Дауларды талап қою негізінде реттеу тәртібі

Презентация қосу

Кәсіпкерлердің
құқықтарын қорғау
түсінігi

СУЛТАНОВ РУСЛАН
Кәсіпкерлердің құқықтары мен заңды мүдделерін қорғау тек кәсіпкерлік қана емес, азаматтық
құқықтың да маңызды ұстанымдарының бірі болып табылады. Сонымен, азаматтық заңның негізгі
бастауларына жатқызылатындар

Кәсіпкерлердің құқықтары мен заңды мүдделерін қорғау тек кәсіпкерлік қана емес, азаматтық құқықтың да
маңызды
азаматтық құқықтарды кедергісіз жүзеге асыру қажеттігі;
бұзылған құқықтардың қалпына келтірілуін қамтамасыз ету.
Азаматтық құқықтарды сот, төрелік сот, аралық сот:
құқықтарды моыйндату; құқық бұзылғанға дейінгі болған жағдайды қалпына келтіру;құқықты бұзатын немесе
оның бұзылу қауіпін туғызатын әрекеттердің жолын кесу; міндетті заттай орындатуға ұйғарым шығару;
залалдарды, төленетін айыпты өндірітіп алу; мәмілені жарамсыз деп тану; моральдік зиянның өтемін
төлету;құқық қатынастарын тоқтату немесе өзгерту; мемлекеттік басқару органының немесе жергілікті өкілдің не
атқарушы органның заңдарға сәйкес келмейтін құжатын жарамсыз немесе орындауға жатпайды деп
тану;азаматтың немесе заңды тұлғаның құқыққа ие болуына немесе оны жүзеге асыруына кедергі жасағаны үшін
мемлекеттік органнан немесе лауазымды адамнан айыппұл өндіртіп алу арқылы, сондай-ақ заң құжаттарында
көзделген өзге де әдістермен жүзеге асырады (ҚР АК 9 б. 1 т.).
Дауларды талап қою негізінде
реттеу тәртібі
Кәсіпкерлік қызметтің нақты субъектілерінің сотқа шағымдану құқығы (шағым
беру құқығы) тараптар дауды талап қою тәртібімен тікелей реттеу бойынша
шаралар қабылданғаннан кейін ғана туындайды.
Кінәрат-талап қоя отырып,шаруашылық жүргізуші субъект оның құқықтарын
бұзатын және заңды мүдделеріне нұқсан келтіретін екіншісінің заңсыз әрекеттері
туралы айтады.
Кінәрәт-талаптың мәні - тараптардың ортақ мүдделерін өзара есепке алуды
қамтамасыз ететін олардың өздерінің барынша оңтайлы шешім табу мүмкіндігі
деген сөз.
Талап қою тәртібі

заң органының
тараптардың шешуіне
Шаруашылық дауы әрқайсысына дау- жататын елеулі
туған жағдайда дамайды шешудің келіспеушілікте
тараптардың мүмкін жолдарын р аясын
мүдделерін ұсынуға; белгілеуге
реттейтін шешімді мүмкіндік
олардың өздерінің береді.
қабылдауына;
Талап қою жұмысы нәтижесінде
шешілетін міндеттер қатарына
мыналар жатады:
1) кәсіпкерлік қызмет 2) шарт міндеттемелерінің
орындалмауын немесе тиісті 3) заң нормаларының
субъектілерінің және жасалған шарт
бұзылған құқықтарын дәрежеде орындалуын және
басқадай заң ережелерінің
қалпына келтіру және бұзылуының алдын
олардың заңды бұзушылықтарды алу;
мүдделерін қорғау; тудыратын себептер мен
жағдайларды анықтау;

Талап қою жұмысы кәсіпкерлік қызметті
4) зардап шеккен жүзеге асыруды тежейтін немесе кедергі
тарапқа келтірілген жасайтын теріс зардаптарды жоюға немесе
залалдың орнын алдын алуға бағытталған, ал оны
кінәлі адамдар кәсіпкерлердің құқықтары мен заңды
есесбінен толтыру. мүдделерін қорғау тәсілдерінің бірі ретінде
қарастыруға болады.
Дауларды аралық сотта қарау

1. Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес азаматтық құқықтарды қорғауды аралық сот
жүзеге асыра алады.
2. Аралық сот - шаруашылық ұйымдары арасындағы экономикалық қатынастарды өзара тиiмдi
негiзде дамытуға көмектесетiн, тараптардың өз мiндеттемелерiн орындау кепiлдiктерiнiң құқылық
құралы.
3. Аралық сот дегенiмiз -тараптар өз араларындағы дауларын шешу үшiн сайлайтын сот. Соттың
құрамын тараптар анықтайды. Аралық сотқа жүгiну тараптардың келiсiмi негiзiнде жүзеге асырылады.
4. Аралық сот нақты бiр дауды қарау үшiн немесе тұрақты жұмыс iстейтiн негiзде (әртүрлi
ұйымдар, сауда палаталары, тауар және қор биржалары жанында) құрылуы мүмкiн.
5. Тұрақты жұмыс iстейтiн аралық сотқа жүгiну кезiнде тараптар осы орган мүшелерi немесе басқа
адамдар, соның iшiнде осы сот ұсынатын адамдар арасынан төрешi сайлауына болады.
6. Тараптардың арасында пайда болған немесе болашақта пайда болатын дауларды шарттағы
немесе контрактiдегi аралық соттың қарауына беретiндiгi туралы тараптардың келiсiмi болса, олар
тиiстi төрелiк сотқа жүгiну құқығынан айырылады ("Қазақстан Республикасы төрелiк соттарының
шаруашылық дауларын шешу тәртiбi туралы" Заңның 77-бабы, 2-тармақ).
7. Дауды аралық соттың қарауына беру жазбаша келiсiмде көзделiп, жауап берушi осы
Ереженiң 14-тармағында көзделген мерзiмде аралық соттың құрамын құрудан жалтарған
жағдайда тиiстi тұрақты жұмыс iстейтiн аралық соттың төрағасы талап қоюшының өтiнiшi
бойынша аралық судьяларының кандидатураларын ұсыну жолымен аралық сот құрамын
құруға шара қолданады.
8. Осы Ережеге сәйкес iстi төрелiк жолмен қарауға келiсе отырып, тараптар аралық соттың
шешiмiн кiдiрiссiз орындауға мiндеттенедi және тиiстi төрелiк сотқа немесе басқа сот
органына кез келген түрде аппеляция беру мен шағым жасау жөнiндегi құқығынан бас
тартады.
9. Аралық сот "Қазақстан Республикасының төрелiк соты туралы" және "Қазақстан
Республикасы төрелiк соттарының шаруашылық дауларын қарау тәртiбi туралы" Қазақстан
Республикасы Заңдарына, халықаралық келiсiмдер мен халықаралық шарттарға сәйкес
төрелiк соттарға қарасты дауларды шешедi.
10. Тараптардың кем дегенде бiреуi басқа мемлекеттiң аумағында болған кезде, не
шетелдiк инвестициямен жұмыс iстейтiн кәсiпорын, ұйым болған кезде, егер тараптардың
келiсiмiмен өзгеше көзделмеген болса, осы Ереже қолданылмайды.
11. Осы Ережеде "аралық сот" терминi жеке төрешiнi немесе тараптар ұсынған барлық
төрешiлердi қамтиды. Осы Ереже бойынша аралық iс қарайтын барлық төрешiлер (оларды
тараптар ұсынған-ұсынбағанына қарамастан) толық тәуелсiз болып, ешкiмге бұрмауға тиiс.
12. Әрбiр төрешi өзiнiң ешкiмге бұрмайтынына және тәуелсiздiгiне күмән туғызатын
жағдайлардың жоқ екендiгi туралы декларацияға қол қояды.
ҚР-ғы аралық соттар тұрақты жұмыс істейтін аралық немесе
нақты бір дауды шешуге арналған аралық сот түрінде құрылуы
мүмкін. Аралық шешім төмендегідей ұстанымдарды сақтай
отырып жүзеге асырылады:
1. тараптар еркінің дербестігі – ол тараптар өзара алдын ала келісу
арқылы пайда болған дау бойынша істі аралық қарауды жүзеге асырудың
тәртібі мен шарттарын өз беттерінше шешуге құқылы екендіктерін білдіреді;
2. заңдылық – аралық соттар және соттар өз шешімдерінде тек ҚР
Конституциясы нормаларын, ҚР заңдарын және басқа да нормативтік
құқықтық актілерін басшылыққа алады дегенді білдіреді;
3. тәуелсідік – оларға берілген дауларды шешуде аралық соттар және
соттар өздеріне қандай да бір қысым жасалуын болдырмайтын
жағдайларда шешім қабылдайтынын білдіреді;
4. тараптардың жарыспалығы және теңдігі – аралық іс қарауда тараптар құқықтардың
тең көлемін пайдаланады және тең көлемде міндеттер көтереді, өзінің ұстанымын, оны
дербес қорғау тәсілдері мен құралдаын өз бетінше және аралық сотқа, басқдай заңды
органдар мен тұлғаларға қатыссыз таңдайды дегенді білдіреді;
5. әділеттілік – өздеріне берліген дауларды шешу кезінде аралық соттар мен соттар және
аралық іс қарауға қатысушы тараптар белгіленген талаптарды, қоғамның адамгершілік
ұстанымдарын және іскерлік этика ережелерін сақтай отырып адал әрекет етуге тиіс;
6.Құпиялылық-бүл аралық соттар мен соттарыдың оларға шешуге берілген дауларды
қарау барысында аралық іс қарау кезінде белгілі болған тараптардың немесе олардың
құқықтық мирасқорларының келісімінсіз мәліметтерді жария етуге және оларға іс
қаралған кезде мәлім болған мәліметтер туралы куәгер ретінде сұралуға құқылы емес.
Шаруашылық дауларды қараудың
соттық тәртібі

Кәсіпкерлік қызмет субъектілері азаматтық іс жүргізу заңдарымен белгілеген
тәртіпте сотқа шағымдана алады.
Егер,бұзылған немесе қарсылық білдірілген құқықтар,еркіндіктер және заңмен
қорғалатын мүдделер басқадай сот тәртібімен қорғалмаса,ҚР Азаматтық іс
жүргізу кодексіне және басқа да заңдарға сәйкес,соттар оларды азаматтық іс
жүргізу тәртібімен қарайды.
Соттар азаматтық,отбасылық,еңбек,тұрғынүй,әкімшілік,қаржы,шаруашылық,жер
мәселелері бойынша құқықтық қатынастардан ,оның ішінде бір тараптың
екіншісіне биліктік бағыныстылығына негізделетін қатынастардан туатын даулар
бойынша талап-арыздарды қарайды.
Азаматтык іс жүргізу заңымен шартты түрде сотты болушылық, яғни
тараптардың өзара келісуі бойынша аталған іс үшін аумақтық сотта қаралуын
өзгерту құқығы көзделген (ҚР АІЖК 34-бабы). Алайда буның тараптардың
келісyi арқылы өзгертіле алмаитын ерекше commы болушылыққа қатысы жоқ.
Ерекше сотты болушылыққа сәйкес:
1) жер телімдеріне, ғимараттарға, тұрғынжайларға, кұрылыстарга жермен
тығыз байланысты басқадай нысандарға (жылжымайтын мулік) кұқықтар
туралы, мүлікті тыйым салудан босату жөніндегі талап-арыздар осы нысандар
немесе тыйым салынған мүлік орналасқан мекен бойынша беріледі;
2) мұра белгілеушінің кредит берушілерінің мұрагерлер мұраны қабылдағанға
дейін берген талап-арыздары мұрагерлік мүліктің немесе оның негізгі бөлігінің
тұрған жері бойынша сотта қаралуға жатады;
3) тасымалдаушыларға жүктер, жолаушылар немесе жол жүгін тасымалдау
шарттарынан туындайтын талап-арыздар көлік ұйымының тұрақты жұмыс
істейтін органының тұрғылықты жері бойынша беріледі (ҚР АЖК 33-бабы).
Тараптары кәсіпкерлік кызметті занды тұлға кұрмай-ақ жүзеге асыратын
азаматтар (жеке кәсіпкерлер) және занды тұлғалар болып табылатын мүліктік
және мүліктік емес даулар бойынша азаматтық iстерді карау үшін, Қазакстан
Республикасында мамандандырылған ауданаралық экономикалық соттар
құрылған. ҚР Президентінің 2002 ж. акпанның 9-ындағы «Мамандандырылған
ауданаралық экономикалык және әкімшілік соттарын құру туралы» Жарлығына
сәйкес, мамандандырылған экономикалық соттар Астана каласында, сондай-ак
Акмола, Ақтөбе, Алматы, Атырау, Шыгыс Казакстан, Жамбыл, Батыс
Казакстан, Костанай, Қызылорда, Манғыстау, Павлодар, Солтүстік
Казакстан, Онтүстік Қазакстан облыстарында кұрылды.
НАЗАРЛАРЫҢЫЗҒА РАХМЕТ!!!

Ұқсас жұмыстар

Дара кәсіпкерлік

Бағалы қағаздар нарығы туралы

Акционерлік қоғам жайлы

Палата заңдылық, оның мүшелерінің тең құқықтығы мен жарғысы

Кәсіпорындардың банкротқа ұшырауы

АЗАМАТТЫҚ ҚҰҚЫҚТАҒЫ МЕРЗІМ ҰҒЫМЫ ЖӘНЕ ОНЫҢ ТҮРЛЕРІ

АДВОКАТ ЭТИКАСЫ

Жеке кәсіпкерліктің ұйымдастырушылық - құқықтық нысандары

Халықаралық инвестициялық қызмет - шетелдік және шетелдік инвестицияларды инвестициялау бойынша субъектілердің практикалық әрекеттерінің жиынтығы

Сатып алу сату шартының үлгісі

Пәндер