Қазақстан мен Орталық Азияда Кеңес үкіметін орнату

Презентация қосу

Қазақстан мен Орталық Азияда Кеңес
үкіметін орнату
Кеңес үкіметі ұғымы
Кеңес үкіметі, немесе Кеңестер билігі –
бұрынғы Ресей империясында (1917
жылдың 1 қыркүйегінен Ресей
Республикасы) Уақытша үкімет қарулы
күшпен құлатылған Қазан төңкерісінен
кейін орнатылған билік жүйесінің атауы;
кейде “Кеңес үкіметі” ұғымы Кеңес
Одағындағы жалпы билік жүйесінің атауы
ретінде де қолданылады. “Кеңес” (орыс
тілінде Совет) сөзі алғаш рет төңкерісшіл
жұмысшы табының сайланбалы жетекші
органы – Жұмысшы депутаттары
кеңесі түрінде 1905 – 07 жылғы бірінші орыс
революциясы барысында пайда болған.
Кеңес үкіметінің орнауы.
1917 жылдың 24–25 қазанында Ресейде большевиктер партиясы
басқарған төңкеріс болып, Уақытша үкіметі құлатылды. Қысқа мерзімде
большевиктер Петроград, Мəскеу, Иваново- Вознесенск, Төменгі
Новгород, Тверь, Ярославль, Екатеринбург жəне тағы басқа өнеркəсіп
орталықтарында жаңа Кеңес өкіметін орната бастады. Төңкеріс кезінде
жұмыс істеген Кеңестердің Бүкілресейлік II cъезінде большевиктердің
ықпалымен Жер жəне Бейбітшілік туралы тарихи Декреттер қабылданып,
В.И.Ленин басқарған бірінші Кеңес үкіметі Халық Комиссарлар Кеңесі
құрылды . Сонымен қатар Кеңестердің съездер аралығында елдегі
өкіметтің жоғарғы органы болып Бүкілресей Орталық Атқару Комитеті
сайланды .

Большевиктер билікке келсімен оларға қарсы бағытталған «ақтар қозғалысы» қарулы күрес бастап, Ресейде азамат
соғысының оқиғалары орын алды. Кеңес өкіметі жаңа орнығып жатқан кезде көпұлтты Ресейде ыдырау үрдістері
басталды, соған байланысты Финляндия, Польша, Əзербайжан, Армения, Грузия, Эстония, Латвия жəне Литва
өздерінің тəуелсіздіктерін жариялады . Сонымен қатар Украинада Орталық Рада , Қазақстанда «Алаш Орда» ,
Түркістанда Қоқан автономиясының үкіметтері құрылды, олар жергілікті халықтардың мүддесін қорғайтын саяси
күштер болды .
Бірақ Қазан төңкерісіне дейін Ресейді «халықтар түрмесі» деп олардың бостандығын жақтаған В.Ленин, И.Сталин
жəне тағы басқа большевиктердің көсемдері өздері билікке келгеннен кейін, «ұлы державалық» пиғылдарын анық
көрсете бастады. 1918–1919 жылдары большевиктер басшылығы, Қызыл Армияның күшімен, Украинадағы,
Қазақстандағы жəне Түркістандағы ұлттық үкіметтерді талқандап, құғынға ұшыратты, олардың орнына аталған
аймақтарда Кеңес өкіметі орнатыла бастады.
Қазақстанда кеңес үкіметінің орнауының басталуы

Кеңес үкіметі орнауының екі түрлі жолы болды:
Өнеркəсіп орталықтары мен темір жолға жақын,
жұмысшылар басым оңтүстік жəне солтүстік
аймақтарда - бейбіт жолмен.
Сібір, Орал, Жетісу казактары мен офицерлер,
кулактар біріккен контрреволюциялық күштер
басым аудандарда – қарулы күрес жолымен.
Перовск (Қызылорда жұмысшылары мен солдаттары өкімет билігін 1917 жылғы
30 қазанда (29 қараша) өз қолына алды. Ол кезде бұл үлкен əскери гарнизон
орналасқан ірі темір жол станциясы болатын. Бұл жерде Совет үкіметі бейбіт
жолмен орнады.
Сырдария облысында Кеңес үкіметінің орнауы оның саяси – экономикалық
жəне əкімшілік орталағы Ташкент қаласында 1917 жылғы 31 қазанда қарулы
күреспен орнады. 1917 жылы қараша айының орта кезінде Кеңес үкіметі Черняев
(Шымкент) қаласында жеңді. Қараша – желтоқсан айларында Кеңес үкіметі
Əулиеата, Түркістанда, Қазалы, Арал поселкесінде жəне облыстың басқа да ірі
елді мекендерінде қан төгіссіз бейбіт жолмен орнады.
Қазақстанда кеңес үкіметінің толық
арнауы.
Кеңес үкіметін орнату үшін Ақмола даласы мен Ертіс бойында табан тірескен шайқастар жүргізілді. 1917 жылы
12 қарашада Уақытша революциялық комитет құрылды. Төрағасы И. Д. Дубинин болды, құрамына Ғ.
Ыдырысов, Я. Побелянский, К. Сүтішов, К. Рыжков жəне т. б кірді. Дегенмен, Көкшетау, Павлодар, Атбасар,
Семей, Өскемен өлкелерінде казак – орыс жəне офицер – старшина билеуші топтардың ықпалы басым
болғандықтан Кеңес үкіметі үшін күрес біраз қиындыққа кездесті.
Семейде үкімет билігі жергілікті Кеңестің қолына 1918 жылы ақпанның 16 – нан 17 – не қараған түнде көшті.
1917 жылы қарашада Орынборда атаман Дутов контрреволюциялық төңкеріс жасап, өкімет билігі казактардың
«Əскери үкіметі» қолына көшті. Атаман Дутовтың казактар тобы, Алашорда үкіметі, меньшевиктер Кеңес
үкіметіне қарсы бірікті. Дутовшыларға қарсы күрес жүргізіліп шұғыл əскери көмек көрсетілді. Нəтижесінде
1918 жылы 18 қаңтарда Орынборда қарулы күреспен Кеңес үкіметі орнады.
Оралда Кеңес үкіметі қиын жағдайда орнатылып, 1918 жылы 15 қаңтарда жеңіп шықты.
Жетісуда Кеңес үкіметін орнату жолындағы күрес, контрреволюциялық күштерінің басым болуына байланысты
1918 жылдың көктеміне дейін созылды. Мұнда революцияны қолдаушылардың қосқан үлесі елеулі болды.
Олардың арасында Т. Бокин, Т. Өтенов, Ж. Бабаев, А. Розыбакиев сияқты жергілікті халық өкілдері бар еді.
Верный жұмысшылары Қызыл гвардия жасақтарын ұйымдастырды, əскери төңкеріс комитетін құрды.
Сөйтіп, наурыздың 2–не 3–не қараған түні Верныйда əскери – революциялық (төңкеріс) комитеті басқарған
күштер қала еңбекшілерінің қолдауына сүйеніп «əскри үкіметтің» тірегі болған қамалды, қару – жарақ
қоймаларын, почта – телеграфты т. б маңызды мекемелерді басып алды да, Верный қаласында Кеңес үкіметін
орнатты.
Кеңес үкіметі наурыз айында Жаркентте, Сергиопольда (Аягөз), Талдықорғанда, көкектің бас кезінде Лепсіде
орнады.
Сөйтіп, 1917 жылдың қазан айынан бастап 1918 жылдың наурыз айына шейін Кеңес үкіметі Қазақстанның көп
жерінде жеңіске жетті, яғни Кеңес үкіметі өлкеде түгел орнап бітті.
Назарларыңызға рахмет

Ұқсас жұмыстар

Желтоқсан - тәуелсіздік шежіресі

Алаш қозғалысы, ұлт зиялылары

Қазіргі қазақ мәдениеті

ЖЕЛТОҚСАН ЖАҢҒЫРЫҒЫ

Қазан төңкерісі және Қазақстанның саяси өмірі

Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы

Халықаралық және Еуропалық қайта құру банкі

Қазақ автономиясы

БАҚЫТЖАН ҚАРАТАЕВ

Корея Республикасының түпкілікті, əрі негізгі халқы - корейлер

Пәндер