Валюталық операциялардың есебі

Презентация қосу

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
М.ӘУЕЗОВ АТЫНДАҒЫ ОҢТҮСТІК ҚАЗАҚСТАН МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ

БАСҚАРУ ЖӘНЕ БИЗНЕС» ЖОҒАРҒЫ МЕКТЕБІ
«ЕСЕП ЖӘНЕ АУДИТ» КАФЕДРАСЫ
Пәні: «Кәсіпкерлік субъектілеріндегі есеп пен есептілік»

БАӨЖ №12
Тақырыбы: «Валюталық операциялардың есебі»

Орындаған: Абенова Н.
Тобы:ЭФ-18-7К2
Қабылдаған:Саркулова Н.К.
Жоспар
• I. Кіріспе
• II. Негізгі бөлім
• 1. Валюталық операциялардың экономикалық негізі
• 2. Коммерциялық банктердің валюталық операцияларын жіктеу
• 3. Валюта шоттарындағы операцияларының есебі
• 4. Сыртқы экономикалық қызмет ерекшеліктері
• III. Қорытынды
• IV. Пайдаланған әдебиеттер
Кіріспе
Банк жүйесі-нарықтық экономиканың маңызды және ажырамас құрылымдарының бірі.
Банктердің және тауар-ақша қатынастарының дамуы тарихи түрде қатар жүрді және тығыз
түптелді.
Тәуелсіз егемен мемлекеттің міндетті нышандарының бірі - оның ұлттық валютасы. Кез
келген мемлекеттің тарихы оның өз валютасының тарихын қамтиды, оны енгізу тек бір рет
болады. Көптеген басқа елдердің ұлттық валютасының тарихы көптеген ғасырлар бойы
қалыптасты. Кез келген ұлттық валюта елдің өткенін, қазіргі және болашағын бейнелейді. Теңге-
Қазақстан Республикасының ұлттық валютасы, тарихы - Президенттің 1993 жылғы 12
қарашадағы Жарлығынан басталды.
Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі Басқармасының "Қазақстан Республикасында
қолма-қол шетел валютасымен айырбастау операцияларын ұйымдастыру ережесін бекіту туралы"
2006 жылғы 27 қазандағы № 106 қаулысына өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы «Еркін
валюта нарығы жағдайында валюталық операцияларды жүзеге асыру» қағидаты, «Қазақстан
Республикасында валюталық қатынастар субъектілерінің құқықтары мен міндеттері» валюталық
реттеу туралы заңмен айқындалады, оның негізгі міндеті-еркін айырбасталатын валютаның
қосарлас айналымы жағдайында теңгені қорғау болып табылады.
Валюталық операциялардың экономикалық негізі
Валюталық құндылықтарға мыналар жатады: -шетел валютасы
-шетел валютасындағы бағалы қағаздар-төлем құжаттары (чектер, вексельдер, аккредитивтер және
басқалар); қор құндылықтары (акциялар мен облигациялар) және шетел валютасында көрсетілген басқа да
борыштық міндеттемелер;
-қымбат металдар - зергерлік және басқа да тұрмыстық бұйымдарды, сондай-ақ осындай бұйымдардың
сынықтарын қоспағанда, кез келген түрдегі және жай-күйдегі алтын, күміс, платина және платина тобындағы
металдар (палладий, иридий, радий, рутений және осмий), сондай-ақ кез келген түрдегі және жай-күйдегі алтын,
күміс, платина және платина тобындағы металдар (палладий, иридий, радий, рутений және осмий), сондай-ақ
осындай бұйымдардың сынықтары;
-табиғи асыл тастар - шикі және өңделген түрдегі алмастар, рубиналар, Изумруд, сапфир және александриттер,
сондай-ақ осы тастардан жасалған зергерлік және басқа да тұрмыстық бұйымдарды және осындай бұйымдардың
сынықтарын қоспағанда, інжу.
Шетелдік валютадағы операцияларға лицензия алуға өтініммен кемінде бір жыл жұмыс істейтін, яғни толық
қаржы жылын аяқтаған және ресми жылдық есепті дайындаған коммерциялық банктер жүгіне алады.
Лицензия алу үшін банк мынадай құжаттарды ұсынуы
тиіс: - бекітілген Банк жарғысының көшірмесі;
- банктің шетел валюталарындағы операцияларды жүзеге
асыруға дайындығының және экономикалық
орындылығының негіздемесі;
- шетел валютасымен операциялармен айналысатын
бөлімшелердің толық сипаттамасы бар Банктің ұйымдық
құрылымы;
- шетел валютасымен операцияларды жүзеге асыруға
жауапты банк басшылары туралы анықтамалар;
- уәкілетті банктің корреспонденттік келісімге қол қоюға
келісімі туралы хатының көшірмесі;
- банкішілік бақылауды ұйымдастыру туралы анықтама;
- банк балансы және белгілі бір күнге теңгемен
операциялар бойынша нормативтердің сақталуы туралы
анықтама;
- соңғы күнге пайда мен шығындар туралы есеп;
- қаржы жылының соңындағы жылдық есеп;
- аудиторлық қорытынды;
- Бас лицензияға өтініш білдірген банктер үшін
корреспонденттік келісімдер жасау бойынша шетелдік
ықтимал серіктестер туралы анықтама.
Шетел валютасында операциялар жасауға лицензия алған Банк- уәкілетті банк деп аталады және өз
клиенттерінің валюталық операцияларына валюталық бақылау агентінің функцияларын
орындайды.Осылайша, лицензия алған банктер мынадай банктік операциялар мен мәмілелерді жүргізе
алады:1)салымдарды (депозиттерді) тарту және заемшымен келісім бойынша кредиттер
беру;2)корреспондент-банк клиенттерінің тапсырмасы бойынша есеп айырысуды және оларға кассалық
қызмет көрсетуді жүзеге асыру;клиенттер мен корреспондент банктердің шоттарын ашу және
жүргізу;3)инвестицияланатын қаражатты иеленушілердің немесе иеленушілердің тапсырмасы бойынша,
сондай-ақ банктің өз қаражаты есебінен күрделі салымдарды қаржыландыру;4)төлем құжаттарын және
бағалы қағаздарды шығару, сатып алу, сату және сақтау, олармен өзге де операцияларды жүзеге асыру; 5)
ақшалай нысанда орындауды көздейтін үшінші тұлғалар үшін кепілгерліктерді, кепілдіктерді және өзге
де міндеттемелерді беру;6)тауарларды жеткізу бойынша талап ету құқықтарын сатып алу және осы
талаптарды (форфейтинг) инкассациялау, осы операцияларды тауарлардың қозғалысын қосымша
бақылаумен (факторинг) орындау);7)қазақстандық және шетелдік жеке және заңды тұлғалардан қолма-
қол шетел валютасын және шоттардағы және салымдардағы валютаны сатып алу және сату;8)ҚР және
одан тыс жерлерде бағалы металдар, тастар, олардан жасалған бұйымдарды сатып алу және
сату;9)бағалы металдарды салымдарға тарту және орналастыру, халықаралық банк практикасына сәйкес
осы құндылықтармен өзге де операцияларды жүзеге асыру;10)клиенттердің тапсырмасы бойынша
қаражат тарту және орналастыру және бағалы қағаздарды басқару (траст операциялары);11)брокерлік
және кеңес беру қызметтерін көрсету, лизингтік операцияларды жүзеге асыру;12)өз құзыреті шегінде
берілетін ҚР КБ рұқсаты бойынша басқа операциялар мен мәмілелерді жүргізу. Жоғарыда аталған
барлық операциялар теңгеде де, Бас лицензия болған кезде шетел валютасында да жүргізілуі мүмкін.
Коммерциялық банктердің валюталық операцияларын жіктеу
Банктік валюталық операцияларды жіктеу барлық
банктік операциялар үшін жалпы өлшемдер бойынша
да (пассивті, активті операциялар), сондай-ақ
валюталық операцияларға ғана тән ерекше жіктеу
белгілері бойынша да жүзеге асырылуы мүмкін.Шетел
валютасындағы банк операцияларын банк өз атынан,
өз есебінен немесе банк клиенттерінің атынан және
тапсырмасы бойынша орындауы мүмкін. Демек,
операцияларды жүзеге асыруға бастапқы ұсыныс
шығатын субъектіге байланысты валюталық
операцияларды екі топқа бөлуге болады: 1)банктер
өз есебінен жүзеге асыратын операциялар (өз
операциялары);2) банк клиенттерінің тапсырмасы
бойынша жүзеге асырылатын операциялар (клиенттік
операциялар).
Валюталық банк операцияларын меншікті және
клиенттік операцияларға бөлу қажеттілігі, сондай —
ақ қаржылық нәтижелер бірінші жағдайда
маргиналдық кіріс немесе шығын ретінде, ал
екіншісінде-делдал функциясын орындағаны үшін
комиссиялық сыйақы ретіндегі кіріс ретінде, осы
функцияны орындауға байланысты банк шығыстарына
азайтылған кірістен туындады. Бірінші жағдайда
операцияны орындауға байланысты барлық тәуекелдер
банкке, ал екіншісінде осы операция орындалатын
клиентке жатады. Банк практикасында бір операция
валюталық операциялардың бірнеше негізгі түрлеріне
жатқызылуы мүмкін .
Валюта шоттарындағы операцияларының есебі
Шетел валютасымен жасалатын айырбастау операциялары:
Ұйымдардың шетелдік валютамен жасаған операцияларын жүргізу
тәсілі, ҚЕҰС 2 «Шетелдік валютамен операция жасау» 30 бөлімінде және
ХҚЕС 21 «валюталық курс өзгерісінің әсері» деп аталатын бөлімдерде
қаралады.
Валюталық операцияларды анықтау кезінде, аталған стандарттарды,
және төменде көрсетілген түсініктерді пайдаланады:
* Қолданыстағы валюта қаржлық есеп берілетін валюта;
*Шетелдік валюта кәсіпорын есеп беретін функционалдық валютадан
басқа валюта;
*Валюталық курс қаржы рыногында сұраныс пен
ұсыныстың нәтижесінде анықталған, бір валютаны екіншісіне аудару
үшін қолданылатын олардың ара – қатынасы;
*Курс айырмасы бухгалтерлік есеп пен қаржылық есеп барысында,
шетелдік валютаның курсы өзгерген кезде пайда болатын айырмашылық;
*Соңғы немесе жобалау кезіндегі курс белгілі есепті
кезеңдегі қолданыстағы валютаның, шетелдік ваютаға шаққандағы курсы.
Сыртқы экономикалық қызмет ерекшеліктері
Қорытынды

Қазақстан экономикасының нарыққа көшуімен банктер алдында мүлде жаңа көкжиектер ашылуда. Қазіргі
заманғы коммерциялық банктер туралы айтатын болсақ, кредиттік жүйенің басқа буындары сияқты, олар үнемі
дамиды, операциялардың нысандары, бәсекелестік әдістері, бақылау және басқару жүйесі өзгереді.
Соңғы жылдары банк саласындағы бәсекелестік банктер бөлімшелерінің ашылуына, электрондық
терминалдардың пайда болуына және халықаралық банк операцияларының таралуына барынша кең қолдау
көрсетудің арқасында күшейді.
Қазақстандық валюта нарығының дамуы валюта нарығындағы операцияларға жаңа валюта және қаржы
құралдары мен қазіргі заманғы технологияларды енгізудің әрекетімен байланысты.Дамушы валюта нарығы
жағдайында тұтастай алғанда, әлемдік валюта нарығындағы елеулі өзгерістерді ескере отырып, республиканың
валюта нарығын оңтайландыру жөніндегі ұсыныстар қалыптасты.
Капитал қозғалысына байланысты валюталық операцияларға бақылау жасау жөніндегі қолданыстағы
шаралар капиталдың жылыстауына қарсы күреске ғана емес, сонымен қатар капиталды шетелден қайтару үшін
тартымды жағдайлар жасауға да бағытталуы тиіс. Олардың қатарына салық жеңілдіктерін, тәркілеуден болатын
кепілдіктерді қосуға болады.
Тұтастай алғанда, ұлттық нарықты әлемдік нарыққа интеграциялаудың мысалы ретінде қазақстандық
валюта нарығының қалыптасуы мен даму үрдістерін талдау қорытынды жасауға мүмкіндік береді,бұл негізінен
қаржы нарығының осы маңызды сегментін дамытудың жеткілікті тиімді стратегиясы қалыптасты.
Пайдаланған әдебиеттер:
1. «Банктердегі бухгалтерлік есеп» - С.Т. Міржақыпова, Алматы 2007 ж.
2. Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің деректері. www.nationalbank.kz
3. «Банк ісі» редакторы, экономика ғылымдарының докторы Г.Сейткасимов
Алматы 2000ж.
4. «Банк ісі» оқу құралы - А.Көкенова, Алматы 2007 ж.
5. Қаржы-экономика сөздігі. — Алматы: ҚР Білім және ғылым
министрлігінің Экономика институты, «Зияткер» ЖШС, 2007ж.
6. «www.google.kz» интернет сайты

Ұқсас жұмыстар

КАССАЛЫҚ ОПЕРАЦИЯЛАРДЫҢ ЕСЕБІ БОЙЫНША НЕГІЗГІ ТЕОРИЯЛЫҚ ТҮСІНІКТЕР

Бухгалтерлік есеп

Ақша қаражаттары есебі

Валюта нарығы

1с бухгалтерия мүмкіндіктері мен ерекшеліктері

Валюта нарығы түрлері,кезеңдері

Халықаралық валюта жүйесі

Ақша қаражаттарының аудиті

СЫРТҚЫ ЭКОНОМИКАЛЫҚ БАЙЛАНЫСТАР ЖҮЙЕСІНДЕГІ ҚАРЖЫ

Өндіріс есебі

Пәндер