Шыңғыс ханның ұлыстарына бөлінуі және XIII ғасырдағы Қазақстанның монғолдық құрамға қосылуы

Тақырыбы:

Ұлыстардың құрылуы

Ұлыс - ел деген мағынаны білдіреді. Шыңғыс хан жаулап алған жерлерін өзінің 4 баласына бөліп берді. Қазақстан жері оның 3 баласының қол астына қарады. Бөліп берілген жерлер ұлыс деп аталды.

Ұлыстардың құрылуы.

Хан

Ұлыс хандары

Бектер, әмірлер

Орхондар (жоғарғы әскери басшылар

Монгол әскері (ондықтар)

монғол тайпалары

1 000 әскер

100 әскер

түменбасы

мыңбасы

жүзбасы

онбасы

10 000 адам

10 әскер

Монғолияның аумағы мен халқы 3 әскери әкімшілікке бөлінді:

Жоңғар

Сол қанат

Кул

Орталық қанат

Барунгар

Оң қанат

)

Ұлан-байтақ өңірлерді жаулап алған Шыңғыс хан өлерінің алдында өзінің төрт ұлына ол жерлерді бөліп береді.

Төлеге (кіші ұлы) кіндік Моңғолияны;

Шағатайға Жетісу мен Әмудария маңын (Мәуереннахр), Шығыс Түркістанды;

Үгедейге Алтай, Тарбағатай, Батыс Моңғолия жерлерін береді.

Жошы (үлкен ұлы) үлесіне Ертістен батысқа қарай бүкіл Дешті-Қыпшақ жерін қоса Оралға дейін, Жетісудың солтүстік бөлігі, Арал Каспий маңындағы жерлер тиді.

Шыңғыс хан жаулап алған жерлерін өзінің төрт баласына бөліп берді. Қазақстан жері оның үш баласының қол астына қарады.

Үлкен ұлы Жошыға Иртыштан батысқа дейінгі жер, Әмударияның төменгі ағысы, яғни Хорезм жері және Сырдарияның төменгі ағысы тиді. Екінші ұлы Шағатайға, Қашғар, Мауереннахр жері тиді, яғни Әмудария мен Сырдария аралығындағы территория. Үшінші баласы Үгедейге Батыс Монғолия мен Тарбагатай жерін берді. Кіші ұлі Төлеге монғол жері қарады.

XIII ғ. соңында мықты держава құлдырай бастады.