Дауыс перделері ажыраған күйде

Презентация қосу

К, к, дыбыстарын қою
тәсілдері
Г, г, дыбыстарын қою Орындаған:

тәсілдері Қуаныш Айым
Жамбыл Аяулым
ДЕФ 17-1
К және К'
дыбыстарының
кемшіліктері-
каппацизм
Г және Г'
дыбыстарының
кемшілігі -
гаммацизм
X және X'
дыбыстарының
кемшілігі-
хитизм
К дыбысының жасалауы. Ерін қалпы
іргелес дыбысқа байланысты /ка, ко, ке/.
Жоғарғы, төменгі күрек тістер арасында
саңылау сақталады. Тіл ұшы төмен, үсті
таңдайға тиеді. Ол фонетикалық жағдайға
қарай өзгеріп тұрады. Дыбысты айту кезінде
тілмен таңдай байланысы ажырап, арттағы
ауа қысымына жол ашады. Жұмсақ таңдай
көтеріліп тұрып жолын жабады. Дауыс
перделері ажыраған күйде.
X дыбысын айтудың К дыбысынан
айырмасы тіл үсті таңдайға түгел тимейді,
орта қуыс қалдырады, сол арқылы өткен дем
ауасы X дыбысына тән шу шығарады.
Жұмсақ К', Г', X' дыбыстары қатаң жұптардан
тіл мен таңдай жасайтын қуыстың ілгері, орта
таңдайға ығысуымен ерекшеленеді .
Каппацизмнің негізінен үш түрі кездеседі.
Оның бірінде К бәсең айтылатын тамақ
шертпесі сияқты естіледі.
Басқа жағдайларда К мен Т алмасатын
паракаппацизм кездеседі. Кітап-тітап,
үшінші жағдайда қопармалы К фрикативті X
дыбысымен алмасады, бүл да паракаппацизмге
тән.
Каппацизм туғызатын аномалия - қатты таңдай
биік жіңішке болып келеді де, тіл мен таңдай
толық қабыспайды. Егер оны айна алдында
артикуляциясын көрсетіп, еліктеу, қолымен
бейнелеу арқылы түзету мүмкін болмаса,
шпатель көмегімен механикалық әсер керек.
Балаға та-та-та буындарын айтқызады. Қайталаудан бұрын шпательмен тілдің алдыңғы
үстін төменгі тіске қысады.
Сонда та орнына тя деп айтылады. Одан соң жаттығу тілді тереңірек басу арқылы
кайталанып та орнына кя алынады. Соңында тілді одан да терең басып ка буынын алады.
Жаттығу кезінде үйреншікті қате артикуляция тұрмауы үшін баланың есіне К дыбысын
салмайды, дауыстап айтпайды.
Кейбір жағдайда дыбысты түзету бір сабақта өтуі мүмкін, кейде тя немесе кя кезеңіне

К фонемасын бірнеше сабақ арнайды. К дыбысын тілді бірден терең басу арқылы алуға ұмтылу, баланың
тіл мен таңдай байланысын жасауына мүмкіндік бермей, жұмыстың нәтижесін тежеуі

шпательдің мүмкін.
Айтылған жаттығуларды жасағанда тіл үстін ортаңғы және сұқ саусақтармен өзіне бастыру
пайдалы.
көмегімен Жаңа артикуляция пайда болған соң, балаға К дыбысы алынғанын айтып, оны буындарда
бекітеді /тілді басуды тоқтатпай/. Кейін тілді баспай айту да үйретіледі. Онда логопед
қою. баланың тілді басатын қолын ұстап отырып, екі буынды айтқызады да, үшіншіде қолды
тартып алады, сөйтіп дыбыс инерциясымен айтылады. Мүмкін болған сәтте-ақ механикалық
әдіс тоқтатылады. К дыбысына сүйене отырып К дыбысын дұрыс айтқызу үшін тіл мен
таңдайдың түйісуін ілгері ығыстыру қажет.
Осы талаптар орындалғанда, дұрыс орныққан К дыбысының орнына коп күш жұмсалмай,
жұмсақ К' дыбысын алуға болады.
К дыбысы Т немесе X дыбысымен алмасатын паракаппацизмде буын сөз жаттығулары дұрыс
дыбысты бекітуге, алмасқан дыбысты ажыратуға бағытталуы керек.
Біріншісінде, дем ауасы өз жолында тіл мен таңдай жақындасқанда пайда
болатын саңылауды кездестірмей дауыс перделерінің жақындасуынан туатын
әлсіз тамақ шуы естіледі. Яғни халва, хат, орнына «һалва», «һат» естіледі. X
дыбысының бұлай айтылуы көптеген тілдерге соның ішінде орыс тіліне де тән.
Екінші жағдайда тіл артикуляцияға белсене қатысады, бірақ қуыс орнына тіл
мен таңдай жабысады. Онын екеуінде де X дыбысын К дыбысынан алуға
X дыбысының ұмтылу керек, сонда тілдік-таңдай түбірлік КХ дыбыс шығады. Одан соң
айтылуының фрикативтік бөлігін ажырату және жаттығу арқылы артикуляцияны бекіту
бұзылуы хитизм жүзеге асады.
немесе басқа Егер бұл нәтиже бермесе, нәтиже кепілдік беретін күрделі тәсіл қолданады.
дыбыспен К алмасуы Онда Т дыбысынан К дыбысын ажыратқандай механикалық әдіс
пайдаланылады. Балаға дауыстыны соза с-а буынын айтқызады. Осы буынды
парахитизм деп қайталағанда тіл үстін шпательмен тіске қысады. Сонда са орнына ся, ща
аталады. буыны пайда болады. Одан соң шпательді ауызға сұғындыра отырып хя
буынына айналдырады, одан да сұғындырып ха буынын алады. Бұған К
дыбысын алғандағы сияқты түрлі балаға түрліше уақыт жұмсайды. Тілді қажет
қалпында бала өз қолымен ұстауына болады. Парахитизм жағдайында /х мен к
алмасқанда/ жаттығулар дыбысты бекітумен қатар, қате дыбысты ажыратуға
бағытталады.
Г дыбысын айтудың кемшіліктері жоғарыда айтылған каппацизм мен
хитизм түрлеріне ұқсас. Бірінде-тамақ шырт ертпесі екіншіде-у дыбысы
үшіншіде-дауыс перделерінің жақындауы мен тербелуінен туатын
тамақтың үнді фрикативтік дыбыс /украйнша Г/ естіледі.
Мектепке дейінгі балаларда Г мен Д алмасуы /гүл-дүл/ кездеседі.
Егер К дыбысы дұрыс айтылған болса гаммацизмді түзетудің басы
- Г дыбысының үнсіз жұбынан айырмасын түсіндіру, онда баланың
Г дыбысын қолын мойнына /тамақтан жоғары/ қойылуын, дауыс пердесінің
айтудың тербелісімен тамақтың қабырғасының қозғалысын сездіреді/.
Балаға афа-ава, аса-ата, аса-ака буындарын айтқызып, одан ака-аға буын
кемшіліктері жұбын алуға тырысу керек. Бала буындарды логопедке ілесе айтып, буын
жұптарының үнділігін тамаққа қойған қолымен сезінуге тиіс.
Егер ол нәтиже бермесе Т дыбысынан К дыбысындағыдай механикалық
әдіс қолданылады. Онда дя буынына, сосын гя буыны,
ақырында га буынына ауысады.
Г дыбысы Д дыбысымен алмасатын парагаммацизм жағдайында
жаттығулар дыбысты бекітуге және кемшілікті дыбысты ажыратуға
бағытталады.
К дыбысына
арналған
артикуляциялық
жаттығу
Г дыбысына
арналған
артикуляциялық
жаттығу
Х дыбысына
арналған
артикуляциялық
жаттығу
Көркем ғой
Көктөбе деп, Гү – гү – гү –
Ұшып жүр кептер, қызыл гүл
Тілдік көбелек.
Жайнатып тұр Ге – ге – ге –
жаттығу маңайды, қисық шеге
Күн нұры көктен Гі – гі – гі –
себелеп.
жинаймыз егін.
ГА-ГА-ГА
КУ-КА-РЕ-КУ
Назарларыңызға
рахмет!

Ұқсас жұмыстар

Дауыстың бұзылуы дауыс аппаратының патологиялық өзгерістеріне байланысты фонацияның бұзылуы немесе мүлдем болмауы

ДНҚ репликациясы туралы қысқаша мәлімет

Жануарлар биотехнологиясының әдістері

Тышқан мен мысық

БЕТ СҮЙЕКТЕРІ ЖАҚСҮЙЕ

Балалар ауруларының пропедевтикасы

Жабайы шомыр

Паралингвистикалық тәсілдер

МИКРООРГАНИЗМДЕР ЭКОЛОГИЯСЫ

Микроорганизмдердің табиғатта таралуы

Пәндер