Қанның құрамы

Презентация қосу

Қан топтарын анықтау Дайындаған:
Таштамирова Зухра
1. Қан дегеніміз не?

2. Қанның құрамы
Жоспары
3. Қан топтарын анықтау

4. Қан жасаушы мүшелер
Қанның құрамы
Ағзаның ішкі ортасына қан, ұлпа сұйықтығы, лимфа жатады.
Қанның қызметі:
• адам ағзасында қан әрбір мүшені, дененің әрбір жасушасын бірімен-бірін
өзара байланыстырады;
• оттегін өкпеден ұлпаларға жеткізіп, көмірқышқыл газынан тазарта-ды;
• қорек заттарды асқорыту мүшелерінен ұлпаларға жеткізеді;
• ағзаның соңғы қажетсіз өнімдерін бүйрекке және т. б. мүшелерге
тасымалдайды;
• дене температурасының тұрақтылығын сақтайды;
• ағзаны зиянды микробтардан қорғайды;
• ішкі секреция бездерінен бөлінетін гормондарды тасымалдайды;
• жасушаларда қышқылдың, судың деңгейін реттейді;
• қорғаныштық қызмет атқарады (қанды ұйыта алады).
Қан газ тасымалдайды

Қоректік заттар,
метаболиттер,
зат алмасудың
соңғы өнімдері

гормон
• Қан-қоректік және қорғаныш қызметтер атқаратын сұйық
дәнекер ұлпа.
• Қан-бұл сұйық зат, дене салмағының он екіден бір бөлігін
құрайды.
• Орташа алғанда ересек адамда 5-5,5л қан болады.

Қан екі
құрылымнан
тұрады:
•Қан клеткалары •Қан плазмасы
• 40-45% • 55-60%
Қанның құрамы

қан
сарысуы
қан
плазмасы

қан
қан
клеткасы
ЭРИТРОЦИТТЕР
1673ж. Лейкоциттерге
Левенгук ашқан қарағанда
•Сүтқорек 500-1000 есе көп.

тілерде
•ядросы
болмайды. • Оттегінің таралуы
организмде тотығу ,эритроциттің негізін
процесіне қажетті оттегін құрайтын тыныс алу
тартып, көмір қышқылын пигменті - гемоглобин
организмнен шығару
арқылы орындалады.
қызметін атқарады.
Иілгіш және жазық
түрі кездеседі
Формасы
өзгермелі

Кішкене түтік
капиллярдан Серпімді созылып,
өткенде өзгереді ұзарады
Адам эритроцит көлемі- 125мкм
диаметрі- 7,5 мкм, көлденеңінен 1,9-2,5мкм
Адамда 2 литр эритроцит бар, 25 трилион
1мм қандағы эритроцит саны

Қарттарда-
Ерлерде -5млн Нәрестеде -6-7 млн қалыптан көп
Әйелдерде -4,5млн

Гемоглобин
10-11 жаста азаюына
қалпына келеді байланысты
Эритроцит

60 % су 40 % тығыз зат

95 % гемоглобин 5 % эритроциттің
клетка заты

темір белок
Әртүрлі жануарлар эритроцитері

Бақада
23-16 мкм

Ең ұсақ эритроцит
ешкінікі-4 мкм,
есесіне 1мм 14,5млн
Қан плазмасының құрамы

Плазма

3%
90 % Органикалық
Су 7% және бейорганикалық
белок қосылыстыр

Альбумин,
Амин қышқылдары,
глобулин,
майлар, глюкоза,
фибриноген
минералды тұздар,
гормондар,
ферменттер
Лейкоциттер
• Қан қорғаныштық қызмет
атқарады. Мысалы, лейкоциттер
кейбір бөгде заттарды, зиянды
бактерияларды, өлі клеткаларды
жұтып құрту қасиеттері арқылы
организмнің ішкі ортасын
тазартып отырады.
• Қан антиотоксинді заттар түзу
арқылы инфекциямен күреседі.
Лейкоцит

1мм 6-8 мың
1 лейкоцитке
600-700 эритроцит

Тамақтану,
жұмыс істеу кезінде

1мм 3-10 мың
лейкоцит

гранулацит агранулацит
Түйіршіктілер
Түйіршіксіз

митоз жолымен митоз жолымен
бөлінбейді, бөлінеді,
бір түрден екінші бір түрден екінші
түрге ауыспайды түрге ауысады
лейкоцит

гранулацит агранулацит
Нейтрофиль-63-67% Моноцит 6-8 %

Базофиль-0-0,5% Лимфоцит-24-30 %

Эозинофиль3-4%
Гранулоциттер

Нейтрофилдер Эозинофилдер Базофилдер

қышқылды да қышқылды Негізгі
негізгі бояуды боялады бояуларды
да қабылдап, қабылдайды қабылдайды
әлсіз боялып,
нейтралдық
реакция береді
Нейтрофил Эозинофил Базофил

Лимфоцит Моноциты Тромбоцит Эритроцит
Түйіршіктері жоқ лейкоциттер -агранулоциттер деп
аталады.
Лимфоциттердің ядролары
сегменттелмеген.
Олардың мөлшері ересек адамдарда 24-
30% аралығында.
Организмде лейкоциттердің, үлкен,
орташа және кішкене түрлері кездеседі.
Қалыпты жағдайда лимфоциттер тек
лимфалық қан жасау мүшелерінде
жиналып жатады.
Лимфоциттердің клетка органоидтары
жақсы жетілген
Тромбоциттер

• Тромбоциттер олар адамда клетка емес,
клетканың бөліктері сияқты, сондықтан
қан пластинкалары деп аталады.
• Тромбоциттердің клетка емес екендігі
анық, бірақ пайда болу жолы белгісіз,
пішіні тұрақсыз, ішкі ортаның
жағдайына сезімтал келеді.
• Адамның қан пластинкасы өте кішкене
2-3 мкм, оның есесіне олардың саны өте
көп 1мм-де 150000-300000
ҚАН ПЛАСТИНКАСЫ
қан ұюы
Адамның қан топтары
«1930 жылы австралиялық ғалым Карл
Ландшейнер қан топтарын ашқаны үшін
Нобель сыйлығын алған».
Донор-өз еркімен қан беретін адам.
Реципиент-донордан қан алатын адам
Агглютинация-эритроциттердің бірігіп қалуы.
Адамдардың 85 % қанында резус-фактор бар,
оларды оң резус-фактор деп атайды.
Ал 15 %-ында резус фактор жоқ, оларды теріс
резус дейді.
Қан құйғанда резус-фактор ескерілуі тиіс.
Дүниежүзі халқындағы қан топтарының
таралуы

1 топ – 40 %
2 топ – 40 %
3 топ – 10-14 %
4 топ – 6 %
Rh (+) Rh (-)
Қан топтары

0 (I) қан тобы
Қан тобы

А (II) қан тобы
Қан топтары

B (III) қан тобы
Қан топтары

AB (IV) қан тобы
Қан тобын анықтау

Қан тобын цоликлондар Анти А және Анти В көмегімен анықтау
Құрғақ пробиркаға венадан қан алып, тыныштыққа қояды сарысу
бөліну үшін 20-30 минутқа.
Ақ пластинкаға (планшетке) солдан оңға қарай : анти –А, анти – В,
және анти – Д цоликлондарын тамызамыз. Жоғарғы жағына қан тобын
анықтайтын адамның фамилиясы мен инициалдарын жазады.
Анти — А, Анти – В, Анти- Д цоликлондарын үлкен тамшымен (0,01
мл) тамызады.
Антитела тамшылары жанына зерттейтін қаннан кіші тамшыдан (0,01-
0,03) құямыз да араластырамыз.
• Пластинканы 3 минут шайқап тұрып бақылаймыз,
цоликлондар мен эритроциттер агглютинациясы
бастапқы 3 – 5 секундта байқалады.
• Анти – А цоликлоны және анти – В цоликлондарымен
агглютинация жоқ болса, онда қан 0 (I) топқа жатады.
Егер тек анти – А цоликлонымен агглютинация (+)
байқалса, онда қан А (2) топқа жатады
• Егер тек анти – В цоликлонымен агглютинация (+)
байқалса, онда қан В (3) топқа жатады
• Егер анти – А цоликлоны және анти – В
цоликлондарымен агглютинация бар болса (+), онда қан
АВ (4) топқа жатады.
Резус-фактор (rhesus) — адамдар мен макака-резус
маймылының (аталуы осыған байланысты) эритроциттерінің құрамында
болатын антиген. Резус-факторды 1940 ж. австриялық иммунолог
К.Ландштейнер (1868 — 1943) мен америкалық ғалым А. Винер (1907 — 78)
ашты. Адамдардың 85%-нда эритроцит құрамында оң Резус-фактор, ал 15%-
нда теріс Резус-фактор. болады. Rh-тің құрамында Д, С, Е, ал Hr-те д, с, е
агглютиногені бар. Резус-фактор тұқым қуалайды және өмір бойына
өзгермейді. Қан құйғанда қан топтары сияқты Резус-фактор да қатаң есепке
алынады, себебі, бұл кезде Rh — Hr агглютиногендер жүйесінде арнайы
антидене түзіледі; организмге антигенді қайталап құйғанда, “антиген —
антидене” реакциясы пайда болуы мүмкін, ал бұл организмнің қалыпты
қызметін бұзады.

Ұқсас жұмыстар

Қаннын құрамы мен қызметі

Қан жасушалары мен қан құрамы

Қанның құрамы мен қасиеттері

Қан құрамы, қан жасушалары. Эритроциттер

Пәндер