Вена қан тамырлары

Презентация қосу

ТАҚЫРЫБЫ: АДАМНЫҢ ТАМЫРЛАР ЖҮЙЕСІ

Орындаған: ББ 18-09
Рауан Аружан
Қабылдаған: Жумагул М.Ж.
Жоспары
• Тамырлар жүйесі
• Жүректің орналасуы мен құрылысыы
• Артерия. Вена қан тамырлары
• Қан айналым шеңберлері
Тамырлар жүйесі
Тамырлар атқаратын қызметіне және морфологиялық құрылысына байланысты қан айналу
жүйесінің тамырлары және лимфа айналу жүйесінің тамырлары болып екі топқа бөлінеді.
Олардың орталығы жүрек.
Қызметі:
- Қан мен лимфаның денеде үздіксіз айналыста болуын қамтамасыз етеді.
- Мүшелердің арасында гуморальдық байланысты реттейді, ішкі секрпеция бездерінің
сөлін немесе гормонын мүшелерге жеткізіп, жалпы дененің қызметіне әсер етеді.
- Оттегін жасушаларға және олардан көмірқышқыл газын өкпеге тасымалдайды.
- Тіршілік әрекеті нәтижесінде пайда болған улы заттарды сыртқа шығарады (мочевина,
қандық азот, т.б.).
- Жылудың , су мен минералды тұздардың денедегі тұрақтылығын сақтайды.
- Қорғаныс қызметін атқарады.
Жүректің орналасуы

Жүрек көкірек қуысында екі
өкпенің арасында, төс сүйектің
астында көкетке дейін
орналасады. Жүрек көкіректің
үштен екі бөлігінде дененің орта
сызығынан – солға, ал үштен бірі
оңға ауып, II – V қабырғанын
араығында орналасқан.
Жүрек (сердце,соr) – ырғақты жиырылып босаңсуы нәтижесінде қанды венадан тартып
алып, артерия қан тамырына айдайтын бұлшық етті тақ мүше. Жүректің пішіні конусқа
ұқсайды. Конустың ұшы төменге солға-алға, табаны жоғары-артқа оңға қараған.
Жүректің негізі (основание сердце, basis cordis) кеуденің ортлық сызығынан 8-9 см сол
жақта, V-ші қабырға аралығына дейін жетеді. Жүрекке орта есеппен 250-300 см3 көлемде
қан сыяды. Жүректің салмағы ер адамдарда – 300 г, ал әйелдерде – 250 г, орташа
ұзындығы – 13 см, ені 10,5 см, қалыңдығы – 7 см.
Жүректің 5 бетін ажыратады:
1.Алдыңғы-төстік беті.
2.Артқы-көкірекаралық беті.
3.Төменгі-диафрагмалық беті.
4.Бүйір-өкпелік беті.
5.Жоғарғы-тамырлық беті.
Жүректің камералары:
Оң құлақша (artium dextrum)- артында кеңейген, алдында тарылған
құлақша. Оң құлақша мен сол құлақшаның аралығындағы пердеде шұңқыр
бар. Ананың құрсағында бұл жерде ашық тесік болады. Бала туғанда тыныс
алуымен бұл тесік жабылып, орнында шұңқыр қалады. Оң құлақшаға екі
қуыс вена құяды. Оң құлақша мен қарыншаның арсында тесік бар. Тесікті уш
жақтаулы қақпаша жауып тұрады. Бұл арқылы қан құлақшадан қарыншаға
өтеді.
Оң қарынша (ventriculus dexter) сол қарыншадан ет пердесімен бөлінген.
Оның қуысы екі бөліктен тұрады. 1. Артқы -қарынша бостығы 2. Артерия
түтігі. Артерия түтігі жоғарысында өкпе сабауымен жалғасады. Оң қарынша
қуысының ішкі бетінде үш бұлшықет өсіндісі – емізік бұлшықеттері
орналасқан. Олардан жақтаулы қақпашаларға сіңір талшықтары тартылған.
Cол құлақша (artium sinister) оң құлақшаға ұқсап, арты кеңейген, алды
тарылған. Кеңейген бөлігіне төрт өкпе венасы құяды. Бұл веналар
арқылы жүрекке артери қаны құйылады. Құлақша-қарынша тесігі
арқылы қан құлақшадан қарыншаға құяды, оны екі жақтаулы қақпаша
жауып тұрады.
Сол қарынша (ventriculus sinister) ішкі қабырғасында екі емізікше
бұлшықет сіңір талшықтары бар қуыс. Қуыстың алдыңғы, жоғары
бөлігінен қолқа тесігі ашылады. Оны жарты ай тәріздес қақпақтар жауып
тұрады.
1 — сол жақтағы бұғана асты артериясы;
2 — оң жақтағыбұғана асты артериясы;
3 — қалқаншамойын бағаны;
4 — сол жақтағы жалпы ұйқы артериясы;
5 — йық – бас сабауы;
6 — қолқа доғасы;
7 — жоғарғы қуыс венасы;
8 — өкпе сабауы;
9 — жүрек аралық қалта;
10 — сол құлақ;
11 — оң құлақ;
12 — артериалды конус;
13 — оң өкпе;
14 — сол өкпе;
15 — оң қарынша;
16 — сол қарынша;
17 — жүрек ұшы;
18 — плевра;
19 — көкет
Жүрек қабырғасы 3 қабаттан тұрады:
• Эндокард қабаты жүрек қуыстарын іштен қаптап тұрады. Эндотелий
серпімді талшықтарға бай, бірыңғай салалы бұлшық ет пен дәнекер
ұлпалы эндотелий асты қабатынан пайда болған. Эндокард құрылысы
жағынан қан тамырлар қабырғасына ұқсас.
• Жүректің ортаңғы бұлшық ет қабаты миокард көлденең жолақты
бұлшық ет ұлпасынан және кардиомиоциттерден тұрады. Кардиоциттер
мен бұлшық ет талшықтары бір бірімен ілмектеніп торланған. Олрдың
құрылысы жүрекшелер мен қарыншалардың толық ырғақты
жиырылуын қамтамасыз етеді.
• Эпикард – жүректің сыртқы қабаты. Перикард пен эпикард арасындағы
саңылауда сұйықтық бар.
Артерия. Вена қан тамырлары
• Артерия қан тамыры қанды жүректен мүшелерге жеткізеді. Ең үлкен артерия қан
тамыры- қолқа, екіншісі- өкпе сабауы. Артериялар ірі, огрта, майда және орналасуына
байланысты мүшелердің сыртындағы және олардың ішіндегі артериялар болып
бөліндеді. Мүшенің артериясы артериолаларға тармақталып, капиллярларға жалғасады.
Артерияның қабырғасы ішкі, орталық және сыртқы үш қабаттан тұрады.
• Артерия қабырғалары үш қабаттан немесе қабықтан тұрады: ішкі немесе эндотелий
(дәнекер қабатта орналасқан эндотелиалды жасушалардың қабатынан тұрады), ортаңғы
(серпімді эластикалық ұлпа және тегіс бұлшық ет талшықтары; бұл қабат неғұрлым
қалың және артерия диаметрінің өзгерістерін "меңгереді") және сыртқы —
адвентициядан (дәнекер тіннен тұрады) тұрады.
• Артериялардың қабырғалары қалың және иілгіштігімен ерекшеленеді, өйткені олар қан
қысымына төзуге тура келеді. Артерияның серпімді және бұлшықет элементтерінің
арқасында қабырғаларды кернеу жағдайында ұстап тұруға қабілетті, қатты қысқарып,
одан кейін қан ағымын біркелкі қамтамасыз ете отырып, босаңсуға болады.
Вена
• Венақан тамыры арқылы қан мүшелерден жүрекке ағып келеді.қан алдымен венуоллаларға одан
мүшелердің ішіндегі майда венаға, одан ірі веналарға бірігеді. Денедегі барлық вена бірігіп жүреке
құяды. Вена қан тамырларының қабырғасы үш қабатты. Бірақ олардың қабырғасы жұқа және
серпімді талшықтары аз, ал ішкі қабатында қанды кері ағудан сақтайтын қақпақшалары болады.
• Венақан тамырларында артериялар сияқты қабаттар бар, тек орташа қабығы айтарлықтай жұқа,
сондықтан вена тамырының қысылуы оңай. Вена тамырлары қабырғаларының құрылысының
ерекшеліктері венаның жүректен төмен немесе жоғары жататынына байланысты. Бірінші жағдайда
қан қозғалысы ауырлық күшіне қарсы жүреді: қалыпты қан ағыны үшін атмосфералық қысымнан
жоғары қысым қажет. Сондықтан осы веналардың қабырғаларында орташа қабат жүректен жоғары
жатқан қан тамырларына қарағанда жақсы дамыған, онда қысым атмосфералық қысымнан төмен.
Вена тамыры қабырғасының орта қабығының анатомиялық құрылысының ерекшеліктеріне
байланысты үш түрлі вена бөлінеді:
•-бірінші түрдегі веналар-тегіс бұлшықет элементтерінен айырылған (ішкі, сыртқы қабықтық, ішкі
кеуде және бас сүйектің қуысы вена тамырлары);
•- екінші түрдегі веналар-дөңгелек тегіс бұлшықет қабаты бар;
• үшіншітүрдегі веналар-орташа қабығы бұлшық ет талшықтарының ұзына бойы орналасқан
қабатынан тұрады (төменгі қуыс, бүйрек).
• Капилярлар артерия қан тамырлары
вена қан тамырларын
байланыстыратын шаштың
жуандығынан бірнеше есе жіңішке
қан тамырлар. Капилярлар терінің
эпидермис қабатында, көздің қасаң
қабығында, бұршақ тәрізді
денесінде, шашта, тырнақта, тістің
эмалында, дентинінде болмайды.
• Капилярлар торшасы – бір қабатты
эндотелийден тұрады. Капиляр және
ұлпа арасында, ұлпаларда тіршілік
әрекеті нәтижеінде зат алмасу,
сіңіру, сүзілу процестері үздіксіз
жүріп жатады. Капилярлар
венулалармен жалғасады.
Қан айналым шеңберлері
• Үлкен қан айналым шеңбері жүректің сол жақтағы
қарыншасынан қолқа болып басталады. Артерия қан
тамырлары денеге қанды тарқатады. Вена қан тамыры қанды
денеден жинап жоғары және төменгі қуыс вена болып, оң
жақтағы жүрекшеге құяды. Сол қарыншадан қолқа болып
басталып, оң жүрекшеге жоғарғы және төменгі қуыс веналар
түрінде құятын қан айналуының тұйық жүйесін “үлкен қан
айналым шеңбері” деп атайды.
• “Кіші қан айналым шеңбері” оң қарыншадан өкпе сабауы
түрінде басталады. Өкпе сабауы екі өкпе артериясы түрінде
өкпенің қақпасы арқылы кіреді. Өкпе артериялары,
артериолаларға одан капилярларға тармақталып, оттегіге
байып, екі өкпеден қанды жинап, екі өкпеден төрт вена қан
тамырлары шығып, қанды жүректің сол жүрекшесіне құяды.
Жүрек пен өкпенің арасындағы қан айналу жүйесі “кіші қан
айналым шеңбері”деп аталады.
Пайдаланылған әдебиеттер

• Адам
анатомиясы [Электрондық ресурс] : оқулық / У. Джумабаев, А.
Джумабаев ; Алматы, 2019.
• Адам анатомиясы - А. Рақышев ; Алматы, 2004 .
• https://ru.wikipedia.org

Ұқсас жұмыстар

Жүректің жұмысы

Адамның тамырлар жүйесі

Жүрек пен қан тамырлар жүйесі

Тамырлар жүйесін зерттейтін анатомияның бөлімі - ангиология

Жүрек қан тамыр жүйесін тексеру әдісі

Ұрықтық қан айналу ерекшеліктері

Капилярлар артерия қан тамырлары вена қан тамырларын байланыстыратын шаштың жуандығынан бірнеше есе жіңішке қан тамырлар

Жүрек қан тамырлары жүйесі

Жүрек тамырлар

Адам қан тамырлары

Пәндер