Аурудың белгілері

Презентация қосу

БӨЖ
Вирустық аурулардың спецификалық алдын алу. Вакцина дайындау
принциптері. Адъюванттар, иммуномодуляторлар. Құтырық, Аусыл,
Шмалленберг, Блютанг ауруларының диагностикасы және алдын алу
шаралары
Жоспар
I Кіріспe
II Негізгі бөлім
1 Вирустық аурулардың спецификалық алдын
алу
2 Вакцина дайындау принциптері
3 Адъюванттар, иммуномодуляторлар
4 Құтырық, Аусыл, Шмалленберг, Блютанг
ауруларының диагностикасы және алдын алу
шаралары
III Қорытынды:
IV Пайдаланылған әдебиеттер
Кіріспе
Вирустық аурулар — вирустар арқылы таралатын жұқпалы
аурулар мен қатерлі ісіктер.Жануарлардың, өсімдіктер мен
бактериялардың жасушаларына енген вирустар көптеген
қауіпті аурулар туғызады. Мысалы, тұмау, полиомиелит,
шешек, аусыл, құтыру және т.б. аурулар вирус арқылы
таралады. Вирустық ауруларды 2 топқа бөліп карастырамыз.
Спецификалық әдіске екпе егу жатады, алдын алу әдісінің
ең негізгісі болып есептеледі. Малдың ағзасына жұқпа
агентінің бөлігін енгізу арқылы ағзаны қорғаныс денелерін
(антиденелер) бөліп шығаруға ықпал етеді, соның
нәтижесінде вирустардың көбеюі мен жасушалардың
зақымдалуы төмендей түседі.
Спецификалық емес әдістерге, иммундық жүйенің қызметін
қалыптастыруға арналған дәрі-дәрмектер мен емшаралар
жатады.
Арнамалы (спецификалық)
дауалау дегеніміз малды
жұқпалы аурулардан вакцина
немесе гипериммунды қан
сарысуы арқылы
сақтандыру.Ауырып жазылған
малда және вакцина егілген
соң вирусқа қарсы пайда
болған иммунитет әр түрлі
дамиды.Мұнда гуморальдық
және клеткалық факторлар әр
түрлі роль атқарады.
Ауруға клеткалық және гуиоральдық қарсы
түру қасиетіне сәйкес инфекциялар бірнеше
топқа бөлінеді:

Кейбір індеттерде организмнің қорғану қасиеттері тек
гуморальдық факторларға сүйенген,яғни антиденелердің
мөлшеріне байланысты,ал клеткалық факторлар әсері тіпті
жоқ десе де болады,немесе өте аз әсер етеді.

Екінші топқа жататын індеттерден сақтандыру үшін әрі
клеткалық,әрі гуморальдық факторлардың маңызы зор.

Үшінші топтағы аурулардан сақтандыру үшін клеткалық
факторлардың маңызы зор.Бұл ауруларға қарсы құралған
иммунитет клетка деңгейінде пайда болады
Вакцина дайындау принциптері

Егілген адамдар мен жануарлар ағзасында
белсенді иммунитет тудыруға арналған препарат
тар, яғни
биологиялық препараттар болып табылып, ағзаға
енгізгенде белгілі
бір ауруға қарсы қорғаныстық иммунитетті индук
циялайды. Әрбір вакцинаның негізгі әсерінің баст
амасы иммуноген болады, яғни
ауру қоздырушысының компоненттеріне ұқсас хи
миялық
құрылымдарға ие болатын және иммунитет пайд
а болуына жауапты
корпускулярлы немесе еріген субстанция
Иммунитеттің гуморальдық және клеткалық
факторлары әр түрлі вакциналармен іске асады:

Тірі вакциналар - тірі,бірақ әлсіретілген
вирус штамдарынан алынған;

Өлтірілген - немесе инактивтелген вакциналар
вирустарды физикалық не химиялық жолдармен
өлтіріп алынған;

Суббөлікті вакциналар -вирустың тазаланған
белоктарынан алынған;

Гендік- инженерлік вакциналар гендік -инженерия
тәсілдерімен алынған;

Жасанды,немесе синтетикалық вакциналар -вирус
антигеніне полиэлектролит не полимер
қосып,вакциналық жиынтық алынған;
Әлсіретілген тірі
вакциналар

Тірі вакцинаны әлсіретілген вирустардан алады.
Әлсірету(аттенуация) вирусты немесе індеттің ауыр түрін қоздыра
алмайды,яғни қоздырушының патогендік және уыттылық
қасиеттері жойылады,ал иммуногендік қасиеті сақталады.
Вирустық ауруларға қарсы тірі вакцина алу өте қиынға түседі.Ол
үшін тірі жүйелер т.б қажет.Олар мынандай түрлерге бөлінеді:
Ависделген вакциналар.Көптеген вирустар тауық эмбриондарында
өсіп көбейеді.Тауық эмбриондары вакцина алу үшін әрі арзан,әрі
қолайлы.
Клетка өсінділерін қолданып алынатын вакциналар вирустарды әр
түрлі клетка өсінділеріне өсіріп көһбейтеді.
Лапинделген вакциналар вирустарды қоян организміне бейімдеу
арқылы алынған.
Инактивтелген
вакциналар:

Белсенді қасиеті
жоқ,өлтірілген немесе
инактивтелген вакцина деп
тазаланған вирусты
химиялық немесе
физикалық жолмен
өлтірілген вакцинаны
атайды.
Суббөлікті вакциналар
Тірі және өлтірлген вакциналар бүтін,толық
вироиндардан тұрады.Өздеріңіздерге белгілі
күрделі вирустардың құрамында әр түрлі
белоктор,көмірсулар,липидтер болады.Ал вирус
белоктарының тек 10 пайызы ғана вирусқа
қарсы тұру қабілетін туғызады.Ол қарсы тұру
қабілеті вирустың сыртында орналасқан
антигендерге сай болады,ал қалған белоктар
мен дипидтер иммундық жүйеге артық «жүк»
болып есептеледі.Сондықтан да вирустың тек
суруға қарсы тұру қабілетін туғызатын
құрамынан алынған вакцина – тазартылған
вакцина болып саналады.
Жасанды вакциналар
Жасанды немесе синтетикалық
вакциналар алу инфекциялық аурулардан
сақтандырудың яғни сақтандырудың яғни
алдын алудың жаңа түрлеріне
жатады.Жасанды вакциналардың негізгі
ретінде вакциналық жиынтық ұүру болып
есептеледі.Вирус белоктарның
паптидтеріне синтетикалық
полиэлектродиттерді қосып,олардың
иммуногендік қасиетін күшейтеді.
Гендік инженерлік
вакциналар
Гендік инженерлік әдісті биологиялық
өндірісте вакцина алу үшін қолдану да
жаңа бастама болып табылады.
Көптген ферменттердің көмегімен ДНҚ
молекуласы белгілі бір жерінде
кесіліп,одан оларды керісінше
лигазалардың көмегімен ДНҚ
фрагменттерін құрайды.Осы
ферменттердің көмегімен белгілі бір
қажетті ген бөлініп алынады,ал ол тген
антигендік қасиеті бар белок құрайды
Иммуномодулятор
Иммуномодулятор адам мен жануарлардың иммундық
жүйесі организмнің ішкі ортасын тұрақтылығын сақтауда
маңызды функция атқарады. Бұл функция антигендік
қасиеті бар эндогенді түзілетін және экзогенді түскен
бөгде заттарды тану және организмнен шығару жолымен
іске асырылады. Иммунды жүйенің бұл қызметі туа және
жүре пайда болған иммунитет факторлары арқылы жүзеге
асырылады. Біріншісіне, яғни туа пайда болған
иммунитетке, нейтрофильдер, моноциттер/макрофагтар,
дендриттік клеткалар, NK-және T-N-K- лимфоциттер,
екіншісіне, яғни жүре пайда болған, Т және В клеткалар
жатады. Иммунды жүйенің клеткасының саны және
функциональды активтілігі бұзылған жағдайда иммунитет
ауруы дамиды: иммунодефициттер, аллергиялық,
аутоиммунды және лимфопролиферативті процестер. Бұл
ауруларды комплексті иммунотерапия әдістерінің
көмегімен жүргізіледі, ал иммунотропты дәрілік заттарды
қолдану –солардың бірі болады.
Иммунотропты дәрілік заттар – бұл емдік әсері көбнесе
адамның иммунды жүйесіне әсерімен байланысты
препараттар. Иммунотропты дәрілік заттардың үш негізгі
тобын ажыратады: иммуномодуляторлар,
иммуностимуляторлар және иммунодепресанттар.
Иммуномодуляторлар – бұл терапевтикалық дозада
иммунды жүйенің функциясын қалпына келтіретін дәрілік
заттар.Иммуномодуляторлардың иммунологиялық әсері
науқас иммунитетінің бастапқы күйіне тәуелді: бұл
дәрілік заттар төмен иммунды көрсеткішті жоғарлатады,
керісінше жоғарыны төмендетеді. Иммуностимуляторлар
– атына сәйкес иммунитетті күшейтетін дәрілік заттар.
Иммунодепресанттар – иммунды жауапты басушы дәрілік
заттар.
Адъюванттар
Адъюванттар— шығу тегі және химиялық табиғаты
әртүрлі тәнді емес заттар. Адам және жануарлар
денесіне антигендермен бірге енгенде, иммуногенезге
жағдай жасап оның ұзақ жүруіне әсер етеді. Бұл ұғымды
алғаш рет 1925 ж. Рамон енгізген. Адъюванттар ретінде
алюминий калилі ашута- сы, кальций хлориді,
минералды майлар, бактерия полисахариді, сапонин,
латекстің, акрилаттың, бентониттің қатты бөлшектері
және әртүрлі поли- электролиттер, оның ішінде ДЕАЕ —
декстранқолданылады. Бірақ Адъюванттар адам
организміне енгізу олардың неше түрлі жағымсыз
қосалқы әсерлері болғандықтан шектелген. Адам үшін
Адъюванттар тек алюминий мен кальций тұздарыныц
гелі қолданылады. Кейінгі кезде липосомдар мен кейбір
уытсыз полиэлектролиттерге көбірек көңіл бөлініп жүр.
Құтырық ауруы -бұл орталық нерв
жүйесінің ауыр зақымдалуымен
өтетін және өлімжітіммен аяқталатын
ауру. Құтырмамен ит, мысық, сиыр,
жылқы, түйе, қой-ешкі, кеміргіштер,
жабайы жыртқыш аңдар-қасқыр,түлкі
т.б. және адам ауырады. Аурудың
көзі-сілекейімен құтырманың вирусын
шығаратын және оны тістегендегі
жара арқылы беретін жануар. Сілекей
ауру белгілері пайда болмай
тұрып,ауру жұққан соң 8-10
тәуліктерде жұқпалы бола
бастайды.Теріге немесе кілегейлі
қабыққа сілекей жұққанда құтырма
вирусы жұғады. Құтырма вирусын
жұқтырған кезден бастап аурудың
алғашқы белгілері пайда болғанға
дейін бірнеше тәуліктен бірнеше айға
(бір жылға дейін ) созылуы мүмкін.
Құтырық ауруының диагностикасы

Қоздырушысы. Pabies lyssavirus рабдовирустар
тұқымдастығының лиссавирустар туыстастығына жатады. Барлық
рабдовирустар секілді оқ пішінді. Вириондарының ұзындығы 180 нм,
көлденеңі 75-80 нм. Өсіп келе жатқан тауық және үйрек эмбриондарында,
кейбір торшалардың өсінінде өсіруге болады.
Төзімділігі.Құтыру вирусы 60 градус кезінде 10 минут өткенде 100 градустан
бірден белсенділігін жоғалтады. Төменгі температураға төзімді болады да,
тоңазылтқыш қатырылған мида айлап сақталады. Шіри бастаған материалда
2-3 апта бойы тіршілігін жоймайды
Құтырудың белгілері.Бір түрлі күйде болады, кейде сұлық жатады,
мазасызданады, ашуланшақ болады;Аузы көбіктенеді — ішіп-жей
алмайды;Жанына жолағанның бәрін қауып, тістеуі мүмкін.Хайуан 5 күн 7
күннің аралығында өледі.
Өтуі мен симптомдары. Құтырық жіті өтетін ауру. Әр түрлі жануарларда оның
клиникалық белгілері ұқсас болады, әсіресе иттің құтыруы жан-жақты
зерттелген. Итте құтырық өршіген және бәсең түрде өтеді. "Өршіген
құтырықтың" 3 кезеңі болады:1)біліне бастаған;2)көтерліген.
Патологиялық өзгерістер."Патологиялық өзгерістердің" құтырық кезінде
айтарлықтай ерекшеліктері болмайды, клиникалық белгілерімен
қарастырғанда ғана айтарлықтай диагностикалық маңызы бар. Өлексені
сырттай қарағанда арықтағаны, тістелінген, үйкелген орындары көрінеді
Құтырықтың алдын алу үшін

Адамдарды немесе жануарларды
тістеген ит,мысық және басқа жануарлар
оқшауланып , ветеринариялық қадағалау
үшін жақын маңдағы ветеринариялық
емдеу клиникасына жеткізілуі тиіс.
Жоспарлы түрде жабайы иесіз ит
,мысықтарды аулау құтырманың алдын
алудың бірден бір жолы болып табылады.
Ветеринариялық-санитариялық
талаптарға сай құтырмамен ауырған
жануар міндетті түрде жойылуға
жатады. Қазіргі кезде құтырықтың шығу
қаупі бар елді мекендердегі барлық
жануарларға вакцина егіледі. Әсіресе
аймақтағы барлық ит пен мысық
құтырыққа қарсы вакцинамен
иммундалуға тиіс. Вакцинамен
Блютанг ауруының алдын алу
шаралары:

Басқа аурудан сау мемлекеттерден алынатын
қой, ешкiлердi 30 күндiк карантинге қояды. Осы
кезде қандарын комплемент байлау
реакциясына (РСК) тексередi. Қой мен ешкiлердi
қыс кезiнде алады. Малдарды әкелгеннен кейiн
тағы 30 күндiк карантинге қояды шыбын-
шiркейлер жоқ жерге. Қойларды тағы РСК-ға
тексередi. Тексерген қанмен басқа қойларды
егедi, тышқан балаларын және 8 күндiк тауық
эмбриондарын. Биопроболарды апта сайын
қайталайды 4 апта бойы. Қанмен еккенде 5
қойдыкiн қосып еккен сайын 2 қойдан егедi
Блютанг ауруының
диагностикасы

Сезімтал жануарлар.Ірі қара мал
блютангауруымен ауырады, бірақ қойлар -
ең сезімтал түрлері. Сиыр көбінесе
клиникалық өзгерістерге ұшырамай, ауру
жеңіл формада өтеді.. Еуропадағы ірі қара
мал - инфекцияның табиғи резервуары.
Аурудың белгілері. Жануардың денесіне
кіретін вирус қан тамырларының ішкі
бетінің жасушалық қабатына енеді.
Патогеннің қанға кетуі эндотелийдің
жойылуымен бірге жүреді, бұл қан кетуіне
және ісінуге әкеледі.
Клиникалық симптомдар ұзақ уақыт бойы
пайда болмауы мүмкін - соңғы жылдары
инкубация кезеңінің 30-40 күннен асқан
ұлғаюы байқалады. Тіндердің тамақтануы
үзіледі, некротикалық бұзылу орын алады.
Шмалленберг ауруының
диагностикасы:
Шмалленберг ауруы – бұрын белгісіз болып келген вирус
жұқтыратын ауру. 2011 жылы Шмалленберг (Германия)
қаласында үш сауын сиырдан бұрын зерттелмеген сырқат
симптомдары анықталған. Германияның солтүстік батысында
және Нидерландияның солтүстік шығысында сауын
сиырының 20-70% осы ауру анықталған. Олардың сауылған
сүт (50% жоғары) төмендеген, іштері өткен, жем жеуден бас
тартты, ыстығы көтерілген (40°С жоғары), түсік тастаған.
Клиникалық белгілері сүттің
төмендеуі,диарея пайда болады.
Мүйізді ірі қара мал өтетін
клиникалық белгілер бірнеше
күнде, ал кішкентай малдарда
кейде клиникалық белгілер
болмауы мүмкін.Бұл ауруға
жануарлардың барлық түрі
сезімтал.
Буаз малдарда түсік тастау және
даму ақауларымен ұрпақ пайда
болады.Туа біткен буындардың
ақаулары, гидроцефалия,
мойынның бұрылуы, тері
астындағы тіннің ісінуі, төменгі
жақ потологиясы, аяқтың терінің
бөлінуі байқалады.
Мұндай ұрпақ, әдетте, туғаннан
кейін бірден өледі, өлім-жітім 20-
ға дейін өзгереді.
Аусыл ауруларының
диагностикасы
Жылқыдан басқа түліктің
барлығында кездесетін қатерлі індет
түрі. Ол туралы көне жазба
деректерде («Қорқыт Ата»
кітабында) айтылады. Аусыл болған
малдың көзі жасаурап, аузынан
сілекей ағады, күлдіреуіктер шығып,
жұқа терілі жерге дейін өршіп,
тутасып, іріңді суға айналады, от пен
судан қалады. Екі- үш күннен кейін
күлдіреген тілін салбыратып,
сілекейін тоқтаусыз шұбырта
бастайды, күйістен қалады. Аусылды
емдеудің дәстүрлі шаралары көп:
оны асқындырмас үшін тұзды, сорлы
көлдерге шомылдырады, күлдіреген
бөрткен жараға сортаң балшық
тартады, ыстық қарамай құяды
немесе қуырған қара тұзға қара
Балау. Алдын ала балаудын әдістері— аусылдың эпизоотологиясының
ерекшелігі қоздырушының биологиялық қасиеттеріне байланысты. Бұл
ауру өте жұқпалы түрде өтеді, ал инкубациялық кезеңі қысқа болады,
індеттің экологиясы вирустың мал организмінде ұзақ уақыт болуымен
байланысты. Сөйтіп, қоздырушының табиғатта, сыртқы ортада
сақталатының оның экологиялық нишалары бар екенін және бұл
вирустың типтерінің, тип тармақтарының көптігін ескерген жөн. Аусыл
вирусының ең кең таралған А. О, С түрлері, ал SАТ1, SАТ2, SАТ3 түрлері
тек Африка мемлекеттерінде кездеседі.
Клиникалық белгілері — ауыз, тіл кілегейлі қабықтарында
афталаркүлдіреуіктер пайда болады. 12-36 сағаттан кейін афталар
жарылып, орындарында қызыл эррозия қалады. Сонымен қатар афталар
тұмсықта, жұлықта, желінде, тұяқ арасында байқалады. Ауру малда
дене ыстығы көтеріледі, аузынан сілекей ағады, ақсайды, пульсі, тыныс
алуы жиілейді.
Патологиялық - анатомиялық өзгерістер. Сірі, кілегейлі қабықтарда
қанның құйылғаны, тіл, ұрт, өңеш, мес қарын, жүрек етінде афталардың
пайда болғаны байқалады
Аусылдың алдын алу
шаралары:
Аусыл байқалған сәтте сау емес
шаруашылыққа немесе елді мекенге
карантин енгізіліп ,қатер төнген тереторины
анықтайды. Ауданның , облыстың
шаруашылық әрекеттеріне шектеу
қойылыды.Біздің елде аусылға қарсы күрес
шараларын шекаралас бұл аурудан сау емес
мемлекеттерден ауру мал әкелуге жол
бермеуге бағытталған.Аусылдың мүмкін
болатын қорламалары есепке алынып , одан
ауруды үй жануарларына жұқтырмау
шаралары қарастырылады.
Қорытынды:
Вирустық аурулар — вирустар арқылы таралатын жұқпалы
аурулар мен қатерлі ісіктер.Жануарлардың, өсімдіктер мен
бактериялардың жасушаларына енген вирустар көптеген
қауіпті аурулар туғызады. Мысалы, тұмау, полиомиелит,
шешек, аусыл, құтыру және т.б. аурулар вирус арқылы
таралады. Вирустық ауруларды 2 топқа бөліп карастырамыз.
Спецификалық әдіске екпе егу жатады, алдын алу әдісінің
ең негізгісі болып есептеледі. Малдың ағзасына жұқпа
агентінің бөлігін енгізу арқылы ағзаны қорғаныс денелерін
(антиденелер) бөліп шығаруға ықпал етеді, соның
нәтижесінде вирустардың көбеюі мен жасушалардың
зақымдалуы төмендей түседі.
Спецификалық емес әдістерге, иммундық жүйенің қызметін
қалыптастыруға арналған дәрі-дәрмектер мен емшаралар
жатады
Пайдаланылған
әдебиеттер:
Т .Сайдуллин Індеттану және жануарлардың жұқпалы арулары
Мырзабекова Ш.Б, Ветеринариялық вирусология Оқулық 2004 -368б
О.Д.Дайырбеков, Б.Е.Алтынбеков, Б.К.Торғауытов, У.И.Кенесариев, Т.С.Хайдарова. Аурудың
алдын алу және сақтандыру бойынша орысша-қазақша терминологиялық сөздік. Шымкент.
“Ғасыр-Ш”, 2005 жыл.
Коротяев А.И., Бабичев С.А. Медицинская микробиоло-гия, иммунология и виру-сология.
1998г.
Толысбаев Б.Т, Бияшев К.Б. , Мықтыбаева Р.Ж Ветеринариялық санитарлық миеробиология,
2008 ж.
Тец В.В. Руководство к практическим занятиям по медицинской микробиологии, вирусологии
и иммунологии – М.:Медицина, 2002 ж.
Темірбеков Ж.Т., Темірбекова Д.Ж. Микробиология және вирусология негіздері. Көкшетау:
Кокше-Полиграфия, 2010 ж.
Интернет желісі

Ұқсас жұмыстар

Қызанақтың бурыл дағы

НОЗОЛОГИЯ ТУРАЛЫ

Жануарлар мпен адамның вирустық инфекциялары: СПИД, құтырық,тұмау,шешек, вирустық гепатит және Эбола қызбасы

Шошқаның атрофиялық ринитін дауалау, індет ошағынан арылу шаралары

Простата аденомасы

Рефсум синдромы

Эпидемиялық процестің аймақ және уақыт бойынша көрінуінің сипаттамасы

Ірі қара пироплазмозы - Piroplasma bigeminum деп аталатын қарапайымды қоздыратын жіті ауру

Жануарлар мен адамның вирустық инфекциялары

Аурудың шығу көзі

Пәндер