Анафилактикалық шок: этиологиясы, патогенезі, клиникасы және жедел емдеу шаралары

«Астана Медицина Университеті» КеАҚ Жалпы және клиникалық фармакология кафедрасы

СӨЖ

Тақырыбы: Анафилактикалық шок: себептері, клиникалық көріністері, жедел көмек шаралары.

Орындаған: Төлеуғазиева Н. Ө.

Топ: 303

Факультет: Жалпы медицина

Қабылдаған: Әділбаева А. Ж.

Нұр-Сұлтан 2019 жыл

Жоспар

Кіріспе

Негізгі бөлім

-Этиологиясы және патогенезі

-Жіктемесі

-Диагностикалық критерийлер

-Диагностика

-Емі

-Алдын алу шаралары

Қорытынды

Қолданылған әдебиеттер

Кіріспе

Анафилаксиялық шок (АШ) - өмірге қауіп төндіретін және айқын гемодинамикалық бұзылыстарға, сондай-ақ басқа ағзалар мен жүйелер қызметінің бұзылуына ұласатын, аллергенмен қайта жанасуға қарсы туындаған жіті жүйелік аллергиялық реакция

ЭТИОЛОГИЯСЫ және ПАТОГЕНЕЗІ

Анафилактикалық шоктың жиі болу себебі:

Тағамдық (балықтар, теңіз тағамдары, жаңғақтар, бал, сүт, жұмыртқа, бұршақтар және т. б. ) ;

Дәрілік (анальгетиктер, антибиотиктер, сульфаниламидтер, витаминдер және т. б. ) ;

өсімдіктердің тозанына;

тұрмыстық (латекс, парфюмерия, тұрмыстық химия, шан, ұй жануарларының жүні) ;

жәндіктердің тістегенінен ағзаға түскен заттарға; үлкен ұлпалар үстінде антигеннің IgE байланыс;

активтелген үлкен ұлпалардан медиаторлардың босауы (гистаминнің, простагландиндердің, лейкотриендердің, тромбоциттердің активация факторлары және т. б. ) ;

аллергиялық реакцияның сыртқы көрінісі тез дамуына (ерте фазасы) әкелетің тіндерге және мүшелерге медиаторлардың әсері;

6-8 және одан көп сағаттан кейін соңғы фазасы дамуы мүмкін, аллерген әсер ететін орында басқа ұлпалармен қайта медиаторлардың шығарылуы.

Жіктемесі

Анафилаксиялық шоктың клиникалық жіктемесі: Клиникалық нұсқалары бойынша [1] : · кәдімгі; · гемодинамикалық (коллаптоидтық) ; · асфиксиялық; · церебралды; · абдоминалды. Ағымы бойынша [1, 2] : · жіті қатерсіз; · жіті қатерлі; · ұзаққа созылған; · қайталанатын (рецидивті) ; · абортивтік. Ауырлық дәрежесі бойынша [1] : · I дәрежесі; · II дәрежесі; · III дәрежесі; · IV дәрежесі.

Диагностикалық критерийлер:

Шағымдар және анамнез: Шағымдар [1] :

кәдімгі нұсқасы: қозу және мазасызданумен белгісіз ауырлық сезімдері (үрейлену, өлімнен қорқу, «қалақаймен күйдіру» немесе «ыстық қарып өту») түріндегі жіті туындайтын дискомфорт жағдайы; · күрт әлсіреу, бастың айналуы; · естің (сананың) бұзылуы; · басқа, тілге және бетке келетін қанның толысуын сезіну; · беттің, қол мен бас терісінің шаншуын және қышуын сезіну; · бастың ауыруы; · қинала тыныс алу; · жанға батарлық жөтел; · жүрек тұсындағы ауырсынулар немесе жүрек соғысы; · төс артындағы ауырлық немесе кеуде қуысын қысу сезімі; · лоқсу, құсу; · құрсақ қуысындағы ауырсынулар.

гемодинамикалық (коллаптоидтық) нұсқасы (айқын гипотония және вегетативтік-тамырлық өзгерістер дамитын гемодинамикалық бұзылыстардың басым түсуімен) : жүрек тұсындағы күшті ауырсынулар. · асфиксиялық нұсқасы: жөтел; дауыстың қырылдауы; тұншығу. · церебралды нұсқасы: қорқудың/қозудың пайда болуы; · абдоминалды нұсқасы («жалған жіті қарын» деп аталатын симптоматиканың дамуымен) : эпигастральді аймақтардағы жанға батарлық ауырсынулар. Шоктың жіті қатерлі ағымы кезінде шағымдар кезеңі болмайды. Кенеттен естен танып, жүректің тоқтауы және клиникалық өлім болады [1] .

Анамнез: Мына қауіп факторларының болуы: · аллергиялық ауруларының болуы; · сенсибилизациялаушы белсенділігі жоғары дәрілік препараттарды қабылдау; · дәрілік заттарды ұзақ уақыт, әсіресе, қайталау курстарымен қолдану; · депо-препараттарды пайдалану; · полипрагмазия; · дәрілік және химиялық заттармен ұзақ уақыт кәсіптік жанасыу

Физикалық зерттеп-қарау [1] : Клиникалық нұсқаларына қарай: · қарапайым нұсқасы: тамырдың жіптәрізді жиі соғуы (шеткі тамырларды) ; тахикардия (сирек - брадикардия, ырғақсыздық (аритмия) ) ; жүрек үні қатаң; АҚ жылдам төмендейді (ауыр жағдайларда ДАҚ анықталмайды) ; тыныс алудың бұзылуы (алқыну, ауыздан көбік ағумен қиналып карлыға тыныс алу) ; қарашықтар үлкейген және жарыққа жауап қайтармайды. · гемодинамикалық (коллаптоидтық) нұсқасы: АҚ күрт төмендеуі; тамыр соғуының әлсіз болуы және оның жиі жоғалып кетуі; жүрек ырғағының бұзылуы; шеткі тамырлардың спазмы (бозару) немесе олардың кеңеюі (жайылған «жалынды гиперемия») және микроайналым қызметінің бұзылуы (тері жабындарының мәрмәрлығы, цианоз) . · асфиксиялық нұсқасы: ларинго- және/немесе бронх спазмының дамуы; тыныс алудың ауыр жіті жеткіліксіздігі белгілерінің пайда болуымен көмейдің ісінуі; айқын гипоксиямен респираторлық дистресс-синдромның дамуы. церебралды нұсқасы: құрысу синдромының дамуы; психомоторлық қозу; науқас есінің (санасының) бұзылуы; тыныс алудың ырғақсыздығы (аритмия) ; вегетативтік-тамырлық бұзылыстар; менингиалдық және мезенцефалдық синдромдар. · абдоминалды нұсқалары: ішпердені тітіркендіру белгілерінің болуы

Ағымына қарай : · жіті қатерсіз: клиникалық симптоматиканың шапшаң басталуы, шок тиісті қарқынды терапияның ықпалымен толық тоқтатылады. · жіті қатерлі: АҚ жылдам төмендеп кететін (диастолалық - 0 мм рт. ст. көрсеткішіне дейін) жіті басталумен, есінің (сананың) бұзылуымен және бронх спазмы құбылыстары бар тыныс алу жеткіліксіздігі симптомдарының өрістеуімен сипатталады; аталмыш нысаны қарқынды терапияға жеткілікті резистентті болып табылады және өкпенің ауыр ісінуінің, АҚ берік құлдырауының және терең коматоздық жай-күйдің дамуымен өрістейді; АШ неғұрлым жылдам дамыса, өлімге әкеліп соқтыруы мүмкін ауыр АШ дамуының мүмкіндігі соғұрлым жоғары (сондықтан адекватты терапия жүргізіліп отырған кездің өзінде АШ-тың бұл ағымына жағымсыз нәтиженің болуы тән. · ұзаққа созылған ағымы: бастапқы белгілері кәдімгі клиникалық симптомдармен шапшаң дамиды, шокқа қарсы белсенді терапия уақытша және ішінара әсер береді; кейін клиникалық симптоматика онша жіті болмайды, бірақ емдік шараларға резистенттілігімен ерекшеленеді. · қайталанатын ағымы: симптомдарды алғашқы тоқтатқаннан кейін қайталанған жай-күйдің туындауы тән, салдарлы соматикалық бұзылыстар жиі туындайды. · абортивтік ағымы: шок тез өтеді және қандай да бір дәріні қолданбай-ақ жеңіл тоқтатылады.

Ауырлық дәрежесіне қарай : I дәрежесі: · гемодинамиканың аздап бұзылуы (САҚ және ДАҚ қалыпты мөлшерден 20-40 мм рт. ст. төмен) ; · аурудың алдын ала хабаршылардан басталуы (бөртулер, тамақтық жыбырлауы және т. б. ) ; · есін біледі (санасы сақталған) ; · жүректің қызметі сақталған; · шокқа қарсы терапияға жеңіл көнеді; · жеңіл дәрежедегі АШ ұзақтығы бірнеше минуттан бірнеше сағатқа дейін. II дәрежесі: · САҚ 90-60 мм рт. ст. шегінде, ДАҚ 40 мм рт. ст мөлшеріне дейін; · есін жоғалтудың болмауы; · алқыну; · асфиксия (көмейдің ісінуінің салдарынан) ; · тахикардия, тахиаритмия; · шокқа қарсы терапияға жақсы көнеді.

III дәрежесі: · САҚ 60-40 мм рт. ст. шегінде, ДАҚ 0 мм рт. ст шамасында; · цианоз; · біртіндеп есін жоғалту; · құрысу синдромы; · тамырдың дұрыс емес, жіп тәріздес соғуы; · шокқа қарсы терапияның әсері аз. IV дәрежесі: · клиникасы шапшаң дамиды; · бірден есін жоғалту; · АҚ айқындалмайды; · шокқа қарсы терапияның әсері болмайды; · 5-40 минуттың ішінде өлімге әкелетін нәтиже болады. Мыналардың: · демиелинизациялаушы үдерістің; · аллергиялық миокардиттің; · гепатиттің; · невриттің кейінгі асқынулары дамуы мүмкін.

Диагностикасы

Емі

Негізгі дәрі-дәрмектер тізімі:

1. Эпинефрин 0, 18% - 1, 0мл, амп.

2. Натрий хлориді 0, 9% - 400 мл, фл.

3. Натрий хлориді 0, 9% - 5, 0 мл, амп.

4. Преднизолон 30 мг, амп.

5. Аминофиллин 2, 4% - 5, 0 мл, амп.

6. Дифенгидрамин 1% - 1, 0 мл, амп.

7. Оттегі, м3.

8. Пентакрахмал 500, 0 мл, фл.

9. Атропин сульфаты 0, 1% - 1, 0 мл, амп.

10. Допамин 0, 5% - 5 мл, амп.

Қосымша дәрі-дәрмектер тізімі:

1. Дексаметазон 1мл, амп.

2. Фенилэфрин 1 % - 1, 0-2, 0 мл.

3. Декстроза 5% - 400, 0, фл.

4. Гидрокортизон 2, 5%-2мл, амп.

5. Сальбутамол 3 мг, неб.

Алдын алу шаралары

Операциялық араласу немесе контрастық заттарды қолданумен рентгенологиялық зерттеу алдында анамнез жинау әдістемесі: · этиологиялық маңызы бар аллергендерді қамтитын дәрілік заттарды, тағам өнімдерін алып тастау мақсатымен аллергологиялық анамнезді жинау; · фармакологиялық анамнезді жинау (премедикация мәселесін және тағайындаудан және пайдаланудан алып тастау керек болатын препараттар немесе олардың туындалары, айқасқан реакция беретін қасиеттері бар препараттар туралы ақпарат жинау мәселесін шешу мақсатымен) ; · ауырлаған аллергологиялық анамнез кезінде келесі деректерді нақтылау қажет: қай препаратқа реакция дамыды; препаратты енгізу жолы; препарат не үшін қолданылды; препарат қандай мөлшерде қолданылды; реакцияның клиникалық көрінуі; дәрілік затты қабылдағаннан кейін қандай уақыт аралығында реакция туды; реакция немен тоқтатылды; бұрын дәрілік заттарға реакциялар болды ма; реакциядан кейін осы топтағы препараттар қолданды ма; қандай препараттарды қабылдайды және жақсы көтереді.