Еркін мектеп туралы мәселеге

Презентация қосу

Чехтың ұлы ағартушысы, сыныптық-сабақтық
жүйенің, дидактикалық принциптердің,
пансофияның (табиғат пен қоғам туралы
энциклопедия), «дидактиканың алтын
ережелерінің» авторы Ян Амос Коменский (1592-
1670).
Ян Амос Коменскийдің әлемге танымал шығармалары:
«Ұлы дидактика» (1657ж.) – әлемдік педагогикалық
еңбектердің ішіндегі тұңғыш ғылыми-педагогикалық
еңбек;
«Картинкада бейнеленген әлем» (Шарош-Патаке, 1650-
1654ж.) оқулық,
«Жалпыға кеңес»,
«Ана мектебі» (мектепке дейінгі балаларды тәрбиелеуге
жетекшілік туралы жазылған)
«Жақсы ұйымдастырылған мектеп заңдары»
Ян Амос «Жастарға арналған мінез-құлық ережелері» және т.б.
Коменский «Тілдер мен барлық ғылымдардың ашық есігі» (Открытая
(1592-1670) дверь языков и всех наук) (1631),
«Чех тілінің қазынасы» (Венгрия, 1654ж.)
«Лабиринт света и рай сердца» (1623);
«Предвестник всеобщей мудрости»,
«Всеобщий совет об исправлении дел человеческих»,
«Одна необходимость» және т.б.
Педагогиканы философиядан алып, оның
ғылым ретінде қалыптасуына үлкен үлес
қосқан.
Оқытудың ең негізгі және ұтымды түрі
сыныптық-сабақтық жүйе деп белгілеген.
оқыту теориясын ғана емес, тәрбие теориясын
да қамтыған «Ұлы дидактика» еңбегінің
авторы;
Оқу материалын оқушыларға түсінікті етіп
баяндау үшін өте қажетті дидактикалық
принциптерді (көрнекілік, жүйелілік, бірізділік)
ұсынды;
Оқытудың төмендегідей кезеңдерін береді:
автопсия (өзбетті бақылау); автопраксия
(практикалық әрекет); автохрессия
(меңгерілген білім мен іскерлікті қолдану);
автолексия (өз еңбегінің нәтижесін әңгімелеу
іскерлігі); сондай-ақ, білім беру кезеңінің
адамның жасына сәйкестігі.
Джон Локк (1632-1704) - ағылшын философы, әрі ағартушысы
Негізгі еңбектері: “Тәрбие туралы ойлар”:
Тәрбие теориясына басты назар аударды. Тәрбие мақсаты - білімді,
іскер, өз ісіне сенімді, адамгершілігі мол «джентельмен» тәрбиелеу.
Баланы «таза тақтаға» теңеді; бала – не жазғың келсе соны жазуға
болатын «ақ тақта» сияқты тап-таза.
қоғамға пайдалы білім алатын, дене және рухани жағынан тұтас
адамды дамыту қажет;
ізеттілік – ұзақ уақыт бойында адамда ләззатқа батырады, қайғы-
мұңды азайтады. Моральдық ізеттілік – ерікті түрде адам ерік-
жігерінің тәңірі берген еріктің қарамағындағы – шынайы моральдың
негізі - қоғам және табиғат заңына бағынулары;
Джон Локк жеке тұлға мен қоғамдық қызығушылық арасындағы үйлесімділік есті
(1632-1704) және тақуалық мінез-құлық арқылы жүзеге асады.
Локк бойынша тәрбие идеалы – джентльмен – жоғары білімді және
іскер адам. Әрине бұл жоғары деңгейдегі ортадан шыққан, үйге
шақырылған мұғалімдер мен тәрбиешілерден тәрбие мен білім алған
адам. Джентльмен – адамдармен қарым-қатынаста ерекше, іскер
адамдардың сапаларын меңгерген адам. Осы ерекшеліктер XVIII-XXғ.
батыстық тәрбие-білім беру дәстүрлері негізіне айналған.
Джентльменді тәрбиелеу процесі бірнеше кезеңдерден тұрады және
оның өзіне тән құрылымдық ерекшеліктері де бар: дене тәрбиесі –
міне бен ерікті дамытады; адамгершілік тәрбиесі – жақсы қылықтарды
қалыптастырады; еңбек тәрбиесі; оқуға, білім алуға деген
қызығушылық. Ең басты тәрбие құралы үлгі көрсету, еңбек, өсіп келе
жаитқан адамның ортасы. Бұл жүйе тәрбиеленушілердің дербес
ерекшеліктерін ескеруге, оны дамытуға, адамды дербес адам ретінде
қалыптастыруға бағытталған.
К.Д.Ушинский (1824-1870) - Ресейдегі ғылыми
педагогиканың негізін салушы.

К.Д.Ушинский
(1824-1870)
Негізгі еңбектері:

“Халық ағарту ісі және демократия” (1915ж)

“Еркін мектеп туралы мәселеге”
“Семья және мектеп”
“Мектептегі өзін-өзі басқарушылық туралы”
«Неміс мұғалімдерінің Берлин конгресіндегі
еңбек мектебі туралы мәселесі»
Н.К.Крупская (1869 –
1939жж.) «Ер балаларды «әйелдердің ісіне» үйрету
қажет пе?».
Н.К.Крупскаяның педагогикалық нақыл сөздері:

Мұғалім ең алдымен өзі оқытатын пәнді білуге, ал одан соң оны жеткізе алатын
болуға тиіс. Білімдерді оқушыларды қызықтыру үшін қажет жағынан бастап,
түсінікті формада айтып жеткізу, ең басты мәселеге тоқтала білу, ең мәнді
нәрсені екінші қатардағы мәселеден ажырата білу, осының бәрін нақты, мысалдар
келтіре отырып, айтып беру- зор өнер... Бұл өте – үлкен өнер, мұның өзі жұрт
ойлайтындай оншалық оңай емес.
Балаларды құрметтеу – олардың айтқанына көніп, айдағанына жүру деген сөз емес.
Балалар өзінің тәрбиелік талаптарын бекем іске асырып отыратын педагогты
құрметтейді.
Шама келмейтін тапсырмалар тек қана бұзады, өзінің міндеттеріне адалдықпен
қарамауға үйретеді.
Кітап - еңбек құралы. Бірақ тек еңбектің ғана құралы емес. Ол адамдарды басқа
адамдардың өмірімен және күресімен таныстырады, олардың сезімдерін, олардың
талап-талпыныстарын түсінуге мүмкіндік береді, ол айналадағыны салыстыруға,
байыбына баруға және оны қайта өзгертуге мүмкіндік береді
Ұйымдастыратын да, қожырататын да кітаптар бар,сондықтан кітаптарды
таңдай білу төтенше маңызды.
Негізгі еңбектері:
«Ұстаздық дастан» немесе Педагогикалық поэма,
«Мұнара үстіндегі тулар»,
«Ата-аналар кітабы»,
«Балаларды тәрбиелеу туралы лекциялар»
«Тәрбие жұмысын ұйымдастыру әдістемесі»
«Кеңестік мектеп тәрбиесінің мәселелері» және т.б.
А.С.Макаренконың негізгі идеялары:
тәрбиенің мақсаттары мен міндеттері, әдістері, негізгі
принциптері қарастырылған;
тәрбиелеушы ұжым теориясы педагогикалық процестің
формасы ретінде;
ұжымды сипаттайтын негізгі ерекшеліктерді анықтауы,
олар: айқын түрде мақсатқа талпынушылық, коллективтің
барлық мүщелерінің іс-әрекет жасауы, бірлігі, коллектив
А.С. Макаренко (1888- мүшелерінің өз арасында міндеттерін анықтауы, бұл
1939жж.)
міндеттерін әрқайсысының ұқыпты орындауы; қатаң
түрде орнатылған тәртіптің болуы, оны коллектив
мүшелерінің сөзсіз орындауы; өз мүшелері үшін
коллективтің жеке адамдарының бүкіл коллектив
алдындағы жауапкершілігі, өзара көмек, өзара бақылау,
жолдастық сезім; өзара бағына білу;
Негізгі еңбектері:
«Балаға жүрек жылуы»
«Павлыш орта мектебі»
«Ұжымның құдіретті күші»
«Мектептің жас директорымен сырласу»
«Ұлыма хат» және т.б.
Негізгі көзқарастары:
«Барлығы да балалық шақтан басталады,
жасөспірімдердің моральдық бет-бейнесі
адамның балалық шақта қалай тәрбиеленуіне
байланысты» - деп есептейді;
балалар ұжымы – идеялық, интеллектуалдық,
эмоционалдық және ұйымдастырушылық қауым,
В.А.Сухомлинский
балалар бірлестігі: «ұжымдық рухани өмір»,
«кластың интеллектуалдық фоны»;
(1918-1970жж.) дәстүр, фольклор, табиғаттың балаға тәрбиелік
әсері маңызды;
балаларды үйлесімді дамытуға бағытталған
тәрбиешінің жұмысының жетістігі, әрбір
баланың рухани өмірі мен дамуының
ерекшеліктері туралы білімі терең болғанда
ғана мүмкін.
Ыбырай Алтынсарин өзі ашқан мектептерде ана тілінің таза
оқытылуына көңіл бөліп, тілашар ретінде халықтың ауыз
әдебиетін пайдаланып, өзі де ұрпақ тәрбиесіне арналған әдеби
шығармалар жазды.Сол әдеби шығармалары арқылы тіршіліктің
өзекті мәселерін көтеруге бет бұрды. Ол қазақтың жазба
әдебиетінің, әдеби тілінің негізін қалаушылрдың бірі
болды.Әдебиетке тың тақырыптар әкеліп, озық ойлар негізді.
Шиеленіскен тартыстар,соны бейнелер, бұрын болмаған жанрлар
арқылы әдебиетті мазмұн жағынан ғана емес, түр жағынан да
дамытты.

Оның мазмұнды да мағыналы әсем лирикалық өлеңдері, қысқа да
әсерлі әңгімелері қазақ әдебиетінің тарихында өшпес орын алады.

Ыбырайдың әдеби еңбектерінің жинағы "Қазақ христоматиясы"
(1879) ағартушылық мақсатта жазған әйгілі екі өлеңмен
ашылыды.Ақын бұл өлеңдерді өз кезінде "Сөз басы" деген атпен
алған.Қазір бұл өлеңдер "Кел, балалар,оқылық", "Өнер-білім бар
жұрттар" деген атаулармен мәлім. Ол халық ағарту ісіне арнаған
әдеби туындыларын да оқу- білімді насихаттаудың ұтымды
әдісінің қажеттігін көрсетті.Оқу білімнен кенже тұрған халық
үшін ғылым мен техниканың жетістіктерін насихаттай
алатын қысқа көлемдегі поэтикалық
шығармалардың айрықша ұтымды екенін,әсерін
терең сезінді, сенді.Қазақ жастарын білім
алуға,мәдениеттің жаңа дәстүрлерінигеруге,бойға
сіңіруге шақырды.
"Кел, балалар,оқылық"өлеңінде ақын қазақ ауыз
әдебиетінің дәстүрлерін шебер пайдаланып,білім
мен надандықты, жақсылық пен жамандықты
қатар алып, салыстырып отырды.
1) Істің болар қайыры
Бастасаңыз алдалап.
Оқымаған жүреді
Қараңғыны қармалап.
2) Надандықтың белгісі-
Еш ақылға жарымас...
Жөн білмеген адамға
Ал "өнер- білім бар жұрттар"
Қыдыр ата дарымас...
өлеңінде сол тұстағы ғылым мен
Бұл "өлеңнің айрықша құндылық қасиеттерінің
техниканың ең басты
бірі- оның халық дәстүрі,халықтың ұғым өлшемі жаңалықтары толық қамтылып,
негізінде жазылғандығында",- деп атап өнер мен білімгеқолы жеткен
көрсетеді.ғалым Ә:дербісалин халықтың экономикалық жағынан
"Ы.Алтынсариннің әдеби мұралары" деген озықтығын әр салада көрсетеді.
еңбегінде. Мысалы мал байлығын ("Сарай салғызды", "Айшылық
салыстыру,білмсіз,еңбексіз байлықтың алыс жер", "Көзіңді ашып
баянсыздығы т.б. жұмғанша", "Құстай ұшу",
"Балықтай жүзу", " Өнер- жігіт
көркі", "Сіздерге бердім батамды"
т.б.
Абайдың бұл сөздерінің мәні күні бүгінге дейін зор. Күні бүгін
айтылып отырған сөз сықылды. Ақын айтқан «өсек, өтірік,
мақтаншақтық, еріншектік, орынсыз мал шашу» сияқты теріс
әдеттерге біз күні бүгіннің өзінде де аяусыз күрес ашып келеміз, біз
де жастарды осы айтылғандарға қарсы тәрбиелейміз. Ал оның айтып
отырған «талап, еңбек, ғылым, қанағат, рахымы» да қазіргі тәрбиеге
дәл келеді. Талап ет, еңбек ет, ойлы бол, бір нәрсені өз бетіңмен
іздеуге тырыс, досқа қайырымды бол деп біз де айтамыз. Абай айтқан
бұл пікірлердің бәрі де бүгінгі тілекпен түгел қабысады.
Әрине Абайдың тәрбие жөнінде айтқандары жалғыз бұл емес.
Басқа өлеңдерін былай қойғанда, осы «Ғылым таппай мақтанба»
деген өлеңінің өзі де тәрбиелік мәні зор үлкен-үлкен мәселелерді
жастардың алдына қояды. Байға, ақсақалға бас имеу, шыннан өтірікті
айыра білу, не болса да ақылға салып айту сияқты ақылдар айтып,
жастарды адамгершілікке үйретіп, олардың мінез-құлқын, көзқарасын
дұрыс жолға салатын кеңес береді.
Абай ғылым мен еңбекті еш уақытта бөліп қарамайды.

Қызмет қылып, мал таппай,
Ғылым оқып, ой таппай -
Құр үйінде жатады, -
Абайдың халықты ғылымға үндеуі - тек бір ғана
ғылым мәселесін қозғаған бір жақты үндеу емес, ол өз
халқының тіршілігіне, оның келешегіне, өз елінің
алдыңғы қатарлы озық елдердің қатарына қосылуына
байланысты сан алуан келелі мәселелерді қозғаған,
тереңнен толғаған, қиынға сермеген ақыл-ойдың, өз
халқын жанындай жақсы көрген асыл жүректің
жалынды үндеуі сияқты. Абай адам деген ардақты
атты тек талапты болса, еңбек етсе, терең ойлы болса,
ғылым тапса, рақымды болса ғана ақтауға болады деп
ұғады. Абай адамның адамшылық қасиетін осылай
белгілейді.
Демек, ақын оларға ақылды, ойлы бол,
ғылымды меңгер, еңбек ет, рақымды бол, ел қамын
ойла, Салтыков пен Толстой сияқты талапты бол
дегенде, адамзаттың бір керегіне жара, қоғамда өзіңе
лайықты орын тап:
Қазақ халқында искусствоның архитектура, скульптура,
живопись тәрізді салалары кейін қалды. Олардың кейбір
элементтері туралы болмаса, мынандай архитектура, не Сен де бір кірпіш дүниеге
живописіміз бар деп ешкім айта алмайды. Егер Кетігін тап та, бар, қалан! - деді.
искусствоның негізгі бір саласы ән мен өнер десек, бұл
соңғы екеуін алдыңғылармен салыстырғанда, анағұрлым
өскен, қанатын кең жайған түрлері деуге
А. Байтұрсынов бүкіл А. Байтұрсыновтың
саналы өмірін қазақ
қоғамында білім этнопедагогика
ғылымның дамуына, жөніндегі көзқарасы.
ағартушылық ісінің
жанданып
кемелденуіне
бағыштады. Ол оқу
тәрбие жұмысын
жетіліру саласында
өзіндік өшпес ізін
қалдыра білді.
«Әліпби», « Тіл
құралы», « Әдебиет
танытқыш», т.б. оқу
құралдарын жазып,
қазақ тілі мен
әдебиетін оқытудың
әдістемелік
«Тіл құралы» - қазақ
мәдениетінде бұрын болмаған
соны құбылыс еді. Ол осы
оқулықта қазақ грамматикасына
қатысты қатысты
категориялардың әрқайсысына
тұңғыш қазақша терминдер
ұсынды Оқулықтың тағы бір
құндылығы – қазақ
грамматикасының басты
салалары: Фонетика – дыбыс
туралы ғылым, морфология – сөз
құрамын зерттейтін ғылым, ал
синтаксис – сөйлем құрылысын
зерттейтін ғылым деп, тұңғыш рет
қазақ тіл білімін ғылыми
зердемен саралап берді. Ол
қолданбалы грамматиканы да
жазып, « Тіл жұмсату» деген
атпен екі бөлімді кітап етіп
ұсынып,
М. Жұмабаевтың
М.Жұмабаев өзінің қысқа этнопедагогика жөніндегі
өмірінде нағыз поэзия көзқарасы.
биігіне самғаған, оның
асқар асуларынан
өлшеусіз нәр алған
біртуар, әмбебап зиялы
қайраткер болды.
Сонымен бірге оның тәлім-
тәрбие ғылымының
теориялық жағына
төңкерістен кейін тұңғыш
терең үңілушілердің бірі
болуы Мағжан дарынының
тағы бір қырын көрсетеді.
Осы тұрғыдан, Мағжан
1922 жылы « Пелагогика»
атты ғылыми еңбек
жазды. Сол кездегі
көрнекті қазақ
Ж. Аймаутовтың
этнопедагогика жөніндегі
Ұзақ жылдар бойы « Ұлтшыл
көзқарасы.
әдебиет өкілі» деген айып
тағылып, жазықсыз жапа шеккен,
қазақ әдебиеті мен мәдениетінің
көрнекті қайраткерлерінің бірі
Ж.Аймауытов жазушылығымен
қоса, қазақ топырағында тұңғыш
педагогика, психология,
көркемөнер ғылымдарының
саласында қалам тартып, құнды-
құнды ғылыми зерттеу еңбектерін
жазумен, бірнеше оқулықтар мен
оқу құралдарының авторы
болуымен дараланған тұлға.
Ж.Аймауытов: « Адам
мінезінің, ақыл-
қайратының әртүрлі
болуы тәрбиенің түрлі-
түрлі болуынан... адам
баласының ұрлық
істеу, өтірік айту, кісі
тонау, өлтіру сықылды
бұзақылықтарды
жасауы, тәрбиенің
жетіспегендігінен»,-
дейді. Ол тәрбиенің екі
түрлі болатынын дене
тәрбиесі және жан
тәрбиесі болып
бөлінетіндігін

Ұқсас жұмыстар

БАЛАЛАРДЫҢ ТІЛДІН ДАМЫТУДА МНЕМОТЕХНИКА ӘДІСІНІҢ МАҢЫЗЫ

Дәлелдеме эссе

Балалар кітабы - тәрбиенің қуатты құралы

ӘДІСТЕМЕЛІК ТӘСІЛДЕРІ

Сыни тұрғысынан ойлау

Әмбебап мұғалім

Атажан тобы

Билингвальды оқытудың маңызы

Химиядан зерттеу жұмысының ғылыми аппаратын дайындау

Жастар әлеуметтану проблемалары

Пәндер