Экономикалық теория - байлық туралы ғылым

Презентация қосу

ЭКОНОМИКА
«Экономия» ұғымы және одан туындайтын «экономика» сөзі ежелгі гректің «ойкос, экос» –
үй, үй шаруашылығы және «номос» – заң, заңдылық деген сөздерінен құралады. Олай болса,
экономика – бұл шаруашылықты басқару ережелері мен заңдылықтары. Ал, экономикалық
ғылым – шаруашылықтың даму заңдылықтары туралы ғылым.

Экономикалық теорияның зерттеу пәні бұл экономикалық субъектілердің
нарықтағы өмір сүру ерекшеліктері мен
тәртіптері.

Экономикалық теорияның зерттеу аясы бұл адамдардың экономикалық әрекеттері
жүзеге асырылатын экономикалық орта.

Экономикалық теорияның зерттеу бұл экономикалық құбылыстар мен
объектісі экономикалық мәселелер, экономикалық
қатынастар мен экономикалық үдерістер.

Экономикалық теорияның зерттеу бұл адам, үй шаруашылығы, фирма,
субъектісі мемлекет және сыртқы орта.
Экономикалық теория – адамдардың шексіз қажеттіліктерін
қоғамның шектеулі ресурстары арқылы қанағаттандыру үшін
материалдық және материалдық емес игіліктерді өндіру, бөлу,
айырбастау және тұтыну бойынша ғылым саласы.
Экономикалық теория – байлық туралы ғылым.

Американ экономисті Пол Самуэльсон
экономикалық теорияны барлық
экономикалық ғылымдардың патшайымы деп
атаған. Осы тұрғыда, экономикалық теорияны
зерттеу шаруашылық өмірде адамдардың
экономикалық іс-әрекеттерін танып білуге
және барлық уақытта экономикалық
заңдардың мәнін түсінуге мүмкіндік береді.
Пол ЭЭнтони СамуэЭ льсон
Экономикалық теорияның жалпы әдістері
1. Ғылыми бұл зерттеліп отырған құбылыстардың ең Экономикалық теорияның бұл әдісі
абстракция маңызды жақтарына және қасиеттеріне көңіл заңдылықтарды құруда экономикалық
бөлу құбылыстарды жеңілдетіп көрсетеді.

2. Анализ бұл зерттеліп отырған объектіні жекелеген Мысалы, нарықтық сұраныстың қалыптасу
бөліктерге бөліп талдап көрсету заңдылықтары оның анықтайтын әртүрлі
факторлар – баға, тұтынушылардың табысы,
олардың талғамы және тағы басқаларын
зерттеуден тұруы мүмкін.

3. Синтез бұл зерттеліп отырған объектінің жекелеген Мысалы, нарықтық сұранысты және оның
элементтерін біртұтас жүйеге біріктіріп көрсету қарқынын түсіну тек оның құрамына кіретін
жекелеген бөліктерін (баға, тұтынушылардың
табысы және талғамы, т.б.) қарастыру арқылы
ғана мүмкін болады.

4. Индукция бұл жекелеген құбылыстар мен деректерден Мысалы, тұтынушы үшін тұтынылатын әрбір
жалпы қорытынды шығару. қосымша игіліктің пайдалылығы төмендей береді.
Бұдан мынадай қорытындыға келуге болады,
берілген тауарды тұтынушы адам сол тауарды
оған баға төмендеген жағдайда ғана әрі қарай
сатып алуға дайын екендігін көруге болады.
5. Дедукция бұл жалпыдан жекеге қарай өту Мысалы, мынадай жалпы қорытынды: әскери адамдар өте
сымбатты келеді. Көшеде азаматтық киімде келе жатқан
адамды оның сымбаттылығына қарап, оны әскери
лауазымға қатысы бар екенін байқауға болады

6. Эксперимент бұл сараптама жүргізу. Көптеген
ғылымдар сараптама жүргізуді
танымның негізгі әдісі ретінде
қолданады.

7. Гипотеза бұл алдағы уақытқа ғылыми болжам Мысал ретінде, қандай да бір нарықта қалыптасқан баға
жасай алу. сол нарық жөнінде барлық қол жетімді ақпараттарды бере
алатын «тиімді нарық гипотезасын» келтіруге болады.
Мұндай болжамның шындығы немесе жалғандығы оны
экономикалық шынайылықтың нақты деректерімен
салыстыру жолымен тексеріледі.

8. Аналогия бұл экономикалық құбылыстарды басқа Мысалы, экономикадағы ақша айналымы жүйесін адам
экономикалық емес мысалдар арқылы организміндегі қан айналымына ұқсатуға болады.
түсіндіру және ұқсату.

9. «Әртүрлі тең бұл қандай да бір құбылысқа бір фактор Мысалы, біз сұранысқа тауар бағасының қалай әсер
жағдайларда» әсер еткенде басқа факторларды тұрақты ететінін білгіміз келсе, онда оған әсер ететін басқа
әдісі деп қарастыру. факторларды тұрақты деп болжауымыз керек.
Экономикалық теорияның тарихи даму кезеңдері

МЕРКАНТИЛИЗМ.
Экономикалық теориядағы алғашқы мектеп –
меркантилизм. Бұл бағыт ұлттық табыстың негізгі көзі
деп байлық ретінде саналатын алтын мен күмісті
жинау мәселесін қарастырды. Бұлар байлықтың көзі
тек саудада деп түсінді, яғни сырттан бағалы
металлдарды арзанға сатып алып елге жинай беру және
оларды басқа елдерге қымбатқа сату.
Меркантилизмнің басты өкілдері болып жоғарыда
аталған А. Монкретьен, ағылшын экономисі Томас Мэн
(1571-1641), Уильям Стаффорд (1554-1612), француз
экономисі Жан Батист Кольбер (1619-1683), орыс
экономисі Иван Посошков (1652-1726) саналады.
Меркантилистер экономикалық теорияның ғылым
болып қалыптасуына айтарлықтай өз үлестерін қосты.
Сонымен, меркантилизм – бұл байлықтың сыртқы
сауда нәтижесінде жасалатынын түсіндіретін және
айналыс аясын зерттейтін экономикалық теорияның бір
бағыты.
ФИЗИОКРАТТАР.
Бұл мектептің негізін француз ғалымдары
Франсуа Кенэ (1694-1774) мен Анн Тюрго (1727-
1781) салды. 13 Физиократтар экономикалық
ғылымда айтарлықтай бетбұрыс жасады. Олар
бірінші болып өндіріс аясына көңіл бөлді.
Олардың ойынша, байлықтың көзі сауда емес,
өндіріс.
Физиократизм – бұл пайда табудың жолы, ең
алдымен, ауыл шаруашылығы саласында
Франсуа Кенэ қалыптасатын және өндіріс аясын зерттейтін
экономикалық теорияның бір бағыты.

Анн Робер Жак Тюрго
КЛАССИКАЛЫҚ САЯСИ ЭКОНОМИЯ.
Саяси экономияның қалыптасуы мен
дамуына сүбелі үлесті ағылшын экономистері
Уильям Петти (1623-1687), Адам Смит (1723-
1790), Давид Рикардо (1772- 1823), Джон
Стюарт Милль (1806-1873), француз
экономисі Жан Батист Сэй (1762-1832) қосты.
Классиктер (бұларға «классиктер» деген атақ
берген Карл Маркс еді) физиократтарды
сынай отырып, байлықтың қайнар көзі тек
ауыл шаруашылығының еңбегі арқылы ғана
емес, барлық өндіріс салаларындағы еңбекпен
алынатындығын қадап айтты.
Сонымен, классикалық саяси экономия – бұл
еңбекті барлық тауарлар мен қызметтердің
соңғы құны деп санайтын және еңбек
құнының тұжырымдамасы арқылы қоғамның
барлық топтарының табыс көздерін
анықтауды қарастыратын экономикалық
теорияның ең басты бағыттарының бірі.
МАРКСИЗМ.
Басты өкілдері неміс экономистері Карл Маркс
(1818-1883) пен Фридрих Энгельс (1820-1895)
еңбек құнының 14 теориясы негізінде
классиктердің тұжырымдамаларын жалғастырып
нарықтық шаруашылықты тереңірек зерттеді.
Маркс «капитализм» ұғымын қалыптастырды.
Бұлардың ойынша, тек жалдамалы
жұмысшылардың еңбегі ғана қоғамның байлығын
жасайды. Ал капиталистердің пайдасы
жұмысшылар табының төленбеген еңбегін
білдереді. К. Маркс экономикалық теорияға
Карл Маркс қоғамдық-экономикалық формация, ұдайы өндіріс,
экономиканың циклдік дамуы, жалдамалы
жұмысшылардың еңбегі, рента теориясы,
социализм, тауарға сіңген еңбектің екі жақтылығы,
т.б. жаңалықтарды алып келді.
Кейіннен, марксизм теориясын В. Ленин мен Г.
Плеханов дамытты.

Фридрих Энгельс
МАРЖИНАЛИЗМ.
Маржинализм теориясы арқылы экономикалық теорияның микроэкономикалық негіздері әрі қарай дами түсті. Бұл
15 бағыттың негізін қалаушылар: Карл Менгер (1840-1921), Евгений Бем-Баверк (1851-1914), Фридрих Визер (1851-
1926), Леон Вальрас (1834-1910), Вильфредо Парето (1848-1923), Август Фридрих фон Хайек (1899-1992), Людвиг
фон Мизес (1891-1973) болды. Осы ғалымдардың еңбектерінде «шекті пайдалылық» теориясының негізгі
қағидалары қалыптасты. Бұлар құндылық, баға, айырбас, шығын, сұраныс және ұсыныс туралы көзқарастары
арқылы экономикалық ғылымға төңкеріс алып келді.
Маржиналистер экономикалық талдаудың негізіне экономикалық субъектілердің шаруашылық қатынастарын
зерттеуде субъективтік бағалаулардың теориясын енгізді.
Экономикалық теория
ғылымы

Микро- Макро-
экономика экономика

бұл экономикалық мәселелерді
бұл шектеулі ресурстар мәселесін жекелеген біртұтас жүйе ретінде зерттейтін
экономикалық агенттердің (үй және агрегатталған өлшемдерді
шаруашылығы, фирмалар, т.б.) нарықтағы қолданатын экономикалық
тәртіптері мен мінез-құлықтары тұрғысынан теорияның бір саласы.
зерттейтін экономикалық теорияның бір Макроэкономикада қолданылатын
саласы. Микроэкономикада 19 қолданылатын негізгі ұғымдар: жалпы ішкі өнім,
негізгі ұғымдар: сұраныс, ұсыныс, баға, ұлттық табыс, жиынтық сұраныс,
бәсеке, өндіріс факторлары, т.б. жиынтық ұсыныс, инфляция,
жұмыссыздық, т.б.
экономикалық теория
барлық экономикалық
ғылымдарды

Жалпы Қолданбалы Біріктірілген
экономикалық экономикалық экономикалық
ғылымдар ғылымдар ғылымдар

оның өзі екіге бөлінеді: а)
функционалдық
экономикалық ғылымдар: оларға экономикалық
оларға экономикалық қаржы, несие, банк ісі, география, экономикалық
тарих, экономикалық маркетинг, бухгалтерлік құқық, экономикалық
ілімдер тарихы және басқа есеп және т.б., ә) салалық информатика,
да ғылымдар кіреді. экономикалық ғылымдар: математикалық экономика
ауыл шаруашылығы, және басқалары жатады.
денсаулық сақтау, сауда,
өнеркәсіп, т.б.
Экономикалық теорияның атқаратын қызметтері
1. Танымдық қызметі экономикалық заңдарды, құбылыстарды зерттеу және
түсіндіру. Бұл қызметі арқылы экономикалық теория
экономикадағы нақты құбылыстарды зерттей отырып,
экономикалық үдерістер туралы жалпы ғылыми мағлұматтар
беріп отырады.

2. Практикалық қызметі іс жүзінде зерттелген объектілерді қолданып, экономикалық
саясаттың негізін жасау

3. Болжамдық қызметі экономикалық дамудың жалпы ғылыми болжамын жасау
4. Дүниетанымдық қызметі ғылыми тұрғыда қоғам өміріне қажетті экономикалық
көзқарастар жүйесін құру.

5. Әдіснамалық қызметі барлық экономикалық ғылымдар үшін теориялық және
әдіснамалық негіз жасау.

6. Сыншыл қызметі әртүрлі экономикалық теориялардың артықшылықтары мен
кемшіліктерін ашып көрсету
Ақшаның атқаратын қызметтері:
1. Ақшаның құн өлшемі Ақшаның бұл қызметі өндірілетін барлық тауарлардың
құралы ретіндегі қызметі. құнын көрсете алады, нақтырақ айтсақ, тауар
құнының ақшалай көрінісін бағалар деп атайды. Осы
жерде бағалар сұраныс пен ұсынысқа байланысты
тауар құнынан ауытқып отыруы мүмкін
2. Ақшаның айналым Ақшалар осы қызметі арқылы қолма-қол нысанда
құралы ретіндегі қызметі. нақты тауар айырбасына делдалдық жасайды.
Айналымда жүрген нақты ақша белгілері осы қызметті
атқарады.
3. Ақшаның төлем құралы Бұл қызметті ақша тауарды несиеге (төлем мерзімін
ретіндегі қызметі. ұзарта отырып) сатқан кезде, ақшаны қарызға
бергенде, салықты, жер рентасын, жалақыны,
дивидендті, пәтер төлемін және басқа да төлемдерді
төлегенде атқарады
4. Ақшаның жинақтау Болашақ тұтыныстарды қанағаттандыру және ұзақ
құралы ретіндегі қызметі пайдаланылатын тауарларды (теледидар, жиһаз, білім
алу, үй сатып алу, т.б.) сатып алу ақшалар бұл жерде
өз айналысын тоқтатып қорланады. Бұл нарық
жағдайында кездейсоқ жағдайлардан сақтану үшін
әр адамға қандай да бір ақша резервінің болуын
қажет етеді.
5. Ақшаның «әлемдік Бұл жерде әлемнің дамыған елдерінің тұрақты
Қоғамдық шаруашылықтың нысаны – адамдардың шаруашылық қызметін ұйымдастырудың белгілі бір тәсілі.

Қоғамдық
шаруашылықты
жүргізудің
Натуралды Тауарлы
шаруашылық шаруашылық

қоғамның тек өз қажеттіліктері өнімдердің жеке тұтыну үшін
үшін ғана қажетті өнімдердің емес, олардың айырбастау және
жиынтығын өндірумен сату үшін өндірілуін сипаттайтын
айналысатын тұйық шаруашылық. шаруашылықтың дамыған түрі.

- экономикалық қатынастар - экономикалық қатынастар
жүйесінің тұйықтылығы; - әмбебап жүйесінің ашықтылығы; -
қол еңбегіне негізделген өндірістің қоғамдық еңбек бөлінісінің дамуы;
орын алуы; - қоғамдық еңбек - тауарлар айырбасының орын
бөлінісінің жоқ болуы; - өндіріс пен алуы; - еңбектің
тұтынудың арасында тікелей мамандандырылуы; - өндіріс пен
экономикалық байланыстардың тұтынудың арасындағы жанама
орын алуы; - еңбек өнімдерінің экономикалық байланыстардың
айырбасқа түспеуі орын алуы;

Ұқсас жұмыстар

Экономикалық теорияның пәні мен әдістері туралы ақпарат

Адамдар өмірі құбылмалы, күрделі және қайшылығы мол өмір

ЭКОНОМИКА ҒЫЛЫМЫН ТАНУ ӘДІСТЕРІ

Экономикалық теория

«Экономикалық теорияның пәні мен әдістері»

ЭКОНОМИКАЛЫҚ ТЕОРИЯНЫҢ ТАРИХИ ДАМУЫ

ЭКОНОМИКАЛЫҚ ТЕОРИЯНЫҢ ПӘНІ

Мемлекет пен құқықтың дамуы

«Меркантилизм кезеңдерінің ерекшеліктері» Экономикалық теорияның даму кезеңдері Меркантилизм

Ұлттық экономиканың құрылымы

Пәндер