Адам қан тамырлары

Презентация қосу

Тақырыбы: Адам қан тамырлары

Орындаған: Сағатбекова Ақерке
ББ 18-09
Тексерген: Жумагул М.Ж
Жоспар:
1.Қан-тамыр жүйесі.
2.Қан тамырлары: артерия,веналар,капиллярлар.
3.Үлкен қанайналым шеңбері.
4.Кіші қанайналым жүйесі.
5.Қан тамыр аурулары
Тамырлар жүйесі-
сұйықтарды өткізгіш жолдар, туралы ілім
ангиология деп аталады. Тамырлар жүйесі жүрек-
тамырлық жүйе деп аталады. Сонымен, жүректің
тамырлар жүйесіндегі орталық мүше ретінде
ерекше маңызы атап көрсетілед. Тамырлар жүйесі
қанды тасымалдау өызметін атқарады. Ал қанның
құрамында қоректік заттар мен жандырғыш заттар
мүшелер мен ұлпаларға жетеді (оттегі, глюкоза,
белоктар, гормондар, витаминдер және т.б.) Олар
әртүрлі физиологиялық процестердің іске асуына
қатысады. Мүшелер мен ұлпалардан қан
тамырлары арқылы зат алмасудың соңғы заттар
жетіледі.
Қан тамырлары
Қан тамырлары (лат. vasa sanguinea) — адам мен
жануарлар организмінің жүрек-тамырлар жүйесіне
жататын, қабырғасы серпімді келген түтікше мүшелер.
Қан тамырлары:
қанды жүректен алып шығып, организмге
тасымалдайтын қызыл тамырларға — артерияларға,
қанды организмнен жүрекке алып келетін көк
тамырларға — веналарға және
оларды өзара байланыстырып организмдегі
жасушалық және ұлпалық деңгейде үздіксіз жүретін зат
алмасу процестерін қамтамасыз ететін микроайналым
арнасының қан тамырларына (қызыл тамырша
— артериола, қылтамыр - капилляр, көк тамырша
— венула) бөлінеді.
Артериялар. Организмде
тамырлардың болатындығы
тіптен Аристотель де/ б.д.д.
384-322 жылдар/ болған еді.
Айта кету керек, ең үлкен
артериялық тамырға қолқа
деп ат берген де Аристотель
болатын. Жүректен
басталып, барлық қан
аппаратын тамырлар
артериялар деп аталады.
Мысалы, Абубали ибн Сина
былай деп жазған:
«Артериялар жүректі үрлеп,
одан түтін буын кетіру үшін
және жаратқанның
құдыретімен
ауаны/пневманы/дененің
бөліктеріне тарату үшін
жаратқан».
Артериялардың қабырғалары үш қабықтан тұрады. Ішкі қабық, тамырдың қуысы
жағыннан эндотелимен астарланған. Оның астында субэндотелі мен ішкі элатикалық
жарғақ жатады; ортаңғы қабық, жазық салалы бұлшықет талшықтарының екі
қабатынан/сыртқы-ұзын бой, ішкі-айналмалы, циркулярлы/ тұрады. Олардың арасында
эластикалық талшықтар болады; сыртқы қабық, дәнекер ұлпалық талшықтардан
тұрады. Артерия қабырғасының эластикалық қаңқа құрап, артерия қабырғасына
пружина тәрізді жұмыс істейтін серпімділік қасиет береді. /С.И.Шелкунов
Жүректен алыстаған сайын артериялар тармақтарға бөлініп,
ұсақтана береді. Жүрекке жақын артериялар/қолқа мен
оның тарамдары/ негізінен қанды өткізу өызметін атқарады.
Олар, бәрінен бұрын, жүректің соғуымен итеріліп шығатын
қанның көлеміне қарсы тұру қызметін атқарады.
Сондықтан олардың қабырғаларында механикалық
сипаттағы құрылымдар басым дамыған. Яғни, эластикалық
талшықтар мен жарғақтар. Мұндай артериялары
артериялардың эластикалық түрі деп атайды. Жүректің
соғуының инерциясы әлсіреген орташа және уақ
артерияларды қанның әрі қарай жүру үшін қан тамырының
қабырғасының өздерінің жиырылуы қажет. Сондықтан
оларда жиырылғыштық қасиет басым болады. Бұл
жиырылғыштық қасиеті тамырлардың өабырғасында
жақсы дамыған жазық салалы бұлшықет ұлпасы
қамтамасыз етеді. Орташа артериялардың
көпшілігі/ұйқылық, сан, бұғана асты артериялары/
артериялардың аралас бұлшықеттік-элатикалық/түріне
жатады.Жекелеген артериялар қанмен тұтас мүшелерді
немесе олардың бөліктерін қамтамасыз етеді. Мүшелерге
қатысты, олардан тысқары, мүшелердің ішінде
тармақтанатын-интраогандық артерияларды ажыратады.
Веналар қанды артерияларға қарағанда
қарама-қарсы бағытта-мүшелерден жүрекке
қарай тасиды. Веналардың қабырғаларының
құрылысы артериялардікі сияқты, бірақ едеуір
жұқа. Оларда эластикалық және бұлшықеттік
ұлпалар аз, сол себепті бос веналардың
қабырғалары қабысады, ал көлденең кесіндісі
артериялардың қуысы ашылып үңірейіп тұрады.
Әсіріесе веналық саланың алғашқы бөліктері-
венулалар өте жұқа. Олар тікелей капиллярлар
торынан қалыптасады да веналардың
түбірі/басы/ болып табылады. Венулалар, бір-
бірімен бірігіп, ірі веналар стволын түзетін,
веналарға айналады. Бұл веналық стволдар
жүрекке келіп құяды. Веналар өзара кеңінен
анастомоз жасайды да веналық өрімдер түзеді.
Капиллярлар алмасу қызметін атқаратын өті жіңішке қыл тамырлар болып табылады.
Капиллярлардыңбар екендігі туралы ғалымдар тек 1661 жылы, италия ғалымы Марчелло Мальпиги
ашқаннан кейін ғана білді. Капиллярлардың қабырғасы арқылы алмасудың негізгі процесттері жүреді.
Осыған байланысты ол жазық эндотелиальдық клеткалардың бір қабатынан тұрады. Капиллярларда
жиырылғыш элементтер бар ма, жоқ па деген сұрақ осы күнге шейін біріңғай шешім тапқан жоқ. Өзара
кеңінен анастомоз жасап, капилляларлар венаға жалғасатын тор, капиллярлар торын құрады.
Қантамырлардың түрлері және олардың құрылыс ерекшеліктері

Артериялар Веналар Қылтамырлар

1. Қанды жүректен алып шығып,
Артериялар Қанды мүшелерден жүрекке
Веналар Артериялар мен веналарды бір-
Қылтамырлар
мүшелерге таратады тасымалдайды бірімен байланыстырады
1. Қанды жүректен алып шығып, Қанды мүшелерден жүрекке Артериялар мен веналарды бір-
мүшелерге таратады тасымалдайды бірімен байланыстырады
2. Қабырғасындағы бұлшықет Қабырғасындагы бұлшықет Микроскопиялық өте ұсак,
талшықтары калың әрі серпінді Қабырғасындагы
талшықтары бұлшықет
жұқа әрі нашар дамығанМикроскопиялық
кабырғасы бір қабатты
2. Қабырғасындағы бұлшықет өте ұсак,
талшықтары жұқа әрі нашар
талшықтары калың әрі серпінді кабырғасы бір қабатты
дамыған
3. Қан қысымы жоғары Қан қысымы өте төмен Қан қысымы шамалы
3. Қан қысымы жоғары Қан қысымы өте төмен Қан қысымы шамалы
4. Көпшілігі тереңде
4. Көпшілігі бұлшықеттердің
тереңде Дененің барлық мүшелеріне
Теріге
Терігежақын
жақында,
да,тереңде
тереңдедедежатады Дененің барлық мүшелеріне
арасында жатады
бұлшықеттердің арасында таралады
жатады таралады
жатады

Ішіндегіқақпақшалар
Ішіндегі қақпақшаларканды
кандыкері
кері Қылтамырлар
Қылтамырлар арқылы
арқылы газ газ және
және
5. Ең ірі артерия тамырлары - қолқа бағытка өткізбейді. Ең ірі
бағытка өткізбейді. Ең ірі венавена заттар алмасады,
5. Ең ірі артерия тамырлары - заттар алмасады, қанқан баяу
баяу ағады,
ағады,
және қолқа
өкпе артериясы тамырлары - төменгі, жоғары
тамырлары - төменгі, жоғары куыстыұсақ ұсақ артериялар
және өкпе артериясы артериялар менмен ұсақ веналарды
ұсақ
куысты веналар және 4
веналар және 4 өкпе веналарыөкпе байланыстырады
веналарды байланыстырады
веналары
Адам денесінде қан тарататын
тамырлардан екі тұйық жүйе - үлкен және
кіші қанайналым шеңбері түзіледі Үлкен
қанайналым шеңбері -жүректің сол жақ
қарыншасынан қолқа артериясы
қантамырынан басталады. Оттекке
қаныққан қан алдымен қолқаға, одан ірі
және ұсақ артерия ұантамырларына
жеткізіледі. Қан ұсақ қантамырларымен
ішкі мүшелерге, жүректің өзіне,
бұлшықеттерге, сүйектерге барады.
Мүшелерде артерия қантамырлары
тарамдалып, қылтамырларға бөлінеді.

Қылтамырлардың жұқа қабырғалары
арқылы қан дене жасушаларына қоректік
заттар мен оттекті таратады. Жасушалардан
көмірқышқыл газын қажетсіз өнімдерді
жинап, вена қанына айналады. Венақаны
вена қантамырлармен жүректің оң жақ
жүрекшесіне құяды.
ҚАН АЙНАЛУ. Қан айналу жүйесі- жүрек- тамыр
жүйесінен тұрады және ұлпаларға тұрақты
Қан адам ағзасында үнемі қозғалыста болады. түрде қан жеткізіп тұратындықтан
Олардың ағу жылдамдығы өте жоғары, бүкіл метаболизм үрдісін сақтап отырады.
қан бар-жоғы 23 секундта денедегі бар қан Систола кезінде (жүректің жиырылу) қан
тамырларынан ағып өтеді. Қанның ең негізгі сол жақ қарыншадан аортаға түсіп, ары
атқаратын қызметінің бірі-өкпеден алып қарай үлкен артерияға таралады. Диастола
шыққан оттекті ағзадағы барлық тіндерге кезінде (жүректің босаңсуы) аорта
жеткізу. Бұл процесс қан айналу жүйесі қалқаншалары жабылады да қан ағзаны
арқылы іске асады.Қан айналу жүйесінде –кіші аралай отырып, көк тамыр арқылы оң жақ
немесе өкпелік қан айналу шеңбері және үлкен қарыншаға құйылады.
немесе жүйелік қан айналу шеңбері
ажыратылады. Кіші қан айналу шеңбері оң жақ
жүректен басталып, қан өкпе артериясы, ұсақ
тамырлар (капиллярлар) және төрт өкпе
венасы арқылы сол жақ жүрекке келіп құяды.
Кіші қан айналу шеңберімен аққан қан өкпеде
көмірқышқыл газынан тазарып, оттекпен
қанығады. Үлкен қан айналу шеңбері сол жақ
жүректен басталып, қолқа артерия
тамырларына тармақтала келіп, ұсақ тамырлар
түзеді. Осы ұсақ тамырларға келген артерия
қаны өзінің құрамындағы оттектің біраз бөлігін,
оның орнына зат алмасу процесінің
Үлкен қан айналым шеңбері
Үлкен қанайналым шеңбері(денелік) барлық мүшелер мен ұлпаларға қоректік заттар мен оттегіні
жеткізу.
Ол жүректін сол карын- шасынан (қолқадан) басталады. Артериялық қанды ағзаға алып барады, түсі
ашық ал-қызыл болады.
Қолқа мүшелер мен ұлпаларға баратын ірі артерияларға одан әрі орташа, кіші артерияларға,
артериолаларға және капиллярларға бөлінеді. Капилляр венулаларға, одан әрі веналарға жиналады.
Веналар екі үлкен сабауға бірігеді - жоғарғы және төменгі қуысты веналарға, олар барып оң жақ
жүрекшеге құяды. Қан айналымның осы жүрген жолы үлкен канайналым шенбері деп
аталады.

Үлкен қанайналым шеңберіне қосымша жүректі қанмен қамтамасыз ететін ушінші кан айналым шенбері
бар.Ол қолқадан жүректің тәждік артерияларымен басталып, жүрек веналарымен аяқталады. Веналар оң
жақ жүрекшеге құятын тәждік қойнауға қүйылады, ал ұсақ веналар жүрекшеге тікелей ашылады.
Аймактык канайналым. Жалпы қанайналым жүйесі үлкен және кіші қанайналым шеңберімен дененің әр
мүшелерімен аймақтарында қызметтеріне байланысты және керек етілуіне байланысгы жүмыс істейді.
Осыған байланысты жергілікті немесе аймактық қанайналымды ажыратады. Ол магистральді және
мүшенің езіне тән қүрылысы бар мүше тамырларымен жүзеге асады.
Кіші қан айналым шеңбері

Кіші қанайналым шеңберінде (өкпелік) қан өкпеде
оттегімен байытылады. Ол оң жақ қарыншадан басталады.
Оң қарыншадан өкпе сабауы шығып, өкпеге жақындағанда
оң жақ және сол жақ өкпе артерияларына бөлінеді. Олар
өкпеде ірі, орташа, кіші көлемдегі артерияларға,
артериолаларға, капиллярларға бөлінеді.
Капилляр торындағы қаннан өкпе көпіршіктеріне көмір
қышқылын алып келіп, оттегіні алады (өкпелік тынысалу).
Оттегіне қаныққан қан ал қызыл түске боялады да,
артериялық қанға айналады. Қан төрт өкпелік венаға
бірігетін, капиллярдан венулаға және венаға түееді де(әр
бір жағынан екеуден), сол жақ жүрекшеге құйылады. Сол
жақ жүрекшеде кіші Қанайналым шенбері аякталады. ал
жүрекшеге түскен қан сол жақ атриовентрикулярлық тесік
арқылы сол жақ қарыншаға өтеді де үлкен қанайналым
шеңберіне жалғасады.
ҚАН ҚЫСЫМЫ

Қан- қан тамырлары арқылы белгі бір
қысыммен ағады. Кейде қан тамырыңды
жарақаттап алсаң, қанның жарадан қалай
аққанын, тіпті фонтанша атқылағанын
көресің, яғни бұл қанның қысымының
әсерінен ағуы.Жүрек насос сияқты жұмыс
жасап, қанды артерияға қарай итереді,
соның нәтижесінде қан тамырларында
қысым пайда болады. Негізгі артерияда қан
қысымы жоғары , жіңішке артерияларда
қысым төмен, ал венада өте төмен болады.
Қан қысымын арнайы аспап- тонометрмен
өлшейді. Адамның қалыпты жағдайдағы қан
қысымы, жүрек жирылғанда-120 миллиметр
сынап бағанасына жуық, ал жүрек
босаңсығанда -70 миллиметр сынап
бағанасындай болады. Қарт адамдардың қан
тамырларының созылғыштық қасиеті төмен
болғандықтан, оларда қан қысымы жоғары
болады.Кейде жас адамдардың да қан
қысымы қалыпты мөлшерден жоғары болуы
Қорытынды
Біздің денемізде күрделі жүйесі бар ерекше түтікшелер орналасқан. Осы
түтікшелер-қан тамырлары деп аталады. Егер біз осы тамырларды бір түзу
сызықтың бойына жинасақ, онда оның ұзындығы 150 000 километрді құраған
болар еді. Бұл жер шары шеңберінің ұзындығынан үш жарым есе көп деген сөз.
Қан тамырлары жүрекпен қосылып, ағзадағы қан айналу жүйесін құрайды.
Біздің денемізде қан тамырлары енбеген жер жоқ, өйткені солар арқылы
ағзаның барлық мүшелері мен тіндеріне қан барады. Қан тамырларының екі түрі
бар. Біріншісімен оттекке қаныққан, жүректен шығып, дененің барлық бөлігіне
баратын қан жүреді. Оны артерия қан тамыры деп атап, оларды суретте қызыл
бояумен көрсетеді. Екінші түрі қанды мүшелер мен тіндерден жүрекке апарады.
Мұндай қаннан ағзаның тіндері өздеріне қажетті оттекті алады да, оның орнына
қанды көмірқышқыл газымен қанықтырады. Мұндай тамырларды-вена қан
тамыры деп атап, оларды суретте көк түспен көрсетеді . Артерия және вена қан
тамырлар жүйесі бір-бірімен өте ұсақ тамырлар- капилярлармен жалғасады. Қан
тамырларының ұзындығы ғана емес, олардың жалпы ауданына да қайран
қаласың. Себебі, олардың алып жатқан жалпы ауданы -9000 квадрат метр, бұл-
екі футбол алаңының ауданы.
Қан тамыр аурулары
Вена қантамырларының кеңеюі
Жүрек пен қантамырлар жүйесінің
аурулары әр түрлі жағдайларға байланысты: Ұзақ уақыт аяғынан тік тұрып жұмыс істеген
Бұлшықеттерге ауыр күш түсіретін адамдарда вена қантамырлары кеңейеді.
жұмыстар - жүрек бұлшықеттеріне зақым Кеңейген жерлерінде қанқатпа пайда болады.
келтіріп, жиырылу әрекетін төмендетеді. Сыртынан түйін-түйін болып көзге айқын
Жүрек бұлшықетін қанмен жабдықтайтын білінеді. Вена қантамырларында қан қысымын
қантамырларды қанқатпа бітеліп, оттегі мен жоғарылатады. Аяқ көп қимылдамаған соң
қоректік заттарды тасуға кедергі жасайды. оның бұлшықеттері де жиырыла алмайды.
Өте қауіпті жұқпалы ауруды Қанқатпа ауруы асқынбау үшін көбірек
қоздырушылардың бөлетін уы қанмен қозғалу керек
жүрекке жетіп, жүрек бұлшықеттерін
зақымдайды.
Қалқанша без гормонының не аз, не көп
бөлінуі ырғақты жиырылуды бұзады.
Жүрек қақпақшалары бактериялармен
зақымданғанда жабылмай, жүрек
жиырылғанда қанның кері ағуына әсер
етеді. Жүрек - қантамырлары аурулары
жүйке жүйесіне де байланысты.
ҚАН ТАМЫРЛАРЫ - АДАМ ЖАСЫН АНЫҚТАУҒА КӨМЕКТЕСЕДІ
Адамның қан тамырларының (жолдарының) жұмыс көрсеткіші медицина ғылымында өзінің
жасын да анықтауға мүмкіншілік бере алады. Адам тамырындағы қан көбіршек- тенуі
(асқынуы-закупорка) ерте жаста (балалық шақта) басталып 50-60 жасқа дейін баяу асқына
отырып, ақырында қан қысымы жүрек ауруларына әкеліп соқтырады .Ғылыми түрде
қарасақ, ашығу – қан тамырларының қысымымен жүрек ауруларынан біржола емделуге
болады деп айту қиын, бірақ ашығу ережесін қатаң сақтаған адамдар бұндай күрделі
ауруларға ескерту немесе пайдалы (витаминді) жеңіл тағаммен коректену әсерінен
денеңіздегі қанды тазалауға жақсы жағдай туғыза алады. Денеңіздегі қан құрамын тазалап
зиянды артық заттардан арылсаңыз, бауыр-жүрек өз қызметін жақсарта отырып денеңіздегі
тамырдағы қан айналымын бірқалыпты болуына жағдай туғызады. Ашығудың ең басты
маңызы – денсаулықтың іштей тазалануы. Ашығу арқылы қан тамырларының
(жолдарының) таза болуын сақтай отырып, таза да жеткілікті қан әрқашан жүрек жұмысын
қамтамасыз етеді, қажетті витаминдерді адам денесіндегі барлық клеткаға таратады .
Адамның қан айналымы бүкіл денеде бірқалыпты қозғалыста үзбей қызымет атқаруға тиіс .
Егер қан айналымы бір мүшеде, белгілі бір қан жолдарында азғантай уақытқа жұмысын
тоқтатар болса адамдар іштей күшті бір соққыны сезіне алады .
Пайдаланылған әдебиеттер

1. Ә.Нұрмұхамбетұлы. Клиникалық патофизиология. –
Алматы; РПО «Эверо», 2010
2. Ә.Нұрмұхамбетұлы. Патофизиология. – Алматы; РПО
«Кітап», 2007
3. Мұхит Нұрышев «Адам анатомиясы» оқулық, 2006
4. «Адам анатомиясы» Т.С. Қосманбетов, А.Б. Аубакиров,
Т.М. Досаев
5. https://www.metod-kopilka.ru/an-aynalim-zhyesi-66547.html
6. https://kk.wikipedia.org/wiki/Қан_тамырлары

Ұқсас жұмыстар

Жүректің жұмысы

Адамның тамырлар жүйесі

Перифериялық қан айналым

Қан тамырларымен қан қозғалысының жалпы физика- математикалық заңдылықтары Биологиялық ұлпалардың пассивті механикалық қасиеттері

Вена қан тамырлары

Жүрек пен қан тамырлар жүйесі

Ерекшеліктеріне байланысты қылтамырлардың бөлінуі

Қан тамырларының жіктелуі

Жүрек және қан тамыр неврозы - жүрек және қантамыр жүйесі қызметінің бұзылуы мен зақымдануы

Жылу алмасуды реттеу

Пәндер