Хронофармакология ғылым ретінде

Презентация қосу

« Астана Медицина Университеті» КеАҚ
Фармакология кафедрсы

СӨЖ
Тақырыбы: Хронофармакология ғылым ретінде. Оның қазіргі заман
дәрігері үшін тәжірбиелік маңызы.

Тексерген

Дайындаған:Даулеткан А.М.
Кіріспе
Физиологиялық қызмет үшін тәуліктік ырғақтың маңызды мәні
бар.Сергектік пен ұйқының ауысуы жүйке жүйесі мен эндокриндік
бездердің белсенділігіне және оған сәйкес басқа мүшелер мен
жүйелердің жағдайына айтарлықтай ықпалын тигізеді. Бұл өз
кезегінде ағзаның әртүрлі заттарға сезімталдығымен көрінеді.
Фармакологиялық әсердің тәуліктік ырғаққа тәуелділігін зерттеу-
хронофармакологияның міндеті .
Хронофармакология - бұл органдар мен жүйелердің биоритмиялық тербелістерін ескере
отырып, препараттарды қолдануды зерттейтін ғылым, басқаша айтқанда Препаратты қабылдау
уақытына (күн, ай, маусым және т.б.) байланысты фармакодинамикалық және
фармакокинетикалық параметрлердің өзгергіштігін зерттейтін фармакология бөлімі.
Хронофармакологияға хронофармакодинамиканы да және хронофармакокинетиканы да
жатқызады. Хронофармакодинамика және хронофармакокинетиканың орнына маңызы бойынша
ұксас екі термин - «хронестезия» -тәуліктің әрбір уакытында затқа сезімталдық және
«хронокинетика» -тәулік ырғағынан фармакокинетикалық сипатының тәуелділігі, ұсынылған
Хронофармакологияның мақсаты дәрі-дәрмектің бір реттік, тәуліктік, курстық
дозаларын азайту, жанама әсерлердің ауырлығын төмендету (дәрі қабылдау уақытын
ескере отырып) арқылы фармакотерапияны оңтайландыру болып табылады.
Фармакокинетика дәрілердің адам мен жануарлардың ағзасына түсу жолын (енгізу жолы мен
сіңірілуін), олардың мүшелер мен тіндерде таралуын, биотрансформациясы мен
шығарылуын зерттейді. Бұл кезіңнің мақсаты дәрілердің тиімділігін жоғарылату және
жанама әсерлерін төмендету болып табылады. Фармакологиялық ықпалды анықтауда негізгі
көрсеткіш – бұл дәрілік заттардың рецептор аймағында құнарлығының жоғары болуы.
Фармакодинамика белгілі бір дәрінің ағзаға қалай әсер ететінін және қандай механизм арқылы,
мүше мен жүйе жұмысында қандай пайдалы және жағымсыз ығысулардың болуы, зат
алмасуларда қандай ықпалдар болатынын, медицинада не үшін қолданылатынын, осы жолда
қандай жағымсыз ықпалдарды күтуге болатынын суреттейді.
Хронофармакология хронотерапиямен тығыз байланысты. Қазіргі кезде оның дәрігерлер үшін
тәжірбиелік мәні зор. Алғаш рет хронотерапия ісікке қарсы препараттардың әсерін зерттеу үшін
қолданылды. Препараттарды белгілі бір сағатта қабылдау жағымсыз реакцияларды едәуір төмендететіні
анықталды. Бұл үшін пациенттің ұйқы және ояту уақыты, есірткінің сіңу және метаболизм жылдамдығы
ескерілді. Кейіннен, Испанияның Понтеведра қаласындағы Виго университетінде ғалымдар терапияның
осы саласының кардиологиядағы нәтижесін анықтады. Гипертензиясы және жоғары қан қысымы (BP)
бар адамдарда циркадиялық ырғақты бақылау дәрі-дәрмек қабылдаудың дұрыс уақытын есептеуге
көмектесті. Дозалары өзгеріссіз қалды. Үш айлық зерттеудің соңында пациенттердің 37% ұйқы кезінде
гипертензияға қарсы препараттарды қабылдаған кезде қалыпты көрсеткіштерге оралды. Таңертең
таблетка қабылдағандардың қан қысымы жоғары болды. Сонымен қатар, уақыт кезеңдері қан қысымы
тұрақсыз болған кезде ескерілді және осы негізде қабылдау уақыты реттелді. Хронотерапия
психиатриялық ауруларды емдеуде пайдалы (биполярлық бұзылыс). Калифорния университетінің
дәрігерлері ең жақсы нәтижеге жету үшін антидепрессанттарды пациенттердің циркадиялық
ырғақтарында үш нақты аралықпен қабылдаудың артықшылықтарын анықтады. Мұндай зерттеулер
хронотерапияны және оның әлеуетін Америкада және Еуропада дәрі-дәрмек терапиясында қолдануға
ықпал етті.Филадельфиядағы Вистар институтының профессоры Чи Ван Данг жаңалықтар туралы
былай деп түсіндірді: «Менің ойымша, циркадиялық ырғақтарды жақында зерттеу хронотерапияны әрі
қарай зерттеуге ықпал етеді, сондықтан ол бақыланатын зерттеулермен және кардиология мен ішкі
медицинада дәлелденген нәтижелермен жетекші орынға айналады
Дәрігерлер жыл сайын әрбір науқасты оның жынысын, жасын және ағзаның әр
түрлі ерекшеліктерін ескере отырып емдеуге барынша жеке қарауға тырысады.
Науқастың "биологиялық сағаттарын" үйретуге мүмкіндік беретін хронотерапия
әдісі осындай тәсілдердің бірі болып табылады. Мақалада хрономедицинаның
пайда болуы, циклдық ырғақтардың негізінде хронотерапияның дамуы және
осы бағыттағы, соның ішінде біздің елде қалыптасуы туралы деректер берілген.
Ресей Федерациясындағы жүрек - қан тамырлары аурулары проблемасының
өзектілігін көрсететін деректер және хронотерапия әдісін ескере отырып,
аурулардың осы тобын емдеу бойынша бірнеше зерттеу нәтижелері ұсынылған
Тірі организмдер функцияларының кезеңділігінің алғашқы бақылауларының қатарына Француз
астрономы Ж.Ж. де Мэран (1729) тапқан толық қараңғыда болған өсімдіктер жапырақтары
қозғалысының қатаң кезектілігі тағылады. Тірі жүйелерде өтетін циклдық процестер ағза
ішіндегі және ағза мен сыртқы орта арасындағы тепе - теңдікті өмірлік процестердің уақытша
құрылымын зерттеу негізінде анықтайды және жаңа бағыттар - хронобиология мен
хронмедицина қалыптасты. Алғаш рет "хронобиология" термині 1969 жылы Ф. Халбергтің
"физиологияға жылдық шолу" журналында Өз ғылыми зерттеулерінің нәтижелерін жариялауда
қолданылған. Ал 1959 ж. Ф. Халберг тәулік бойы немесе циркадиандық ырғақтар туралы түсінік
қалыптастырып, ағзаның физиологиялық функцияларын уақытша ұйымдастыру туралы түсінік
берді. Біздің елде хрономедицинаны дамытуда келесі маңызды сәттерді атап өтуге болады: 1981
жылдың 18 қарашасында КСРО АМН Президиумының қаулысымен құрылды
"Хронобиология және хрономедицина" проблемалық комиссиясы, оның төрағасы болып КСРО
АМН академигі Ф. И. Комаров тағайындалды, комиссия мүшелері ретінде әртүрлі бағыттарды
басқарған ғалымдар сайланды, бұл оның пәнаралық сипатын растады - Ф. И. Комаров, Н. А.
Агаджанян, Д. С. Саркисов, А. М. Вейн, Ю. А. Романов, К. В. Судаков, Б. С. Алякринский және т.
б.1982 жылдан бастап хронобиологияның өзекті мәселелері бойынша үш Бүкілодақтық және
алты халықаралық конференция өткізілді. хрономедицина, соның ішінде КСРО - ның төрт
симпозиумы-ЖДҚ. Проблемалық комиссияның жыл сайынғы пленумдары шеңберінде КСРО
және РФ түрлі қалаларында ғылыми конференциялар өткізілді. 1993 жылы Бүкілодақтық
проблемалық Комиссия ресейлік болып қайта құрылды. 2008 жылы Владиканказда халықаралық
қатысумен Хронобиология және хрономедицина бойынша бірінші ресейлік съезд өтті. 2009 жылы
съезд М. В. Ломоносов атындағы ММУ - де өтті, 2012 жылы оны наурыз айында Мәскеуде өткізу
жоспарлануда.
Хронологтардың кеңесі
Сіздің ағзаңыздың 24 сағаты» (орташа мәліметтер)
Таңғы 7-8. Жұмыс істемеңіз, бұл кезед организм ауыр жұмысқа дайын емес. Аяқ-қолдарыңызды созып,
бұлшық еттеріңізді босаңсытып жата тұрыңыз. Асықпай таңғы ас ішіңіз. Таңертең не қаласаңыз соны
жеуге болады, алда бір күн бой-ы сізге энергия қоры керек болады.
Таңғы 8-10. Барлығы әр адамның өзіне ғана қатысты: «жавороноктар» бірталай жұмысты бітіріп тастауы
мүмкін, ал жапалақтар енді жұмысқа кірісіп жатады.
10-12 сағаттар. Ойлау қабілетінің шарықтау шегі – назар салуды, творчествоны және есте сақтауды қажет
ететін кез-келген қиын жұмыс оңай орындалады
12-13 сағаттар. Бозторғайларда жұмыс жасау қабілеті кішкене төмендейді, жапалақтар белсенді қызметті
жалғастыра береді.
13-15 сағаттар. Демалыс уақыты. Ойлау қабілеті төмендейді,бірақ ұзақ есте сақтау жақсы болады. Егер
демалыс мүмкін болмаса, маңызды бір нәрселерді қайталап оқып отырыңыз (емтихан билеттерін оқу). Бұл
кезде ауырсынуды сезіну біршама төмендеген, сондықтан тіс дәрігеріне ойланбай бара беруге болады.
15-16 сағаттар. Кішкене тамақтанып және дем алып алуға болады.
16-19 сағаттар. Спортпен шұғыданатын ең жақсы уақыт: қазір сіздің буындарыңыз жақсы қозғалады,
бұлшық еттеріңіз күшті, ал назар салу жинақталған. Ғалымдар таңертең спортпен шұғылданатын
адамдарға қарағанда кешке шұғылданатын адамдардың бұлшық еттері 20%-ға күшті болатынын
анықтаған.
19-20 сағаттар. Жеңіл кешкі ас ішетін уақыт.
20 сағ – түн ортасы. Теріңізге күтім жасайтын уақыт: бұл уақытта кремдер 20%-ға жақсы сіңеді.
Жапалақтар өздерінің творчестволық жоспарларын ойластырса болады, ал торғайлар бір сағаттай үй
шаураларымен айналысса болады.
Түн ортасы – таңғы 7. Дұрыс, пайдалы ұйқы керек.
Қорытынды
Сонымен, заттардың фармакодинамикасы жэне фармакокинетикасы тәуліктік ырғаққа тәуелді
болады. Бұған тәуліктік ырғақтың фазасына және амплитудасына дәрілік заттардың өзі ықпал
ететінін қосу керек. Әртүрлі патологиялық жағдайлар мен аурулар кезінде тәуліктің әрбір
уакытында олардың ағзамен өзара әсерлесуінің нәтижесі өзгеретіндігін де ескерген жөн.
Хронофармакология саласында мәліметтердің көлемі шектеулі болғанымен, оларды кабылдау
уақытына байланысты препараттарды рационалды мөлшерлеу үшін бұл мәліметтердің
маңыздылығы күдік туғызбайды.
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
*Фармакология: оқулық / Д.А. Харкевич ; жауапты редактор С.Б.
Сламжанова. – 11-басылым, түзетілген және толықтырылған. – М.:
ГЭОТАР-Медиа, 2014. –74б.:с.
*Машковский М.Д. Лекарственные средства. –16-е изд., перераб.,
испр. и доп. – М.: Новая волна: Издатель Умеренков, 2010. –
188,248с.
* Фармакология: Оқу құралы \ Орманов Н.Ж., Сырманов Н.Р.
* Фармакология негіздері: оқулық \ Шайдаров М.З., Мұхамбетов
Д.Д., Мусин М.Н.

Ұқсас жұмыстар

Дәріні ағзаға енгізу жолдары

Философия ғылымның ғылымы немесе Философия - ғылымның патшайымы

Мәдениет саласындағы ғылымның функциялары

Саясат мүмкін өнер ретінде

Сциентизм және антисциентизм

Психология тарихы

Ғылымның дүниетанымы және функциялары

Басқару психологисы тарихы, пәні

Философиялық мәселелердің жеке табиғаты

Ғылым тарихы мен философиясының пәні

Пәндер