Өсу факторы

Презентация қосу

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
ӘЛ-ФАРАБИ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ
БИОЛОГИЯ ЖӘНЕ БИОТЕХНОЛОГИЯ ФАКУЛЬТЕТІ
БИОАЛУАНТҮРЛІЛІК ЖӘНЕ БИОРЕСУРСТАР КАФЕДРАСЫ

Өлім рецепторларын
активтендіретін
цитокиндер
Мамандық аты, шифры: 7M05101 – «Биология»
Орындаған: Пангереев Б. С.
Пән оқытушысы: б. ғ. к. , Ыргынбаева Ш. М.

Алматы 2020 ж.
Жоспар:
І. Кіріспе
ІІ. Негізгі бөлім
1. NK-жасушалары - (Natural killer cells)
2. Ісік некрозы факторының (ІНФ) рецепторлары
3. Цитокиндердің негізгі топтары (Интерлейкиндер, Ісік
некроздаушыфакторлар.Колония белсендіруші
факторлар.Интерферондар.Өсу факторы.Хемокиндер)
ІІІ. Қорытынды
NK-жасушалары - (Natural killer cells)

NK-жасушалары - (ағылш. Natural killer cells, NK
cells) - туа біткен иммунитеттің жұмыс істеуіне
қатысатын цитотоксикалық лимфоциттердің түрі.
Функционалдық NK-жасушалар цитотоксикалық T-
лимфоцитпен (T-киллермен) омыртқалылардың
адаптивті иммунитетімен ұқсас. NK-жасушалар
инфекцияланған жасушаларды жойып, жасушаішілік
бактериялар мен вирустарды жұқтыруға қарсы
жауапты қамтамасыз етеді, сондай-ақ ісікке қарсы
иммунитеттің жұмысына қатысады. Басқа иммундық
жасушалардан айырмашылығы, NK-жасушалар
мембранада гистотасымалдылықтың (MHC) бас
кешенінің қатысуынсыз жұқтырған жасушаларды,
сондай-ақ антиденелерді таниды, осының арқасында
NK-жасушалармен жанама жауап өте жылдам.
Өзіне тән ерекшелігі

Негізгі функцияны орындауға тікелей қатысы бар цитоплазмалық
азурофильді түйіршіктердің болуы. Перфорин, гранзимдер және
гранулолизин-гранулалардың негізгі компоненттері.
NK-жасушалар, олардың цитолитикалық функциясымен
байланысты. Перфорин гидрофобты ортада полимерленуі және
нысананың мембранасында тесіктерді қалыптастыруы мүмкін.
Гранзимдер-күкірт протеаздары. Гранзимдердің бірнеше түрі бар (А, В,
С), оның ішінде перфориндік тесіктер арқылы нысана клеткасына
өтетін гранзим В, оның апоптозын индукциялайды. Гранулизин
липидтермен байланысты нысандағы кемелденген түйіршіктерде ғана
ұсталады.
Табиғи киллер дамуының негізгі кезеңдері.
Табиғи киллер рецепторлары.

NK-жасушалардағы тежегіш және белсендіруші сигналдар
Құрылыс сызбасы
Активирлеуші рецепторлар
Активирлеуші рецепторлар
Ингибирлеуші рецепторлар
Ингибирлеуші рецепторлар
NK жасушаларының көпшілігі ядросы бар
барлық қалыпты сау жасушалардың бетінде бар
MHC-I молекулаларын танитын игибирлеуші
(тежегіш) рецепторларды экспрессиялайды. MHC-I
танитын NK-жасушалардың рецепторлары MHC-I
өзара әрекеттесетін T-жасушалық рецепторлардан
іргелі ерекшеленеді. Көптеген тежегіш рецепторлар
лектиндер болып табылады (мысалы, CD94
ГЕТЕРОДИМЕР рецепторы /NKG2A).
NK-жасушалардың ингибациялаушы
рецепторларының саны бойынша үшінші - LIRs
(ағылш. leucocyte immunoglobulin-like receptors). Бұл
рецепторлар kirs сияқты иммуноглобулинді домен
бар және MHC-I молекулаларымен байланысады,
бірақ KIRs қарағанда аз. LIRs NK жасушаларына
қарағанда B жасушалары көп.
Ісік некрозы факторының (ІНФ) рецепторлары

Ісіктің некроз факторының
рецепторлары, немесе өлімнің
рецепторлары-үш өлшемді белоктар,
цитокиндер рецепторлары, олар ісіктің
некроз факторларының отбасы
цитокиндерін танып, байланыстырады.
Бұл тұқымдылықтың рецепторлары
адаптерлік ақуыздармен, соның ішінде
TRADE, TRAF, IP ақуыздарымен өзара
әрекеттеседі, ол цитокинді белсендіруге
клетканың жауабын анықтайды, мысалы,
апоптозды немесе қабынуды Цистеин-байытылған учаскесі TNFR/NGFR
ынталандырады.
CD120
Ісіктің некроз
факторының (ІНФ)
TNFRSF1A
CD120 немесе TNFRSF1 рецепторы

CD120, немесе TNFRSF1, (ағыл. tumor necrosis
factor receptor superfamily, member 1) — ісіктің
некроз факторының рецепторларының
тұқымыдасының ісіктің некроз факторының
рецепторы.

Екі түрлі гендермен кодталған TNF
рецепторының екі түрі бар:

1. TNFRSF1A (TNF-R1, CD120a), ісік некрозы
факторының негізгі рецепторларының бірі.

2. TNFRSF1B (TNF-R2, CD120b).
Signaling pathways mediated via TNFR1
CD120 рецепторының сигнал беру механизмі
TNFRSF1A рецепторы

TNFRSF1A (ағылш. tumor necrosis factor
receptor superfamily, member 1A) -
мембраналық ақуыз, ісіктің некроз факторы
рецепторларының тұқымдасының рецептор.
Адам TNFRSF1A генімен кодталады.
TNFRSF1A ісік некрозы факторы (ІНФ)
рецепторларының тұқымдастары TNFRSF1B
екеуі бірге бір топқа кіреді. TNFRSF1A
рецепторы NF-K1B транскрипциясы факторын
белсендіреді, апоптозды және некрозды
реттейді. Анти-апоптоздық ақуыз BAG4
(SODD) және адаптер ақуыздары TRADD және
TRAF2, олар рецептормен сигнал беруді
реттейді, рецептормен өзара әрекеттеседі.
TNFRSF1A
TNF рецепторлары
TNFR1(CD120a,
p55)

TNFR2(CD120b,
p75)
Цитокиндер – жасуша аралық
әрекеттесуді қамтамасыз
ететін белсенген иммундық
жасушалардың ақуыздары.

Цитокиндер эстафеталық
принцип бойынша әсер етеді:
бір цитокин жасушаға әсер
етіп, одан басқа цитокиндер
бөлініп шығады (цитокинді
Интерлейкин-2 каскад).
Цитокиндер сипаттамасы
Бір цитокин бірнеше түрімен өндіріле
алады.
Бір жасуша бірнеше цитокинді өндіреді.
Бір цитокин бірнеше түрлі жасушаға әсер
ете алады.
Әртүрлі цитокиндер белгілі бір
жасушаның қызметін атқара алады.
Цитокиндерге жатады:

интерферондар (ИНФ)
интерлейкиндер (ИЛ)
хемокиндер
ісікті некроздаушы факторлар (ІНФ)
колония белсендіруші факторлар (КБФ)
өсу факторлары
Цитокиндердің әсер ету механизмі
Интракринді механизм – цитокиндердің өндіруші жасушаның ішінен әсер ету;
цитокиндердің жасуша ішілік спецификалық рецепторлармен байланысуы.

Аутокринді механизм – цитокиннің өзі бөлінген жасушасына әсер етуі.
Мысалы, интерлейкин-1, -6 -18, ІНФα моноциттер/макрофагтар үшін аутокринді
белсендіруші факторлар болып табылады.
Паракринді механизм – цитокиндердің жақын орналасқан жасушалар мен
ұлпаларға әсер етуі. Мысалы, макрофагтан бөлінетін ИЛ-1, -6 -12 және -18,
ІНФα Т-хелперді (Th0) белсендіреді.

Эндокринді механизм – цитокиннің өндіруші жасушадан алыс орналасқан
жасушаларға әсер етуі. Мысалы, аутокринді және паракринді әсер етуші
қашықтықта иммундық реттеуші әсер етуі мүмкін, пирогенді әсері бар,
гепатоциттермен жедел фаза ақуыздарының бөлінуіне ықпал жасайды.
Жалпы жасушаішілік қызметі

Ядро
цитокин

рецептор

киназаФосфорилирование
Димеризация
STAT киназа
(гомо- или гетеро-)
Фосфорилирование
Цитокиндердің әсері
Мүшелер мен жүйелер Цитокиндердің әсер етуі Цитокиндер
Орталық жүйке жүйесі Мінез-құлықтың өзгеруі, баяу толқынды ұйықының ИЛ-1,6,8, TNF
болуы, тәбеттің төмендеуі
Гипоталамус-гипофиз Қызба, гормондардың және рилизинг- ИЛ-1,6,8, TNF, INF
факторлардың синтезделуінің өзгеруі

Эндокринді жүйе Стероидты және басқа гормондардың деңгейінің ИЛ-1, TNF
өзгеруі
Бауыр Жедел фазалық ақуыздардың және комплемент ИЛ-1,6, TNF
компоненттерінің көп синдезделуі, альбумин
синтезінің төмендеуі

Сүйек кемігі Гемопоэздың күшеюі ИЛ-1,3,6,7, CSF

Қан плазмасы Қан ұюының күшеюі, қанның иондық ИЛ-1, TNF
құрылысының өзгеруі
Иммундық жауаптың аутокринді-
паракринді реттелуі
Интерлейкиндер
Интерлейкиндер – негізінде Т-жасушалармен, кейде
мононуклеарлық фагоциттермен немесе басқа ұлпа
жасушаларымен бөлінетін цитокиндердің үлкен тобы (ИЛ-
1 - ИЛ-18)

Интерлейкиндердің қызметі:

- басқа жасушалардың бөлінуін немесе жетілуін
белсендіреді
- Т-жасушаларды белсендіреді
Интерлейкиндердің классификациясы
ИЛ Аталуы Өндіруші Қызметі
жасуша
ИЛ-1 Эндогенді пироген, лимфоцитті Макрофаг ИЛ-2
белсендіруші фактор Лимфоциттердің пролиферациялауны
Лимфоциттер клонының жетілуі
Антиденелер синтезінің күшеюі
ИЛ-2 Т-жасушалардың өсу факторлары Тх1 Т-жасушалардың пролиферациялануы
Цитотоксикалық Т-лимфоциттердің жетілуі
В-лимфоциттердің жетілуі және пролиферациялануы
ТК-жасушалары қызметінің күшеюі
ІНФ, ИЛ-6, ИЛ-8
ИЛ-3 Полипоэтин, колония белсендіруші Тх Нейтрофилдер мен эритроциттер өнімінің жоғарылауы
фактор Базофил
Тимус
жасушалары
ИЛ-4 В-жасушалық белсендіруші фактор Тх2 IgG4, IgE
В-жасушалардың пролиферациялануы
ИЛ-5 Эозинофилді фактор Тх2 Эозинофилдерді белсендіреді
IgE, IgA
ИЛ Атауы Өндіруші жасуша Қызметі
ИЛ-6 Макрофаг Жедел фаза ақуыздары, кортикотропин,
Т- және В-лимфоциттер антиденелерді синтездеу, дің жасушаларының
пролиферациялануы жәнежетілуі, Т-
лимфоциттердің белсенуі

ИЛ-7 Фибробласт В-лимфоциттер санының көбеюі
Т-лимфоцит Т-лимфоциттердің жетілуі
Сүйек кемігінің жасушалары
Тимус жасушалары

ИЛ-9 Т-лимфоцит Т-лимфоциттер мен ұлпа базофилдерінің
белсенуі
ИЛ-4 қызметінің күшюеі
ИЛ-10 Супрессорлық Тх2 Тх1, ТК-жасушаларды, моноциттерді тежейді
фактор В-лимфоциттер мен базофилдердің
пролиферациялануын күшейтеді

ИЛ-11 Тромбоциттік Фибробласт Тромбоцитопоэз
фактор Сүйек кемігінің жасушалары
ИЛ Аталуы Өндіруші жасуша Қызметі

ИЛ-12 В-лимфоцит Тх1 жетілуі
Моноцит Цитотоксикалық Т-лимфоцит
Гамма-ИНФ

ИЛ-13 Тх2 ИЛ-4
IgE, IgG
ИЛ-14 Дендритті жасушалар В-лимфоциттер пролиферациялануы
Т-лимфоцит
ИЛ-15 Моноцит Т-лимфоциттердің белсенуі
Эпителиалді және бұлшық ет
жасушалары

ИЛ-16 Т-лимфоцит Т-лимфоциттер пролиферациялануы
Ми микроглиялары
Тимус, көк бауыр жасушалары

ИЛ-17 Т-лимфоцит ИЛ-6, ИЛ-8, GM-CSF

ИЛ-18 Моноцит-макрофаг Гамма-интерферон өндіру
ӨСУ ФАКТОРЛАРЫ – жасушаларда ДНК синтездейтін ақуызды
молекулалар тобы.
Өсу факторлары жасушалардың пролиферациялануында, жетілуінде
және бағытталып жылжуында маңызды роль атқарады.

Жасушалардың өсу факторларымен әрекеттесуі организмнің дұрыс
дамуын және қорғаныс реакцияларын қамтамасыз етеді. Тұрақты
регенерацияланып отыратын ұлпалар да (мысалы қан эпителиі мен
жасушалары) дің жасушаларының пролиферациялауының реттелуін
талап етеді.
Бұл процестерді бақылау төмендесе немесе жойылса қатерлі ісік және
атеросклероз сияқты ауыр ауруларға алып келеді.
Өсу факторлары - басқа
жасушалардан рецепторларымен
ерекшеленетін өз нысана
жасушаларына әсер етеді.

Нәтижесінде жасуша тыныш
қалыптан шығып, бөліне бастайды.
Өсу факторларының реттелуі ережелері
Организмнің қалыпты жасушаларының тіршілігін
қамтамасыз ету үшін олар спецификалық өсу
факторларымен әрекеттесуі керек

Біржасуша бірнеше өсу факторларымен әрекеттесе
алады; бір өсу факторы әртүрлі жасушаларға әсер ете
алады.

Өсуфакторының экспрессиялану деңгейі, сонымен бірге
оның сезімталдығы мен жауап беру сипаты әрбір
жасушаға спецификалы болып табылады.
ӨСУ ФАКТОРЛАРЫ
CSF Аталуы Өндіруші жасуша Қызметі

G-CSF Гранулоциттік Сүйек кемігінің Гранулоциттердің өсуі, жетілуі, белсенуі
CSF жасушалары күшейеді.
Моноцит-макрофаг
М-CSF Моноциттік CSF Т-лимфоцит Макрофагтардың өсуі, жетілуі, белсенуі
Моноцит-макрофаг күшейеді

GМ-CSF Гранулоциттік- Т-лимфоцит Гранулоциттер мен моноциттердің өсуі, жетілуі,
моноциттік CSF Моноцит-макрофаг белсенуі күшейеді.

TGF-бета Бета В және Т-лимфоцит В және Т-жасушалардың қызметін тежейді
трансформацияла Моноцит-макрофаг Макрофагтардың, нейтрофилдердің, табиғи
ушы өсу факторы киллерлердің қызметін тежейді
ІСІК НЕКРОЗДАУШЫ ФАКТОРЛАР
CSF Аталуы Өндіруші Қызметі
жасуша
Альфа Кахексин Моноцит- Фагоциттік жасушалардың жою
-ОНФ макрофаг белсенділігі күшейеді.
В және Т- Т-лимфоцит-хелперлерден
лимфоцит лимфокиндердің бөлінуі
жоғарылайды және В-
жасушалардың өсуі белсенеді.
Ісік жасушаларының некроздау.
ПГ, ИЛ-1, ИЛ-6
Бета Лимфо- Т-лимфоцит Нысана жасушалардың
-ОНФ токсин апоптоздалуы.
ИНТЕРФЕРОНДАР

IFN-α, β,w IFN-γ
IFN-α,w(лейкоциттік) (иммундық
IFN-β(фибробластық) интерферон)
Интерферон – қанның ядросы бар барлық
жасушаларында және шырышты қабаттардың
эпителиалды жасушаларында өндірілетін
полипептид. Инфекцияға қарсы қорғаныстың
негізгі тізбегі болып табылады.
Интерферондар жергілікті өндіріліп, жасуша
қасындағы кеңістікке бөлінеді. Негізінен жақын
орналасқан жасушаларға әсер етеді.
Өндіруші жасушаларға қарай
интерферондардың түрлері:

α-интерферон β-интерферон γ-интерферон
Интерферондардың негізгі әсері
Интерферондардың негізгі α-интерферон β-интерферон γ-интерферон
әсері

Ісікке қарсы әсері күшті күшті орташа

Вирусқа қарсы белсенділігі күшті күшті әлсіз

Иммуномодуляциялық орташа орташа күшті
белсенділіг

Индукторлары вирустар вирустар антигендер

Негзігі өндіруші жасушалар Лейкоциттер, Эпителий, Т-хелпер,
макрофаг фибробласттар табиғи киллерлер
ИНТЕРФЕРОНДАРДЫҢ ҚЫЗМЕТІ

Вирусқа қарсы әсер
Пролиферациялануға қарсы әсер (ісікке қарсы әсер)
Иммуномодуляциялық әсер
Бактерияға әсер
ҚОРЫТЫНДЫ

Қорытып айтқанда, цитокиндердің тығыз байланысуының
нәтижесінде организм көлемінде, цитокиндерді жоғары
мөлшерде енгізгенде әсері айқындалатын, цитокиндер торы
қызмет етеді.Сондықтан жоғары дозалық цитокиндік
препараттарды емдеу әдісі ретінде қолдануға мүмкіншілік бар.
Клиникалық тәжірибеде науқастың ағзасының цитокиндік
балансына назар аудара отырып, цитокиндік және
антицитокиндік терапияны қолдану нәтижелі
иммунокоррекциялық терапияның негізі бола алады.
Пайдаланылған әдебиеттер:

1. Kavurma M. M., Tan N. Y., Bennett MR. Death receptors and their ligands in
atherosclerosis (англ.) // Arterioscler Thromb Vasc Biol. (англ.)русск. :
journal. — 2008. — Vol. 28, no. 10. — P. 1694—1702.
2. Hatano, E. Tumor necrosis factor signaling in hepatocyte apoptosis (англ.) //
J Gastroenterol Hepatol. : journal. — 2007. — Vol. 22. — P. S43—44.

Ұқсас жұмыстар

Қазақстан Республикасындағы экономикалық өсу.Себептері,факторлары

Капиталдың жинақталуы және экономикалық өсу

Экономикалық өсу

Жіті қабынуды тәжрибеде үлгілеу

ГОРМОНДАРЫ КІРІСПЕ

Дәрі - дәрмек алудағы микробиологиялық өнеркәсіп

Өсу факторлары

Өсу факторының гендері

Бидайдың мерзімінен бұрын өніп - өсу факторы табиғатта кең таралған құбылыс

Плацента жатуы

Пәндер