Комплексті қосылыстарға жалпы анықтама

Презентация қосу

Профессор Рузуддиновтың медико-стоматологиялық колледжі

СӨЖ
Тақырыбы:Комплекстердің пайда болу және бұзылу реакциялары

Орындаған:Уәкілбек А.Н
Тексерген:Нурдаулет Ж.
Алматы 2020
Жоспары:
I. Комплексті қосылыстарға жалпы
анықтама
II. Алынуы
III. Химиялық қасиеттері және
бұзылу реакциялары
IV. Қорытынды
Комплексі қосылыстар деп жеке компоненттердің тіркесінен түзілген
(лат. — комплекс - тіркес) және кристалдық күйде де, еріген күйде де
бола алатын күрделі иондар мен молекулаларды беретін күрделі
құрамды қосылысты атайды. Комплексті қосылыстар жөніндегі
түсінікті алғаш рет, ғылымға енгізген швейцар ғалымы А.Вернер
(1898). Комплексті қосылыстар химиясының дамуында Л.А.Чугаев
және оның шәкірттері И.И.Черняев, А.А.Гринберг, В.В.Лебединский
еңбектері үлкен роль атқарды. Вернердің координациялық теориясы
бойынша көптеген комплексті қосылыстарда ішкі және сыртқы сфера
болады. Комплексті қосылыстардың химиялық формулаларын
жазғанда ішкі және сыртқы сфераны тік жақшаға алады. Мысалы,
келесі комплексті қосылыстарда К2|ВеҒ4] ішкі сфераны [ВеҒ4]2-
атомдар топталулары (комплексті иондар), ал сыртқы сфераны К+
құрайды. Ішкі сфераның орталық атомы комплекстүзуші, ал оның
төңірегіндегі координацияланған молекулалар (иондар) — лигандалар
деп аталады. Мысалы, К2[ВеҒ4] қосылысында ішкі сфера-комплексті
анион [ВеҒ4]2- тік жақшаға алынған. Комплекс түзуші атом- Ве2+
ионы, ал лиганда- фтордың төрт ионы.
Комплекстүзушінің төңірегіндегі лигандылар саны
координациялық санды көрсетеді. Жоғарыда келтірілген мысалда
ол төртке тең. Ішкі сфера заряды комплекстүзуші мен лиганда
зарядтарының қосындысына тең және оң (комплексті катион
жағдайында) теріс (комплексті анион жағдайында) және нөлге
немесе бейтарап болуы мүмкін. Сыртқы сфера заряды ішкі
координациялық сфера зарядына тең, бірақ таңбасы бойынша
оған қарама-қарсы. Егер ішкі сфера заряды нөл болса, сыртқы
сфера болмайды. Комплекстүзуші-ион заряды барлық қалған
иондар зарядының алгебралық қосындысына тең, бірақ таңбасы
жөнінен қарама-қарсы. Мысалы, К2[ВеҒ4] қосылысында сыртқы
сфера иондарының заряды +2-ге тең комплекстүзуші-ион заряды
лиганда (Ғ- төрт ионына) мен сыртқа сфера (К+ екі ионына)
зарядтарының алгебралық қосындысына тең және таңбасы
қарама-қарсы яғни Ве+2.
Лиганданың координациялық сыйымдылығы-комплекстің ішкі
сферасында әр лиганда орналасатын орындар саны. Орталық
атомда бір координациялық орын алатын лиганданы
монодентатты деп атайды. Лигандалар екі және одан да көп (сегіз
дейін) координациялық орынды комплекстүзушімен химиялық
байланыстар сәйкес саны түзулуі арқылы алады. Мұндай
лигандалар полидентатты делінеді, олар жиі кездеседі, мысалы,
гистидин аминқышқылының анионы, хлорофилл, гемоглобин. 2.
Элементтердің комплексті қосылыс түзуге қабілеттілігі атомның
сыртқы электрондық деңгейінің құрылысына тәуелді және оның
периодтық жүйедегі орнымен байланысты. Әдетте,
комплекстүзуші жеткілікті бос орбиталь саны бар металдардың
иондары мен атомдары. Лигандалар мен химиялық байланыс
түзілгенде комплекстүзушілер акцептор ролін атқарады, яғни
өзінің бос орбитальдарын береді. Бұл кезде егер комплекстүзуші
химиялық байланыс үшін s - орбиталь берсе, онда тек сигма –
байланыс, егер p-, d- немесе f- орбиталын берсе, онда сигма және
пи байланыс түзеді.
Бір периодтан екінші периодқа өткенде элементтің координация
саны өседі. I период элементтері үшін оның мәні 2-ге, II период
элементтеріне 4 -ке (бір s - және үш р-орбитальдар). III период
элементтерінде 6 - ға (s р, f- -орбитальдары). V және VI период
элементтері өте жоғары координациялық сан-8 көрсете алады.
КОМПЛЕКСТІ қосылыстардағы лигандалар мынадай аниондар
болуы мүмкін. F- -фторо; SCN- - родано; C2O42- - оксалато; OH-
- гидроксо; NO3- - нитро; CN- - циано; CO32—карбонато.
Бейтарап молекулалар: Н2О – акво; NO – нитрито; NН3 – амино;
F2 – фторо; СО – карбонил; NН2 – СН2 - СН2 - NН2 –
этилендиамин, т.б.
Алынуы:
1.Қосылу реакциясы нәтижесінде:
HgI2 + 2KI (изб.) = K2[HgI4]

2. Ішкі лигандалардың қосылуы:
CuSO4 + 5H2O = [Cu(H2O)4]SO4·H2O
[Cu(H2O)4]SO4·H2O + 4NH3 = [Cu(NH3)4]SO4·H2O + 4H2O
3. Тотығу-тотықсандыру реакциялардың көмегімен:
2[Co(NH3)5(H2O)]Cl2 + 2NH4Cl + H2O2 = 2[Co(NH3)5Cl]Cl2 + 2NH3
+ 4H2O
4. Қолданылып отырған лигандалардың әсерінен::
CN— ≈ CO ≈ C2H4 > NO2— > I— > Br— > Cl— > NH3 > OH— > H2O
1. Диссоциация:
Бастапқы (күшті электролиттер ретінде):
K4[Ni(CN)4] = 4K+ + [Ni(CN)4]-4
Химиялық қасиеттері

Екіншілік (әлсіз электролиттер ретінде)
Ni(CN)4]4- = Ni0 + 4CN—

2. Алмасу реакциялары
Сыртқы сферадағы иондардың алмасуы
Na2[Hg(SCN)4] + Co(NO3)2 = Co[Hg(SCN)4] + 2NaNO3
Ішкі сферадағы иондардың алмасуы
[Zn(NH3)4]SO4 + CuSO4 = [Cu(NH3)4]SO4 + ZnSO4
3. Тығыз комплекстің түзілуі
Na2[Zn(OH)4] + CuSO4 = Cu[Zn(OH)4] + Na2SO4
4. Тотығу-тотықсыздану реакциясы:
Комплекстік бұзылу болмағанда:
2K3[Fe(CN)6] + 2KCl = 2K4[FeCN)6] + Cl2
Комлпекстік бұзылу кезінде:
Zn + 2K[Au(CN)2] = 2Au + K2[Zn(CN)4]
5. Комплекстік бұзылу реакциясы:
K4[Fe(CH3COO)6] + K2S = FeS + 6CH3COOK
Na2[Zn(OH)4] = Na2ZnO2 + 2H2O
Қорытынды
Комплекс қосылыстар – күрделі иондар не молекулар –
кристалдық күйде де, еріген күйде де бола алады.
Комплекс қосылыстардың молекуларында комплекс
түзгіш не орталық атом көбінесе оң зарядты атомдардың
бірі орталық орынды алады, оған координацияланған
теріс иондар не бейтарап молекулалар лигандалар
болады. Комплекс түзгіш және лигандалар ішкі сфераны
құрайды да, квадрат жақшамен бөлінеді. Комплекс түзгіш
пен лиганда арасында донарлы-акцепторлы механизм
бойынша түзілген σ-коваленті байланыс болады, бұл
байланыс саны координациялық сан деп аталады.
Пайдаланылған әдебиеттер:
1. Пономарев В.Д. Аналитикалық химия
2. Құлажанов Қ.С.Аналитикалық химия.-Алматы.Білім 1994
3. Өтелбаев Б.Т. Химия, б. 2,3,4.-Шымкент,2000.
4. Мендалиева Д.К.,Чекотаева К.А..,Наурызбаев М.Қ.
Аналитикалық химияның теориялық негіздері-Алматы
5. Ә.Қ.Патсаев,С.Ж.Жайлау,Ш.С.Шыназбекова,Б.Қ.МАхатов

Ұқсас жұмыстар

Координациялық қосылыстардағы валенттік байланыс теориясы

Кешенді қосылыстар

Комплекс түзуші

Комплексті қосылыстардың жіктелуі

Кешенді қосылыстар. Кешенді қосылыстардың биологиялық ролі, фарм. препараттартарын алуда және анализдеу кезінде комплексондардың фармация мен медицинада қолданылуы. Гемоглабин және кобальттың комплексті қосылыстарының фармация мен медицинада қолданылуы, химиялық негізі

Комплексті қосылыстар, олардың жіктелуі ішкі сфералық, біртекті лигандалық, полиядролық. Комплексті қосылыстардың химиялық байланыс теориялары (Вернер, Коссель, Полинг, кристалды өріс теориясы, лигандар өріс теориясы)

Комплексті қосылыстардың құрылысы

Комплексті қосылыстардың маңызы

ФЛАВОНОИДТАР - АНТИОКСИДАНТТАР ЖӘНЕ БИОЛОГИЯЛЫҚ БЕЛСЕНДІ ҚОСЫЛЫСТАР

КОМПЛЕКСТІ ТЫҢАЙТҚЫШТАР

Пәндер