасына. – Егемен Қазақстан, 2006, 27
мамыр).
Білімді игеру екі жақтың да, шәкірт пен ұстаздың
белсенділігін қажет етеді.
Оны «ұйымдастырушы», «сабақты
жүргізуші», «үйренуге жағдай
жасаушы», «жәрдемші», «көмекші»,
«бағыт-бағдар сілтеуші»,
«талаптандырушы», шәкірт пен
білімнің арасындағы «делдал»
рөлдерімен алмастыруы керек.

Ұстаз мұнда дәстүрлі де
үйреншікті «білім көзі»,
«үйретуші» рөлдерінен
бас тартуы қажет!
Ағылшынның «education» және
орыстың «образование» сөзіне
тоқталатын болсақ, Ағылшын
сөзінің түп тамыры латынның
«суырып алу» деген мағынадағы
«educare» сөзіне барып тіреледі.
Сократ өз шәкірттерін ешқашан да үйретпеген, оның
орнына оларға тек сұрақтар ғана қойып отырған (атақты
маевтика тәсілі). Оның сұрақтарына жауап бере отырып,
шәкірттері өз бойларында әу бастан қалыптасқан, бірақ ұмыт
болып қалған білімді есіне түсіріп, бастарынан «суырып»
алғандай болған. Бірде тіпті Сократ сұрақ қою арқылы қол
өнер шеберінің сауатсыз, хат танымайтын 12-13 жасар
көмекшісінің өздігімен Фалестің теоремасын («теңбүйірлі
үшбұрыштың табанының бұрыштары бірдей болады»)
құрастыруына себепкер болған дейді аңыз...
Білім саласындағы негізгі мәселелер

• Не нәрсені үйрену керек?
Мазмұн • Не нәрсеге үйрету керек?

• Қалай үйрену керек?
Әдістеме • Қалай үйрету керек?

• Не үшін үйрену/үйрету керек?
Нәтиже • Үйретудің/үйренудің нәтижесі
қалай болу керек
С.Мирсейітова: «Біздің қоғамға қандай білім
қажет? Басқа сөзбен айтқанда:

Не нәрсеге үйрету керек: фундаменталдық
1. білімге ме, әлде осы білімді іздену дағдыларына
ма?

«Оқыту» деген не: әрқашан және әр мәселе бойынша нұсқап
отыру ма, әлде оқытудың «маңызды кезеңін» анықтап, қалған
2. уақытта іздену мен өзін-өзі дамытуға мүмкіншілік беру ме?
Оқытудың негізін не құрайды: «даму» ма, әлде
«қалыптастыру» ма?

Оқытудың мақсаты қандай? Оқытудың басты назарын неге

3. аудару керек: процеске ме, әлде нәтижеге ме? Басқаша
айтсақ: басты мәселе «даму» ма, әлде «форма» ма?
«Білім» түсінігінің негізгі
проблемалары мен стереотиптері

Сөз үйретпейді,
әрекет үйретеді.
«Менің өзіме
Білім игеру жасатсаң –
процесі - үйренемін!»
қайталау емес, (Конфуций).
Білім - ал сабақ - Сондықтан да әр
ақпарат емес. тексеру емес. сабақта
«білім ═ Еш ізденісі мен үйренушілер
шығармашылығы бұрынғыдай тек
ақпарат» тыңдап және
формуласы жоқ амал, қандай көшіріп қана
да болмасын қоймай, белсенді
бүгінгі күні мәліметті әрекеттер атқаруы
ескірген, білім қайталау ғана. керек: ойлау, оқу,
ақпарат емес. сөйлеу, талқылау,
жазу, пікрілесу,
пікір таластыру.
А.Маслоудың пирамидасы
(адамның басты қажеттіліктерінің классификациясы)
«Нағыз тұлға қандай болу керек?»
Абрахим Маслоу адам қажеттіліктерін жүйелеу арқылы
тұлғалардың да қандай дәрежеде болатындығын
көрсеткен.

1-деңгей. Физиологиялық қажеттіліктер (тамақ, ұйқы,
жылу, қанағаттанарлық жалақы, т.б.)

2-деңгей. Қауіпсіздік пен тұрақтылық қажеттілігі (ауру-
сырқаудың, табиғи және техногенді апаттар мен
катастрофалардың, соғыстың болмауы, тұрақты табыс, үй-
жайдың бар болуы, т.б
3-деңгей. Қандай да бір әлеуметтік топтың құрамына
жату қажеттілігі (жанұя, дос-жолдастар, жұмыс ұжымы
мен командасы, партия, ұлт, мемлекеттің азаматтылығы,
діни конфессия, т.б.)

4-деңгей. Басқалардың мойындауы, тануы
мен сыйлауына ұмтылу қажеттілігі

5- деңгей. Өзін-өзі жүзеге асыру
қажеттілігі
Джон Дьюи «Өмірлік тәжірибе және
білім беру» атты еңбегінде білімді
дәстүрлі және прогрессивтік екіге
бөледі.

Жан Пиаже «Баланың сөйлеуі мен ойлауы»
атты еңбегінде білімнің келесідей екі түрін
атаған: «әлеуметтік-ырықсыз» білім және
белсенді түрде үйрену арқылы игерілген білім

Альфред Уайтхэд те білімді «мектептік»
және «пән аумағындағы білім» деп бөлген,
бұл жерде ол ұсынған «интуитивтік»
білімді ескермесе де болады, өйткені
аталмыш білім туа біткен білімдерге
жатады.
Репродуктивті білім Құрастырылған
(конструктивтік) білім
• біреудің тасымалдаған • іздену, тану және
(берген) ақпаратын бәлсенді
(пассив), ырықсыз түрде ой-толғау секілді
қабылдау дегенді білдіреді. үйренушілердің
Мұндай білім
үйренушілердің мұқтаждары
өзіндік белсенді
мен мүдделерін ескермейді, әрекеттері негізінде
олардың бұрынғы игеріледі. Білім
білімдерімен байланыс
орнатпайды. Үйренушілер
игеруде олар дайын
бұл білімді сіңіргенде күйде берілген
ешқандай ізденуші немесе ақпаратты есте
зерттеу жұмыстарын
атқармайды, оның қажеттілігі
сақтау үшін
туралы ойланбайды, тек қабылдамай, оларды
сырттан берілген ақпаратты «игеру» сөзінің
механикалық түрде ғана есте
сақтауға тырысады.
шын мағынасы
Күнделікті өмірмен бойынша жан-
байланыспаған мұндай жақты қарастырады,
білімнің қажеттілігі шамалы
болады, өйткені үйренушілер оларды әрекеттер
оларды өз өмірінде қалайша арқылы зерттейді.
қолданатындығын білмейді.
Дәстүрлі (репродуктивтік) Құрастырылған
білім (конструктивті) білім

Жоғарғы жақтан күштеу Тұлғаның өзін-өзі көрсете білуі
мен дамуы

Еркіндікке жол бермейтін тәртіп Еркін түрде әрекеттесу

Кітаптар бойынша үйрену Тәжірибе арқылы үйрену

Қайталау арқылы жүйеленбеген Өмірде қажетті мақсаттарға жету
(арасында байланысы жоқ) үшін біліктер пен дағдыларды
біліктер мен дағдыларды игеру
қалыптастыру

Бұлыңғыр болашаққа дайындау Бүгінгі күннің мүмкіншіліктерін
мейлінше пайдалану

Статикалық (өзгерістерге Әлемнің күнделікті өзгерістерге
ұшырамайтын) мақсаттар мен толы динамикасы
материалдар
Интербелсенді оқудың шарттары
Интербелсенді оқу дәстүрлі оқытудың негізгі идеялары мен
ұстанымдары болып келген авторитарлық пен үстемдікті,
үйретушінің мызғымас беделін, монологты, сырттан (үйретуші
тарапынан) күштеуді демократиялық коммуникациямен
алмастырады.

Интербелсенді оқуда/оқытуда келесі шарттарды қадағалау
міндетті деп тану керек:
- жағымды психологиялық орта орнату,
- үйренушілерде білім игеруге деген қызығушылықты
(мотивация, ынта, ұмтылыс) тудыру,
- білім игеруде үйренушілерді сәттілікке бағыттау,
- білім игеру процесін коммуникативтік процесс деп түсініп,
бірлескен әрекеттерді қолдану.
Жағымды психологиялық
орта орнату
Американдық философ Джон Дьюи
білімді тәжірибе деп түсініп, оны
құрастыруда ортаның алатын орнын
ерекше атап кеткен: «Тәжірибе индивид
пен оны қоршаған ортаның әрекеттесу
процесінде пайда болады».
Ал қоршаған ортаны Дж.Дьюи «жеке бастың қажеттіліктері,
қалаулары, мақсаттары және қабілеттерімен әрекеттесу
арқылы тәжірибенің іске асырылуын қамтамасыз ететін
қандай да болмасын ситуация» деп атайды
Жағымды психологиялық климат құру үйретуші
мен әрбір үйренушіден келесі ережелерді сақтауды
талап етеді:
Үйрену процесіне қатынасушылардың әрқайсымен өзара
сыйластыққа негізделген жеке қарым-қатынас орнатуға
мүдделі болу.
Қарым-қатынаста қысымнан бас тартып, «жұмсақ» әдістерді
қолдану.

Әрбір үйренуші мен бүкіл топ жұмысына көмек пен жәрдем
жасау, қол ұшын беруге дайындық.

Әрбір пікірді тыңдай білу, оны сыйлау және онымен санасу.

Жағымды (позитивтік) және конструктивистік көзқарас
ұстану, ешкімді де, ешнәрсені де (өзгенің пікірі мен
көзқарасы) сөкпеу, даттамау.
Жұмысқа әртүрлі тәсілдер мен құралдарды қолдану
арқылы үнемі жаңалықтар енгізіп отыру.

Шығармашылыққа негізделу, шығармашылық тұрғыдан
қатысушылардың ашылуына мүмкіндік беру.
Білім беру жүйесінде кеңінен тараған
педагогикалық идеялардың бірі - америкалық ғалым
Бенджамин Блумның таксономиясын келтіруге
болады. Б.Блум бір топ әріптестерімен бірге 1956
жылы «Таксономияның» танымдық (когнитивтік)
саладағы мақсаттарды сипаттайтын бірінші бөлімін
жарыққа шығарса кейінірек Д.Кратволь және басқа
ғалымдар «Таксономияның» аффективтік
(эмоционалды-құндылықтық) және психомоторлық
салалардағы мақсаттарды қамтитын екінші бөлімін
құрастырған.
Таксономия идеялары бүкіл әлем педагогикалық
жұртшылығында таным және ойлау әрекеттерінің
деңгейлерін, оқу мақсаттарын айқындауда кеңінен
қолданыс тапты.
Деңгейле Көрсеткіштер
р

1. Білім Ақпаратты, оқу материалын (қажетті деректерді, нақты фактілерді немесе
бүтін теорияларды) есте сақтау мен қайталау (репродукция).

2. Түсіну Оқу материалын бір формадан екінші формаға, бір белгі жүйесінен басқа
жүйеге түрлендіру (интерпретация), ауыстыру, оқу мәліметін өздігінше игеру,
салдары мен нәтижелерінің қандай болатындығы туралы алдын-ала болжау,
жорамалдау.
Мысалы, сөздерді математикалық формулаға түсіру немесе схема, кесте
түрінде көрсету; өз сөзімен түсіндіріп беру, қысқаша сипаттау.

3. Оқу материалын жаңа жағдайлар мен ситуацияларда қолдану.
Қолдану Мәселен, ережелерді, формулаларды, түсініктерді, заңдарды, теорияларды,
қағидаларды қолдана отырып қандай да бір проблеманы шешу.

4. Талдау Оқу материалын құрамдас бөліктерге жіктеп, олардың арасындағы
(анализ) байланыстарды анықтау, бүтіннің қалайша құралатындығын түсіну және
түсіндіре білу.

5. Синтез Оқу материалын пайдалана отырып, шығармашылық тұрғыдан жаңа мазмұн
құрастыру.
Мәселен, баяндама немесе эссе жазу, жоспар немесе схема құрастыру.

6. Бағалау Оқу материалының мағызын бағалау: салыстыру және айырмашылықтарын
айқындау, дәлелдеу арқылы шешім қабылдау.
Мұнда тұжырымдар нақты талаптар (критерийлер) тұрғысынан болуы керек.
Бұл критерийлер үйренушінің өмірлік тәжірибесі мен ұстанған көзқарастарына
негізделетін немесе ұстаздың ұсынысынан туындайтын болуы керек.
Блум таксономиясы аффективтік (эмоционалды-
құндылықтық) салада

Бұл салаға тұлғаның өзін қоршаған әлем мен ортаның
құбылыстарына деген эмоционалды-тұлғалық қатысын
қалыптастыратын мақсаттар жатады. Бұл қатынас түйсік (қабылдау,
перцепция) пен қызығушылықтан басталып, құндылықтарды өз
бойында қалыптастыру мен оларды белсенді түрде жүзеге асыруға
дейін дамиды. Осы салаға тұлғада қызығушылық пен бейімділіктерді
қалыптастыру, оның сан алуан сезімдерді жан дүниесінен өткеруі,
өзіндік қатынасты қалыптастыру, оны түсіну мен әрекетте қолдану
мақсаттарын жатқызуға болады.
Аффективтік мақсаттар когнитивтік мақсаттармен салыстырғанда
күрделі болғандықтан (олар тұлғаның қалыптасуына тереңінен
үңіледі), олар тез арада нақты нәтижелерді көрсетпейді. Сол себепті
де ұстаздар оларды педагогикалық диагностикада көптеп
қолданбайды.
Пайдаланылған әдебиет:
1. Әлімов Асхат. Интербелсенді әдістерді
жоғары оқу орындарында қолдану. Оқу
құралы. – Алматы: баспасы, 2009. - 263 бет.

Ұқсас жұмыстар

Саяси сананың деңгейлері

Дүниетанымның мәнi және оның түрлері, типтері, қызметтері

Психологияның дамуы

Саяси сана деңгейлері

Ұлттық мұра және құндылықтар

САЯСИ ИДЕОЛОГИЯ

САЯСИ МӘДЕНИЕТ ПЕН САЯСИ САНА

Саяси сана

Саяси сана және идеология

Философиялық білімнің негізгі мәнісі оның екі жақтылығында

Пәндер