Сөз мағыналары

Презентация қосу

Тақырыптық түрлер

Эмоци
Сезім
я

Адамның
Стеникалық
Стеникалық
жай-күйі
Көңіл-күй

Астеникалық
Стресс Аффект
Астеникалық

Жігерлену Құмарлық
Лексико-семантикалық топтар

Жаңбыр, қар, шық, найзағай, нөсер,
боран, жел, аяз, дауыл, үскірік, Ыстық, суық, ылғалды,ақмақтадай
тасқын, жанартау, бұлт, ауа райы,
белдеу бұла

Климат

Зат есім: 17 сөз
Жауады, соғады, түседі, Сын есім: 4 сөз
атқылайды,ағады
Етістік: 5 сөз
Мұң сөзі:

І. Қайғы, шер, қасірет. Демеймін, мұңымды айтып зарланайын,
жарылыс солай қылған адам жайын.

ІІ. Қиын мехнат, азап. Құр өзің барғанмен, темір жолға
қайта жетуің мұң , оны көруің мұң болады.

ІІІ. Ой, қиял. Бөліп жарған қайсібір қуаныштан, ойландырған
оңаша мұңым артық.

ІV. Зарлы, шерлі. Асылбектің мұң дауысы жүрегіне
жетті.

V. Арман-тілегі, мақсат-мұраты. Үш жүздің басын қосу
– мақсат, мұңым.
Сөз мағыналары

• Тура мағыналы сөз - болмысты нақты бейнелеп, қазіргі тіл
жағдайында негізгі атау ретінде танылады. Мысалы:
Сөздің Ұмытып мұңды, ұмытып қазақ қайғыны, Әлемді түгел
құлататындай айбыны. (Т.Молдағалиев, Шақырады. )
атауыштық • Ауыспалы мағына – негізгі мағына арқылы жасалған
екіншілік мағына, қызметтік-ассоциациалық
мағынасы: байланыстарға негізделген семантикалық тауынды
мағына. Мысалы: Сұмдығы-ай, осы біреу мұң
дауыстың, Шыға алмай көкіректе тұнған ұшқын.

Сөздің шығу • Түпкі мағына – сөздің бастапқы лексикалық мағынасы.
Мысалы: Мұң - адам көңіл күйінің жабырқаулы кезі.
тегіне • Туынды мағына – сөздің негізгі номинативтік мағынасы

байланысты негізінде жасалған мағына. Мысалы: мұңды, мұңсыз,
мұңғыл, мұңғиық, мұңдасу, мұңдасушы, мұңдасушылық,
мұңдандыр және т.б.
:
Фразеологиялық
байлаулы мағына –
сөздердің тек белгілі
бір сөздермен ғана
шектеле
байланысып, ерекше
мағыналық
құрылымға ие Синтаксистік
Сөздің еркін мағына шартты мағына –
мағынасы – сөздің
лебізде сөздің негізгі
ішкі тіркесімділік
мағынасы арқылы
қасиетіне сай
жасалған ауыспалы
жасалған мағына.
мағынасы.

Сөздің
тіркесімділігіне
байланысты:

Сөздің еркін мағынасы: мұңды адам, зарлы мұң, аянышты мұң,
шерлі мұң, мұңғиық шал және т.б.
Фразеологиялық байлаулы мағына: Арқамды басты алты тау,
желкеме шықты жеті мұң. (Т.Молдағалиев, Шақырады.) Жеті мұң – қалың
қайғы. [ҚӘТС; 345]
Синтаксистік шартты мағына: Жұлдыздай боп жанар алдан,
Ақындықтаелде ерекше басқа заң. Батырлығы жоқ адамнан, үлкен
ақын шыққан емес ешқашан. Туған елім – арман, мұңым. Енді сені
жетелейді жол қалай? (М.Шаханов, Ғасырлар.)
Бейнелі мағына – адамның сезімі
мен көңіл күйіне байланысты
Бейтарап мағына - айтылатын эмоциональды
сөздердің мағыналары.
Сөздердің
стилистикалық
қызметіне
байланысты:Поэтикалық мағына – теңеу,
Терминдік мағына – белгілі бір эпитет, метафора және т.б. троп пен
кәсіп, мамандық атауына стильдік фигураның түрлерін
байланысты қолданылатын қолдану арқылы әсерлі, айшықты
терминдер негізіндегі сөздердің тіркестер жасаудан туындайтын
мағынасы. мағына.

Бейтарап мағына: Бейнелі мағына:
Өтті ғасыр... Толқимын қаламды алып, Мән бермеймін десең де,
Мұң мен шерге қалыппын қамауланып. Мұң торлайды жүзіңді,
Қос ғасырдың куәсі - осы күнге, Ұйытқып соққан өсектен,
Жеттік талай апаттан аман қалып. Ұйқың тағы бұзылды.
( Қ.Салықов, Жезкиік) ( Қ.Мырзалиев, Мәңгі майдан)
Поэтикалық мағына:
Теңеу:
Көк жусанның бойынан қыз мұңындай жеңіл сәуле өріліп,көктен
жұлдыз аққандай күміс әуен төгіледі.
(Жүкел Хамай, Көшенің қызы)

Эпитет:
Сынық қанат, мұңды құс жалаңаш ағаш басында,
Ажалға таяу осы түс, қарға, құзғын қасында.
( І.Жансүгіров, Мұңды құс )

Метафора:
Көңілшектің жүрегі – жаз, іші – мұң,
Тоздырмайды жақсылықтың ішегін.
(Т.Молдағалиев, Шақырады.)

Гипербола:
Мұң болар қарға адым жер шабандаса,
Арықтап қара арғымақ табандаса.
(Ә.Найманбаев, Шығ)

Ұқсас жұмыстар

ЛЕКСИКОЛОГИЯ

СӨЗ ҚАЗЫНАСЫ

Төрт саны негіз болған фразеологизмдердің семантикасы

Синонимдер

Адам сөзінің синонимін тап

Хайуанаттар әлемінде

Болымды, болымсыз етістік

Сөз бен қосымша, сөз бен

Сөз құрамы

СӨЗ ТІРКЕСІ

Пәндер